Przedmiotem opracowania są najistotniejsze zmiany w prawie karnym materialnym i procesowym, które weszły w życie z dniem 14 marca 2024 r.^[1] Pierwsza, prawnomaterialna część artykułu, będzie koncentrować się na nowo dodanym art. 44b k.k.^[2], wprowadzającym do obrotu prawnego środek reakcji penalnej w postaci przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym, jak również powiązanych z nim przepisach części szczególnej Kodeksu karnego, stanowiących podstawę normatywną jego orzekania. W części drugiej zostaną podjęte zagadnienia zmian przepisów dotyczących środków przymusu, mających na celu zabezpieczenie w toku postępowania wykonania przepadku z art. 44b k.k., jak również wprowadzających wyjątki od zasady ciągłości składu orzekającego w postępowaniu jurysdykcyjnym oraz instytucje narady wstępnej oraz wyroku częściowego. Kwestie te stanowią istotne nova w przepisach Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego.

 

---

2. Zmiany w Kodeksie karnym

Z dniem 14 marca 2024 r. weszły w życie być może najbardziej kontrowersyjne – przynajmniej z perspektywy opinii publicznej – zmiany Kodeksu karnego wprowadzone ustawą z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny i niektórych innych ustaw (dalej: „ustawa z 7.07.2022 r.”)^[3]. Chodzi o wprowadzenie (jednoznacznych) podstaw normatywnych przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym (dalej: „przepadek pojazdu”).

Abstrahując od kwestii celowości takiego rozwiązania, jego proporcjonalności lub konstytucyjności^[4], zmiana normatywna ma jeden (i chyba jedyny) zasadniczy walor: rozstrzyga widoczny w judykaturze i doktrynie prawa karnego spór dotyczący dopuszczalności orzekania przepadku takiego przedmiotu w razie popełnienia określonych przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Kwestia ta, analizowana na gruncie art. 44 § 2 k.k., budziła poważne wątpliwości. Przedmiotem przepadku orzekanego na podstawie tego przepisu może być bowiem wyłącznie przedmiot, który służył albo był przeznaczony do popełnienia przestępstwa. W literaturze przedmiotu prezentowany jest pogląd, że przepadek tzw. instrumentum sceleris jest dopuszczalny w wypadku przestępstw umyślnych.^[5] Pogląd ten zachowuje, co oczywiste, aktualność, w odniesieniu do pojazdu mechanicznego stanowiącego narzędzie popełnienia przestępstwa (umyślnego) przeciwko życiu i zdrowiu. Problem dotyczył więc nie tyle przestępstw nieumyślnych (np. spowodowania wypadku, tj. przestępstwa stypizowanego w art. 177 § 1 i 2 k.k.; brak podstaw orzeczenia przepadku w takich sytuacjach był zresztą krytykowany z przyczyn kryminalnopolitycznych, w tym przez tzw. ruchy miejskie), ale umyślnego przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości (art. 178a § 1 i 4 k.k.).^[6]

W obecnym stanie prawnym zgodnie z dyspozycją art. 44b § 1 k.k. w przypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym. Odpowiednim przepisem stanowiącym podstawę normatywną przepadku np. samochodu w przypadku przestępstw z art. 178a § 1 i 4 k.k. jest nowo wprowadzony art. 178a § 5 k.k. Przepis ten stanowi, że sąd orzeka (jest to zatem środek represji prawnokarnej o obligatoryjnym, co do zasady, charakterze) przepadek, o którym mowa w art. 44b k.k., w razie popełnienia przestępstwa określonego w § 1 lub 4, chyba że zawartość alkoholu w organizmie sprawcy przestępstwa określonego w § 1 była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia. Sąd może nadto odstąpić od orzeczenia przepadku, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. W konsekwencji zmian wobec sprawcy skazanego za czyn z art. 178a § 1 albo § 4 k.k., którego zawartość alkoholu we krwi lub w wydychanym powietrzu wynosiła lub prowadziła do stężenia nie mniejszego niż – odpowiednio – 1,5 promila lub 0,75 mg/dm3, orzeczenie przepadku jest obligatoryjne, a klauzula odstąpienia od niego wymaga spełnienia dwóch warunków (wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami).^[7] W konsekwencji można zakładać, że w praktyce orzeczniczej odstąpienie od orzekania przepadku (tj. realizacji względnie obligatoryjnego charakteru tego środka represji) będzie miało charakter zupełnie wyjątkowy. Z perspektywy praktycznej natomiast kluczowe jest mutatis mutandis następujące stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy (dalej: „SN”) w postanowieniu z 20 grudnia 2017 r., V KK 386/17: „Ustalenie, iż w sprawie zaistniał «wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami», o którym mowa w art. 42 § 3 k.k., to nic innego jak wynik dokonania kompleksowej oceny wszystkich okoliczności związanych z popełnionym przestępstwem z art. 178a § 4 k.k. O ile zatem w apelacji niezastosowanie tej formuły z art. 42 § 3 k.k. lub jej zastosowanie można zwalczać np. zarzutem wadliwych ustaleń faktycznych, które posłużyły do dokonania oceny pozytywnej lub negatywnej, w zakresie istnienia «wyjątkowego wypadku, uzasadnionego szczególnymi okolicznościami», o tyle w kasacji podniesienie zarzut obrazy prawa materialnego, tj. art. 42 § 3 k.k. w układzie, gdy sąd odwoławczy w uzasadnieniu wyroku wskazał jakie okoliczności wyłączają możliwość przyjęcia, że taki «wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami» zachodzi, jest formalnie wadliwe, skoro jest to li tylko sfera ocen faktycznych sądu odwoławczego”.^[8] Z drugiej zaś strony (tj. z perspektywy oskarżycielskiej) SN wskazał: „Ponieważ oskarżony prowadził pojazd mechaniczny znajdując się w stanie nietrzeźwości, a w chwili skazania był osobą karaną za przestępstwo podobne, przypisany mu czyn słusznie został zakwalifikowany z art. 178a § 4 k.k. Odstąpienie od wymierzenia mu środka karnego określonego w art. 42 § 3 k.k. musiałoby być uzasadnione okolicznościami, które nie zostały przez Sąd Okręgowy wskazane. W innym przypadku uchylenie orzeczenia dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów w przedmiotowej sprawie należy uznać za błąd, tym bardziej, że towarzyszyło temu wykroczenie poza granice zaskarżenia”^[9].

Orzeczenie przepadku pojazdu jest także możliwe na podstawie art. 178 § 3 k.k. Przepis ten stanowi, że w razie skazania, o którym mowa w § 1 lub 1a, sąd może orzec przepadek, o którym mowa w art. 44b, a orzeka go (tj. stosuje obligatoryjnie), jeżeli zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była wyższa niż 1 promil we krwi lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo prowadziła do takiego stężenia. Oznacza to, że w wypadku skazania sprawcy, który:

– orzeczenie przepadku pojazdu jest:

Jako że przestępstwa stypizowane w art. 173 § 2 i 4, art. 174 § 2 oraz art. 177 § 1 i 2 k.k. mają charakter nieumyślny, nie powinno budzić żadnych wątpliwości to, że w obecnym stanie prawnym wobec osób skazanych za te przestępstwa orzeczenie przepadku pojazdu będzie fakultatywnym, a w niektórych wypadkach – obligatoryjnym środkiem represji prawnokarnej.

Na marginesie tylko warto zaznaczyć, że w postępowaniach w przedmiocie odpowiedzialności karnej za te czyny popełnione przed wejściem w życie ustawy nowelizującej kluczowe będzie stosowanie art. 4 § 1 k.k., zgodnie z którym w przypadku obowiązywania w czasie orzekania ustawy innej (tj. w innym brzmieniu) niż w czasie popełnienia przestępstwa, sąd stosuje ustawę – co do zasady – nową, a obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza (korzystniejsza) dla (konkretnego) sprawcy. W tym kontekście wprowadzenie do obrotu prawnego art. 44b k.k. i powiązanych z nim przepisów stanowiących podstawę normatywną orzekania przepadku pojazdu jest zmianą jednoznacznie niekorzystną dla sprawców określonych typów przestępstw.

Problemy praktyczne mogące pojawić się w praktyce orzeczniczej w pewnym stopniu zostały rozpoznane przez ustawodawcę, który uregulował kwestię przepadku pojazdu w sytuacji, gdy: 1) pojazd stanowi przedmiot współwłasności albo wspólności majątkowej; 2) pojazd po popełnieniu przestępstwa został zbyty, darowany albo ukryty; 3) sprawca prowadził pojazd niestanowiący jego własności w ramach czynności zawodowych lub służbowych oraz 4) orzeczenie przepadku jest niemożliwe lub niecelowe z uwagi na utratę pojazdu przez sprawcę, jego zniszczenie lub znaczne uszkodzenie.

Odpowiednie przepisy zostały ujęte w art. 44b § 2 i n. k.k.; ich redakcyjne wyjęcie przed nawias (tj. uregulowanie w części ogólnej Kodeksu karnego) ma ten walor, że będą znajdować zastosowanie w odniesieniu do wszystkich obecnych i wprowadzonych w przyszłości podstaw orzekania przepadku ujętych w części szczególnej Kodeksu karnego (w każdym razie będzie tak w braku odmiennej regulacji szczególnej).

I tak, jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd, orzeka się (tj. stosuje obligatoryjnie) przepadek równowartości pojazdu. O ile zastąpienie przepadku pojazdu przepadkiem jego równowartości nie rodzi szczególnych kontrowersji^[10], o tyle wątpliwości budzi sposób procesowego ustalania wartości pojazdu. Zgodnie bowiem z art. 44b § 2 k.k. za równowartość pojazdu uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy – średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu, pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę, ustaloną na podstawie dostępnych danych, bez powoływania w tym celu biegłego. Dopiero gdy ustalenie średniej wartości rynkowej pojazdu w ten sposób nie jest możliwe ze względu na szczególne cechy tego pojazdu, zasięga się opinii biegłego (art. 44b § 3 k.k.). Przepisy te mają czysto procesowy charakter i powodują poważne wątpliwości związane – przede wszystkim – z relacją zakodowanych w nich norm procesowych (regulacji dowodowych) m.in. do art. 193 § 1 k.p.k.^[11] Przepis ten stanowi, że jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych. Skoro zaś art. 44b § 3 k.k. dopuszcza – w zakresie ustalania wartości przedmiotu przepadku – wydanie postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego wyłącznie w wypadku niemożności ustalenia średniej wartości rynkowej pojazdu ze względu na szczególne cechy tego pojazdu, pojawia się zasadne pytanie o zgodność tej regulacji z zasadą swobodnej oceny dowodów (art. 7 k.p.k.), w szczególności w aspekcie zakazu stosowania oceny apriorycznej, legalnej teorii dowodów oraz tego, czy art. 44b § 2 czytany łącznie z § 3 zawiera zakaz dowodowy (którego skutkiem byłoby nie tylko to, że np. ekspertyza prywatna nie stanowiłaby dostatecznego przeciwdowodu na okoliczność wartości pojazdu ani też podstawy wątpliwości co do prawidłowości ustalenia tej wartości w sposób opisany w art. 44b § 2 k.k.).

Przepadku pojazdu mechanicznego ani przepadku równowartości pojazdu określonego w art. 44b § 2 k.k. nie orzeka się, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy. W takim wypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej (art. 44b § 4 k.k.). Trudno racjonalnie uzasadnić tak różne potraktowanie sprawców z uwagi na ich status.

Wreszcie, przepadku pojazdu mechanicznego ani przepadku równowartości pojazdu nie orzeka się wówczas, gdy orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego jest niemożliwe lub niecelowe z uwagi na jego utratę przez sprawcę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie (art. 44b § 5 k.k.).

Wspomniano wyżej o tym, że istnieje pewien walor – rozstrzygający – omawianych zmian. Za podsumowanie niech posłuży jednak opinia o naturze prawnokonstytucyjnej, a nawet prawnoczłowieczej. Mianowicie w nauce prawa karnego, realizowanej w formie działalności komentatorskiej i eksperckiej, wyrażono tezy, z którym trudno jest się nie zgodzić. Oceniając zmiany związane z przepadkiem pojazdu uregulowanym w art. 44b k.k. (jeszcze w odniesieniu do projektu ustawy) wskazywano mianowicie, że:

Przywołanie in extenso wszystkich zarzutów pod adresem tej regulacji oraz wzorców kontroli konstytucyjności, w które regulacja ta godzi, przekroczyłoby nie tylko ramy, ale też informacyjny cel tego opracowania. Trzeba jednak wyraźnie powiedzieć, że krytyka sankcji penalnej wprowadzonej w art. 44b k.k. jest druzgocąca i można spodziewać się, że uwzględnienie tych pryncypialnych, lecz zdecydowanie uprawnionych ocen powinno być – w związku z paraliżem orzeczniczym i organizacyjnym Trybunału Konstytucyjnego – przedmiotem interwencji nowo powołanej Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego.
 
3. Zmiany w Kodeksie postępowania karnego

3.1. Zabezpieczenie wykonania przepadku pojazdu

Korelatem wprowadzenia art. 44b k.k. i powiązanych z nim przepisów są odpowiednie zmiany mające na celu procesowe zabezpieczenie możliwości wykonania przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym. Wspomnianą ustawą z 7.07.2022 r. przepisowi art. 291 § 2 pkt 2 k.p.k. (znajdującemu się w rozdziale 32 „Zabezpieczenie majątkowe” działu VI „Środki przymusu”) nadano brzmienie, zgodnie z którym w razie popełnienia przestępstwa, w związku z którym można orzec przepadek lub zwrot pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi korzyści majątkowej, jaką sprawca osiągnął z popełnionego przestępstwa, albo jej równowartości, zabezpieczenie wykonania orzeczenia może nastąpić również, niezależnie od tego, czy wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego – na mieniu, które podlegałoby: a) przepadkowi lub zwrotowi na podstawie art. 45a § 1 lub 2 k.k. oraz art. 43 § 1 lub 2 lub art. 43a k.k.s.^[14], b) przepadkowi lub zwrotowi na podstawie art. 44 k.k., jeżeli co do tego mienia na podstawie odrębnych przepisów zastosowano wstrzymanie transakcji lub blokadę rachunku; c) przepadkowi pojazdu mechanicznego, o którym mowa w art. 44b k.k. Stosownie zaś do nowo wprowadzonego art. 295 § 1a k.p.k., w razie popełnienia przestępstwa, za które orzeka się przepadek pojazdu mechanicznego, o którym mowa w art. 44b k.k., Policja dokonuje tymczasowego zajęcia pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w czasie popełnienia tego przestępstwa.
 
3.2. Zmiany mające usprawnić postępowanie jurysdykcyjne

Kluczową rolę odegrała tu ustawa z 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw^[15]. Pomijając ocenę, jak bardzo usprawnienia te rzutują na ograniczenie uprawnień procesowych stron (w szczególności oskarżonego), kluczowe zmiany^[16] można ująć w następujących punktach.

Po pierwsze, nowelizując art. 34 k.p.k. zmodyfikowano reguły wyłączenia do odrębnego postępowania spraw osób współoskarżonych w wypadku tzw. łączności przedmiotowej oraz określono losy postępowania wyłączonego w aspekcie właściwości sądu i składu orzekającego.

Po drugie, uregulowano odmiennie zasady doręczeń sądowych pism procesowych lub innych pism podmiotom profesjonalnym. Zgodnie z nowo wprowadzonym art. 133a § 1 k.p.k. sąd dokonuje doręczeń pism procesowych lub innych pism prokuratorowi, obrońcy i pełnomocnikowi będącemu adwokatem lub radcą prawnym, Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, przez umieszczenie ich treści w portalu informacyjnym, o którym mowa w art. 53e § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych^[17], w sposób umożliwiający uzyskanie przez nadawcę i odbiorcę dokumentu potwierdzającego doręczenie. Sąd może doręczyć pismo procesowe lub inne pismo w takie sposób, jeżeli dysponuje nim w postaci elektronicznej; nie dotyczy to jednak pism, które podlegają doręczeniu wraz z odpisami pism procesowych stron lub innymi dokumentami niepochodzącymi od sądu (art. 133 § 2 k.p.k.). W przypadku doręczenia przez portal pismo uznaje się za doręczone w czasie wskazanym w dokumencie potwierdzającym doręczenie. W przypadku braku dokumentu potwierdzającego doręczenie pisma doręczenie to uznaje się za skuteczne po upływie 14 dni od dnia umieszczenia treści tego pisma w portalu informacyjnym w sposób określony w art. 133 § 1 k.p.k. (art. 133 § 3 k.p.k.). Przewodniczący zarządza jednak odstąpienie od doręczenia pisma przez umieszczenie jego treści w portalu informacyjnym, jeżeli dokonanie doręczenia w taki sposób jest niemożliwe ze względu na charakter tego pisma, w szczególności jeżeli zachodzi potrzeba wydania stronie uwierzytelnionego odpisu orzeczenia (art. 133 § 4 k.p.k.). Przepis art. 133 § 5 k.p.k. zawiera upoważnienie Ministra Sprawiedliwości do wydania w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw informatyzacji rozporządzenia, w którym określi tryb i sposób dokonywania doręczeń pism w postaci elektronicznej w postępowaniu karnym, mając na względzie zapewnienie skuteczności doręczeń tych pism oraz ochronę praw osób, którym te pisma są doręczane. Rozporządzenie to zostało wydane 12 marca 2024 r.^[18]

Po trzecie, wprowadzono przepisy skutkujące wzruszeniem charakterystycznej dla procesu karnego zasady ciągłości składu. Jest to widoczne przede wszystkim w zmianie brzmienia art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., tj. przepisu, który określa jedną z tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych. Jakkolwiek aktualność zachowuje reguła ogólna, zgodnie z którą niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych w środku odwoławczym zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie, to wyjątek od tej reguły stanowią przypadki, gdy zmiana składu (skutkująca nieobecnością członka składu orzekającego na całej rozprawie) wynika z prowadzenia w dalszym ciągu na podstawie art. 402 § 2a lub art. 404 § 2a k.p.k. rozprawy przerwanej lub odroczonej. Wymienione w przywołanym przepisie art. 402 § 2a i art. 404 § 2a k.p.k. stanowią, że jeżeli w sprawie rozpoznawanej w składzie wieloosobowym zmianie z przyczyn losowych lub z powodu przeszkód prawnych uległ jeden z członków składu, rozprawę przerwaną albo (odpowiednio) odroczoną można prowadzić (po przerwie lub po odroczeniu) w dalszym ciągu, jeżeli nie zagraża to prawidłowości orzekania w sprawie. W razie prowadzenia rozprawy w dalszym ciągu w tych przypadkach przed przystąpieniem do dalszych czynności dowodowych przewodniczący zarządza przerwę w rozprawie albo sąd rozprawę odracza na czas niezbędny do zapoznania się przez nowego członka składu orzekającego z dotychczasowym przebiegiem postępowania, w tym z przeprowadzonymi dowodami. Nowy członek składu orzekającego, po zapoznaniu się z dotychczasowym przebiegiem postępowania, w tym z przeprowadzonymi dowodami, oświadcza na piśmie lub do protokołu rozprawy, czy i w jakim zakresie uznaje za konieczne uzupełniające przeprowadzenie dowodów przeprowadzonych przed jego wstąpieniem do składu orzekającego (art. 404b § 1 i 2 k.p.k.). Złożenie oświadczenia nakłada na sąd obowiązek przeprowadzenia wskazanych w nim dowodów, chyba że jest to niemożliwe z przyczyn niezależnych od sądu (art. 404b § 3 k.p.k.).

Po czwarte, wprowadzono do obrotu prawnego instytucję narady wstępnej dopuszczalnej w sprawach, w których po stronie pasywnej występuje więcej niż jeden oskarżony (art. 404c § 1 k.p.k.; nie znajduje on zastosowania w postępowaniach toczących się przed sądem orzekającym jednoosobowo) oraz skorelowanej z nią instytucji wyroku częściowego (art. 404c § 2 k.p.k.). Co istotne, przepisów art. 404c § 1-4 k.p.k. nie stosuje się, jeżeli: 1) oskarżonemu, o którym mowa w § 1 (tj. temu, którego odpowiedzialności ma dotyczyć narada wstępna), zarzucono popełnienie przestępstwa w warunkach przestępczego współdziałania z oskarżonym nieobjętym zakresem narady wstępnej; 2) czyn oskarżonego, o którym mowa w § 1, pozostaje z czynem zarzucanym innemu oskarżonemu w takim związku, że rozstrzygnięcie w przedmiocie jego odpowiedzialności karnej wywarłoby wpływ na ustalenia w przedmiocie odpowiedzialności karnej oskarżonego nieobjętego zakresem narady wstępnej; 3) wyrokiem częściowym nie mogą zostać objęte wszystkie czyny zarzucane oskarżonemu, o którym mowa w § 1; 4) wydanie wyroku częściowego uniemożliwiłoby pokrzywdzonemu realizację jego uprawnień.

Z perspektywy obrotu profesjonalnego zmiany te mogą spowodować daleko idące konsekwencje. Interesujące przy tym jest nie tylko to, jak przepisy te będą stosowane, ale czy w ogóle znajdą zastosowanie praktyczne. O ile z przyczyn natury ustrojowej (związanej ze statusem sędziów powołanych w kwestionowanej procedurze) przepisy art. 402 § 2a, art. 404 § 2a i art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. mają ogromny potencjał pozytywny (uzdrawiający) systemowo, o tyle to przyszłość pokaże, czy narady wstępne i wyroki częściowe, które mogą powodować kilku- lub wielokrotne podejmowanie tożsamych czynności orzeczniczych nie okażą się interesującą koncepcją o cechach procesowego yeti, tak, jak okazało się nim postępowanie przyspieszone.
 
4. Podsumowanie

Ocena omówionych zmian przepisów karnomaterialnych i karnoprocesowych wydaje się jednoznaczna tylko w odniesieniu do instytucji przepadku pojazdu oraz powiązanych z nią modyfikacji dotyczących środków przymusu. Jest to ocena de lege lata zdecydowanie negatywna i można spodziewać się, że wyeliminowanie podstaw normatywnych tych instytucji (względnie: ich nowelizacja) będzie jednym z pilniejszych zadań Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego. Z kolei pozostałe zmiany Kodeksu postępowania karnego, stanowiące w pewnym zakresie odpowiedź na potrzeby obrotu profesjonalnego, zwłaszcza usprawnienia postępowania jurysdykcyjnego, wymagają pewnego czasu dla ich zafunkcjonowania. Wydaje się, że dopiero badania empiryczne praktyki ich stosowania pozwolą rozstrzygnąć, czy ekonomika i sprawność procesu wzrosły, i czy ten wzrost nie następuje kosztem gwarancji procesowych i standardu rzetelnego procesu, ponoszonym przez strony postępowania.

Mateusz Woiński
radca prawny w OIRP w Warszawie; doktor nauk prawnych,
adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Akademii Leona Koźmińskiego

---