Wyrok TSUE z 27 marca 2019 r. (C-545/17, Mariusz Pawlak przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego)
(wniesienie pisma procesowego do sądu)
 
1. Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczył wykładni art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze dyrektywy 97/67/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług[1] (dalej: „dyrektywa 97/67/WE”), zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/6/WE z dnia 20 lutego 2008 r.[2] (dalej „dyrektywa 2008/6/WE”), w związku z art. 8 dyrektywy 97/67/WE[3]. Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Mariuszem Pawlakiem (dalej: „M.P.”) a Prezesem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (dalej: „Prezes KRUS”) w przedmiocie odszkodowania dochodzonego przez M.P. z tytułu wypadku przy pracy rolniczej, któremu on uległ.
 
2. M.P., zawodowo związany z rolnictwem, doznał wypadku przy pracy, z tytułu którego żądał odszkodowania od KRUS. M.P. nie zgodził się z otrzymaną w odpowiedzi na swój wniosek decyzją Prezesa KRUS i zaskarżył ją do Sądu Rejonowego Poznań-Grunwald, który skargę uwzględnił. Prezes KRUS wniósł apelację od tego wyroku do Sądu Okręgowego w Poznaniu, który odrzucił apelację jako niedopuszczalną z powodu przekroczenia terminu na jej wniesienie, ponieważ wpłynęła ona do tego sądu w dniu 22 czerwca 2016 r., a termin do wniesienia apelacji upłynął w dniu 20 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu stwierdził, że nie miała znaczenia okoliczność, iż na stemplu pocztowym przesyłki pocztowej, która została oddana u operatora innego niż operator wyznaczony, umieszczona była data 20 czerwca 2016 r., będąca ostatnim dniem na wniesienie apelacji, ponieważ art. 165 § 2 k.p.c. uznaje za równoważne z wniesieniem pisma do sądu wyłącznie nadanie pisma procesowego, choćby przesyłką zwykłą, za pośrednictwem operatora wyznaczonego. Prezes KRUS wniósł zażalenie do Sądu Najwyższego („SN”) na postanowienie wydane przez Sąd Okręgowy w Poznaniu. Twierdzi on, że ten ostatni sąd naruszył art. 165 § 2 k.p.c., i podnosi, że apelację złożył w terminie, nadając ją w placówce pocztowej operatora pocztowego. SN uznał, że jego orzecznictwo dotyczące art. 165 § 2 k.p.c. nie jest jednoznaczne i że ów przepis budzi wątpliwości co do jego zgodności z prawem Unii i postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do TSUE z trzema pytaniami prejudycjalnymi.
 
3. Art. 7 ust. 1 dyrektywy 97/67/WE (zmienionej dyrektywą 2008/6/WE) stanowi: „Państwa członkowskie nie udzielają ani nie utrzymują w mocy wyłącznych lub szczególnych praw w zakresie ustanawiania i świadczenia usług pocztowych. Państwa członkowskie mogą finansować świadczenie usług powszechnych zgodnie z jednym lub kilkoma sposobami określonymi w ust. 2, 3 i 4 lub z wszelkimi innymi sposobami zgodnymi z traktatem[4] [WE].”.
Art. 8 dyrektywy 97/67/WE stanowi: „Postanowienia art. 7 nie naruszają prawa państw członkowskich do organizowania umieszczania skrzynek pocztowych na publicznych drogach, emitowania znaczków pocztowych i świadczenia usługi przesyłek poleconych stosowanych [stosowanej] w procedurach sądowych lub administracyjnych zgodnie z ich ustawodawstwem krajowym”.
Zgodnie z art. 165 § 2 k.p.c.[5] „oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu”.
 
4. Na wstępie TSUE stwierdził, że w pytaniu pierwszym sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze w związku z art. 8 dyrektywy 97/67/WE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on przepisowi prawa krajowego, takiemu jak będący przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, który uznaje za równoznaczne z wniesieniem pisma procesowego do danego sądu jedynie oddanie takiego pisma w placówce pocztowej operatora wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej.
TSUE w przedmiocie wykładni art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze dyrektywy 97/67/WE stwierdził, że z samego brzmienia tego przepisu, który wyznacza zakres zawartego w nim zakazu, stanowiąc „w zakresie ustanawiania i świadczenia usług pocztowych”, wynika, że udzielenie lub utrzymanie w mocy wyłącznego lub szczególnego prawa jest zakazane, jeżeli takie prawo dotyczy usług pocztowych. Pojęcie „usług pocztowych”, zgodnie z art. 2 pkt 1 dyrektywy 97/67/WE, oznacza usługi obejmujące przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek pocztowych, natomiast pojęcie „przesyłki pocztowej”, zgodnie z art. 2 pkt 6 dyrektywy97/67/WE, oznacza przesyłkę opatrzoną adresem w ostatecznej formie, w której ma być przewieziona przez operatora świadczącego usługi pocztowe, i – poza przesyłkami z korespondencją – obejmuje także na przykład książki, katalogi, gazety, czasopisma i paczki pocztowe zawierające towar mający wartość handlową lub niemający takiej wartości. TSUE uznał, że wysyłanie listem pism procesowych do sądu wyraźnie stanowi przesyłkę pocztową w rozumieniu art. 2 pkt 6 dyrektywy 97/67/WE, a zatem odnośna usługa wchodzi w zakres pojęcia „usług pocztowych” w rozumieniu art. 2 pkt 1 tej dyrektywy.
W odniesieniu do przewidzianego w art. 7 ust. 1 dyrektywy 97/67/WE sformułowania „wyłącznych lub szczególnych praw” TSUE stwierdził, że ani ten przepis, ani żaden inny przepis tej dyrektywy nie zawiera jego definicji, jednak sformułowanie to odpowiada tożsamemu sformułowaniu użytemu w art. 106 ust. 1 TFUE, zgodnie z którym „państwa członkowskie, w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych oraz przedsiębiorstw, którym przyznają prawa specjalne lub wyłączne, nie wprowadzają ani nie utrzymują żadnego środka sprzecznego z normami traktatów (…)”. Zgodnie z orzecznictwem TSUE można uznać, że środek państwowy nadaje prawo wyłączne lub specjalne w rozumieniu art. 106 ust. 1 TFUE, gdy udziela ochrony ograniczonej liczbie przedsiębiorstw i może istotnie wpłynąć na zdolność innych przedsiębiorstw do prowadzenia danej działalności gospodarczej na tym samym obszarze w zasadniczo równorzędnych warunkach[6]. Zdaniem TSUE cele art. 106 ust. 1 TFUE i cele zamierzone przez dyrektywę 2008/6/WE są w znacznym zakresie zbieżne, a  w konsekwencji definicję pojęcia „wyłącznego lub szczególnego prawa” w rozumieniu orzecznictwa TSUE można zastosować do specyficznego kontekstu dyrektywy 97/67/WE.
TSUE przypomniał również, że państwa członkowskie nie mają prawa rozszerzać w dowolny sposób zakresu usług zastrzeżonych dla operatorów świadczących pocztowe usługi powszechne na mocy art. 7 dyrektywy 97/67/WE, gdyż rozszerzenie to jest sprzeczne z celem tej dyrektywy, która zmierza do zapewnienia stopniowej i kontrolowanej liberalizacji w sektorze pocztowym[7].
 
5. W odniesieniu do kwestii, czy w drodze przepisu prawa krajowego takiego jak będący przedmiotem sporu w postępowaniu głównym dane państwo członkowskie udziela „wyłącznych lub szczególnych praw” w zakresie ustanawiania usług pocztowych, TSUE uznał za bezsporne, że przepis prawa krajowego taki jak art. 165 § 2 k.p.c.: 1) jest unormowaniem prawnym w rozumieniu orzecznictwa TSUE dotyczącego art. 106 ust. 1 TFUE[8], 2) wydaje się przyznawać korzyść ograniczonej liczbie przedsiębiorstw, ponieważ zastrzega dla wyznaczonego operatora lub innego podmiotu świadczącego usługę powszechną w innym państwie członkowskim usługę wysyłki pism procesowych do sądu oraz przywilej polegający na uznaniu pisma procesowego złożonego u tego operatora lub tego innego podmiotu za pismo wniesione do sądu, 3) może istotnie wpłynąć na zdolność innych przedsiębiorstw do prowadzenia danej działalności gospodarczej na tym samym obszarze w zasadniczo równorzędnych warunkach. W konsekwencji TSUE uznał, że z zastrzeżeniem zbadania przez sąd odsyłający, przepis prawa krajowego taki jak będący przedmiotem sporu w postępowaniu głównym przyznaje wyłączne lub szczególne prawo w zakresie ustanawiania i świadczenia usług pocztowych w rozumieniu art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze dyrektywy 97/67/WE.
 
6. Według TSUE skoro brzmienie art. 8 dyrektywy 97/67/WE odnosi się do organizowania usługi przesyłek w ramach postępowania sądowego tylko w odniesieniu do „przesyłek poleconych”, to odstępstwa przewidzianego w tym artykule nie można interpretować w sposób rozszerzający, tak aby obejmowało ono usługę przesyłek zwykłych stosowaną w ramach postępowań sądowych. TSUE zauważył, że art. 165 § 2 k.p.c. nie dokonuje do celów odniesienia korzyści, jaką przewiduje, rozróżnienia w zależności od tego, czy pismo procesowe miałoby zostać przesłane do sądu za pomocą przesyłki zwykłej lub poleconej, a zatem ten przepis może wchodzić w zakres stosowania art. 8 dyrektywy 97/67/WE tylko w zakresie, w jakim dotyczy świadczenia usługi przesyłek poleconych w odniesieniu do pism procesowych do sądu.
TSUE podniósł także, iż art. 8 dyrektywy 97/67/WE należy interpretować w ten sposób, że państwo członkowskie, aby skorzystać z przewidzianego przez ten artykuł odstępstwa, powinno uzasadnić występowanie interesu publicznego. W tym kontekście TSUE stwierdził, że zgodnie z informacjami przekazanymi do jego wiadomości, na podstawie polskich przepisów inni operatorzy są również dopuszczeni do przewożenia pism procesowych skierowanych do sądu i z tego względu są uważani za dysponujących odpowiednimi do tego celu środkami organizacyjnymi i personalnymi. Ponadto TSUE odnotował, że przedstawione przez polski rząd wyjaśnienia nie pozwalają zrozumieć, w jaki sposób różnica w zakresie terminów procesowych znajdujących zastosowanie w przypadku poszczególnych operatorów mogłaby wspierać pewność prawa i prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości, do których przyczyniają się te terminy. W wypadku takim jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, gdy dopuszczalność skargi zależy od operatora, który został wybrany, względy oparte na pewności prawa i prawidłowym administrowaniu wymiarem sprawiedliwości wydają się wręcz sprzeciwiać takiemu zróżnicowaniu w zakresie terminów procesowych. TSUE uznał, że w tych okolicznościach nie wydaje się, aby przepisy sporne w postępowaniu głównym, dopuszczając różne terminy w zależności od operatora wybranego spośród konkurencyjnych operatorów działających na tym samym rynku, rzeczywiście odpowiadały trosce o osiągnięcie celów porządku publicznego, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego. W tym świetle TSUE przyjął, że art. 8 dyrektywy 97/67/WE nie można interpretować w ten sposób, iż zezwala on na utrzymanie przepisu prawa krajowego takiego jak sporny w postępowaniu głównym.
 
7. W świetle powyższego na pytanie pierwsze TSUE odpowiedział, iż art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze w związku z art. 8 dyrektywy 97/67/WE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on przepisowi prawa krajowego, który uznaje za równoznaczne z wniesieniem pisma procesowego do danego sądu jedynie złożenie takiego pisma w placówce pocztowej jednego operatora wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej, i to bez obiektywnego uzasadnienia opartego na względach porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego.
 
 
Wybór i opracowanie:
dr Tomasz Jaroszyński
adiunkt na Wydziale Administracji
i Nauk Społecznych
Politechniki Warszawskiej

---