Prawo do ochrony życia rodzinnego i osobistego oraz prawo do zawarcia małżeństwa należą do podstawowych praw człowieka i obywatela. Zapewniają je liczne instrumenty prawa międzynarodowego oraz prawa Unii Europejskiej, a na ich straży stoją ponadnarodowe trybunały, w tym Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu (dalej: „ETPC”), mający duże znaczenie dla polskiego systemu prawnego. Prawa te znajdują także odzwierciedlenie w przepisach prawa polskiego (Konstytucja RP, Kodeks rodzinny i opiekuńczy).

Jednak nie dla wszystkich prawa te są tak samo dostępne. Celem niniejszego tekstu jest omówienie ograniczeń, jakie dotyczą osób z niepełnosprawnością intelektualną, pragnących zawrzeć związek małżeński oraz tego, jak te ograniczenia mają się do istoty tych praw. Będą w nim używane zarówno aktualne określenia „niepełnosprawność intelektualna”, „niepełnosprawność psychiczna”, „zaburzenia psychiczne”, jak i te archaiczne i krzywdzące, jak „niedorozwój umysłowy”, „upośledzenie umysłowe”, „choroba psychiczna”, które niestety występują w przepisach prawnych, orzecznictwie sądowym oraz piśmiennictwie.

Pomysł przygotowania założeń reformy systemu sądownictwa administracyjnego powstał wśród radców prawnych będących członkami Społecznej Komisji Kodyfikacyjnej (dalej: „Komisja”). Idea powołania Komisji zrodziła się podczas I Kongresu Prawników Polskich, który odbył się w Katowicach w maju 2017 roku. Komisja stanowi wspólną inicjatywę Krajowej Izby Radców Prawnych, Naczelnej Rady Adwokackiej oraz Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”. Do zadań Komisji należy opracowywanie założeń oraz projektów zmian aktów prawnych dotyczących ustroju wymiaru sprawiedliwości, jak i procedur sądowych. W skład Komisji wchodzi obecnie 16 członków – przedstawicieli środowiska sędziowskiego, adwokackiego i 6 radców prawnych. Do prac Komisji są również zapraszani przedstawiciele zawodów prawniczych, którzy pracują następnie w zespołach problemowych.