opublikowano: 2014-09-01 przez: Mika Ewelina

Ustawa o sejmowej komisji śledczej została uchwalona w dniu 21 stycznia 1999 r., a została opublikowana w Dz.U. Nr 122, poz. 1023 z dnia 22 kwietnia 1999 r., a w życie weszła z dniem 7 maja 1999 r. Od tego czasu była nowelizowana tylko raz ustawą z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy o sejmowej komisji śledczej (Dz.U. Nr 122, poz. 1023), która weszła w życie z dniem 22 lipca 2005 r. Na mocy tej nowelizacji radcowie prawni uzyskali prawo do reprezentowania, jako pełnomocnicy, osób wezwanych przez komisję śledczą w celu złożenia zeznań (vide art. 11b ust. 3 ustawy o sejmowej komisji śledczej, dalej: uskś). Do wejścia w życie tej nowelizacji prawo reprezentowania osób wezwanych przez komisję śledczą przysługiwało jedynie adwokatom. Praktyka pokazuje, że osoby wzywane przez komisję śledczą ustanawiają pełnomocników również spośród radców prawnych. Na 74. posiedzeniu Komisji Śledczej do zbadania sprawy zarzutu nielegalnego wywierania wpływu przez członków Rady Ministrów, Komendanta Głównego Policji, Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego na funkcjonariuszy Policji, Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, prokuratorów i osoby pełniące funkcje w organach wymiaru sprawiedliwości w celu wymuszenia przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków w związku z postępowaniami karnymi oraz czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi w sprawach z udziałem lub przeciwko członkom Rady Ministrów, posłom na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej i dziennikarzom, w okresie od 31 października 2005 r. do 16 listopada 2007 r., które odbyło się 9 września 2009 r., pełnomocnikiem Andrzeja Leppera został ustanowiony właśnie radca prawny.

Obecnie trwają prace czterech komisji śledczych: Komisji Śledczej do zbadania okoliczności tragicznej śmierci byłej posłanki Barbary Blidy (SKBB), Komisji Śledczej do zbadania sprawy zarzutu nielegalnego wywierania wpływu przez członków Rady Ministrów, Komendanta Głównego Policji, Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego na funkcjonariuszy Policji, Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, prokuratorów i osoby pełniące funkcje w organach wymiaru sprawiedliwości w celu wymuszenia przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków w związku z postępowaniami karnymi oraz czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi w sprawach z udziałem lub przeciwko członkom Rady Ministrów, posłom na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej i dziennikarzom, w okresie od 31 października 2005 r. do 16 listopada 2007 r. (SKSS), Komisji Śledczej do zbadania prawidłowości działań organów administracji rządowej w sprawie postępowań karnych związanych z uprowadzeniem i zabójstwem Krzysztofa Olewnika (SKKO) oraz Komisji Śledczej do zbadania sprawy przebiegu procesu legislacyjnego ustaw nowelizujących ustawę z dnia 29 lipca 1992 r. o grach i zakładach wzajemnych i wydanych na ich podstawie przepisów wykonawczych w zakresie dotyczącym gier na automatach o niskich wygranych i wideoloterii oraz do zbadania legalności działania organów administracji rządowej badających ten proces (SKGZ). Ostatnia z wymienionych komisji została powołana przez Sejm 4 listopada 2009 r., a jej pierwsze posiedzenie odbyło się 6 listopada 2009 r. Tak więc w każdej chwili osoba wezwana przez którąś komisję śledczą może zechcieć skorzystać z pomocy prawnej fachowego pełnomocnika będącego radcą prawnym. Wydaje się więc celowe przybliżenie środowisku radcowskiemu instytucji komisji śledczej oraz przypomnienie najważniejszych regulacji prawnych dotyczących postępowania przed tego typu komisją sejmową.

Na wstępie kilka uwag na temat statusu prawnego i zadań komisji śledczej. Komisja śledcza jest szczególnym organem Sejmu, powołanym do zbadania określonej sprawy, wyposażonym w środki procesowe o charakterze władczym. Sejmowa komisja śledcza, jako organ Sejmu, wykonuje funkcję kontrolną parlamentu, określoną w art. 95 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W doktrynie kontrolę parlamentarną najczęściej definiuje się jako prawo legislatywy do uzyskiwania informacji o działalności organów i instytucji, w wyraźny sposób objętych kontrolą Sejmu przez konstytucję oraz ustawy (vide P. Radziewicz, Status prawny komisji śledczej – informacja prawna nr 952 BSiE luty 2003 r., a także wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 kwietnia 1999 r., sygn. akt K 8/99).

Podstawy prawne działania sejmowej komisji śledczej stanowią:

1. art. 111 konstytucji;

2. ustawa z dnia 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1218);

3. uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2009 r. Nr 5, poz. 47);

4. uchwała Sejmu o powołaniu komisji śledczej i wyborze jej składu osobowego;

5. stosowana subsydiarnie ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.[1]).

Kluczowymi orzeczeniami Trybunału Konstytucyjnego są: wspomniany wcześniej wyrok z 14 kwietnia 1999 r., sygn. akt K 8/99 (M.P. Nr 14, poz. 193; OTK ZU 1999/3/41), wyrok z 22 września 2006 r., sygn. akt U 4/06 (M.P. Nr 24, poz. 265; OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 109), postanowienie z 21 listopada 2007 r., sygn. akt U 3/07 (OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 146), wyrok z 26 listopada 2008 r., sygn. akt U 1/08 (M.P. Nr 91, poz. 788; OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 160) oraz postanowienie z 22 kwietnia 2009 r., sygn. akt U 1/08 (OTK ZU nr 4/A/2009, poz. 63).

Zakres działania komisji śledczej

Zakres działania komisji śledczej jest określony przez przepis art. 111 ust.1 konstytucji i pojęcie „określona sprawa” oraz przez uchwałę Sejmu o jej powołaniu. Przy czym przez pojęcie „określona sprawa” należy rozumieć każdy zbiór okoliczności, które stanowią wyodrębniony przedmiot zainteresowania Sejmu. Zbiór ten musi zostać określony w uchwale Sejmu o powołaniu komisji śledczej[2].

Zgodnie z ww. wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 14 kwietnia 1999 r. (sygn. akt K.8/99), sprawa stanowiąca przedmiot badania komisji musi mieścić się w zakresie przedmiotowym i podmiotowym kontroli sejmowej określonym przez konstytucję oraz ustawy. Poza zakresem działania komisji śledczej pozostaje natomiast działalność wszelkich podmiotów nieobjętych zakresem kontroli sejmowej, a w szczególności działalność podmiotów prywatnych, które nie wykonują żadnych zadań z zakresu administracji publicznej ani nie korzystają z pomocy państwa.

Zadaniem każdej komisji śledczej (jej celem) jest wszechstronne zbadanie sprawy określonej w uchwale o jej powołaniu, zbadanie działalności określonego organu albo organów władzy publicznej i ustalenie przyczyn nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu w celu podjęcia stosownych działań politycznych lub legislacyjnych.

Prawo ustanowienia pełnomocnika

Zgodnie z przepisem art. 11b ust. 1 uskś osoba wezwana przez komisję śledczą może ustanowić pełnomocnika. Jest to zagwarantowane uprawnienie osoby wezwanej i nikt nie może kwestionować ani faktu ustanowienia pełnomocnika, ani też osoby pełniącej tę funkcję, jeżeli pełnomocnikiem jest adwokat albo radca prawny (vide art. 11b ust. 3 uskś).

Wspominam o tym na samym początku omawiania kwestii związanych z pełnomocnictwem przed sejmową komisją śledczą ze względu na sytuację, jaka miała miejsce 30 listopada w trakcie 26. posiedzenia Komisji Śledczej do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN Orlen S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN Orlen S.A. (SORN). Na wniosek członka komisji, posła Zbigniewa Wassermanna, po uzyskaniu opinii ekspertów, która wskazywała, że w sprawie objętej wnioskiem mógł mieć zastosowanie przepis art. 87 § 3 Kodeksu postępowania karnego (dalej: kpk), zgodnie z którym organ przesłuchujący może odmówić dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika, jeżeli uzna, że nie wymaga tego ochrona interesów osoby niebędącej stroną, komisja podjęła uchwałę o wyłączeniu od udziału w postępowaniu adwokata Jana Widackiego, ustanowionego pełnomocnikiem przez Jana Kulczyka. O braku podstaw prawnych zastosowania ww. przepisu art. 87 § 3 kpk informował komisję przedstawiciel Biura Legislacyjnego Kancelarii Sejmu. Ta decyzja komisji śledczej spotkała się z miażdżącą wręcz krytyką przedstawicieli środowisk prawniczych, reprezentujących zarówno doktrynę, jak i praktyków. Wybór opinii eksperckich w tej sprawie można znaleźć w Przeglądzie Sejmowym nr 2(67)/2005, udostępnionym również on-line na stronie internetowej Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (www.sejm.gov.pl w zakładce „Komunikaty, informacje, publikacje”). Na marginesie trzeba tylko przypomnieć, że w chwili podejmowania przez komisję śledczą ww. uchwały podstawę prawną ustanowienia pełnomocnika w postępowaniu przed tego rodzaju komisją sejmową stanowił przepis art. 11 uskś w brzmieniu sprzed nowelizacji. Art. 11 brzmiał wówczas następująco: Art. 11. 1. Każda osoba wezwana przez komisję ma obowiązek stawić się przed nią i złożyć zeznanie. 2. Osoba, o której mowa w ust. 1, może ustanowić pełnomocnika. 3. Jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, do czynności, o których mowa w ust. 1 i 2, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego dotyczące wzywania i przesłuchiwania świadków oraz ustanowienia pełnomocnika.

Jedną z bardziej kategorycznych opinii w tej sprawie wydał prof. Piotr Kruszyński. W opinii[3] tej czytamy: Artykuł 87 § 3 kpk nie stosuje się w postępowaniu przed sejmową komisją śledczą, ponieważ w ustawie z dnia 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej (Dz.U. Nr 35, poz. 321) jest sformułowany przepis art. 11 ust. 2, wyraźnie regulujący kwestię korzystania przez osobę wezwaną przez komisję z pełnomocnika. Z art. 11 ust. 2 ustawy wynika prawo (nieograniczone przez żaden organ) osoby wezwanej przed komisję w celu złożenia zeznań do ustanowienia pełnomocnika. Artykuł 11 ust. 3 ustawy odsyła wprawdzie do przepisów kpk w kwestiach m.in. ustanowienia pełnomocnika. Fakt ten mógłby sugerować, iż stosuje się tu również art. 87 § 3 kpk, który to przepis zezwala, jak wiadomo, organowi procesowemu nie dopuścić do udziału w postępowaniu pełnomocnika osoby niebędącej stroną, jeżeli nie wymaga tego obrona interesu tej osoby. Jednakże z mocy art. 11 ust. 3 zdanie 1 ustawy o sejmowej komisji śledczej w postępowaniu przed komisją przepisy kpk stosuje się tylko wtedy, gdy przepisy ustawy nie stanowią inaczej. Stąd następujący wniosek: skoro art. 11 ust. 2 ustawy expressis verbis przyznaje osobie wezwanej przed komisję nieograniczone prawo ustanowienia pełnomocnika, ten właśnie przepis, jako lex specialis, a nie art. 87 § 3 kpk, ograniczający owo prawo, znajduje w omawianej kwestii zastosowanie. Natomiast ustawa o sejmowej komisji śledczej nie przewiduje żadnej możliwości wyłączenia przez komisję pełnomocnika osoby wezwanej – ergo – tryb taki w ogóle nie istnieje.

Ustawa o sejmowej komisji śledczej w obowiązującym brzmieniu wzmocniła jeszcze pozycję pełnomocnika osoby wezwanej, rezygnując w tej materii z odesłania do przepisów kpk. W art. 11b w ust. 6 znajduje się odesłanie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: kpc) w kwestiach dotyczących pełnomocnika, ale nienormowanych w ustawie o komisji śledczej. Na marginesie wypada tylko przypomnieć, że przepisy kpc nie przewidują (inaczej niż przepisy kpk) możliwości wyłączenia pełnomocnika przez organ procesowy. Niemniej jednak chciałbym zwrócić uwagę na sytuację zaistniałą podczas wspomnianego wcześniej posiedzenia komisji ds. nacisków (SKSS), kiedy to poseł Arkadiusz Mularczyk złożył wniosek o wyłączenie z postępowania przed komisją śledczą pełnomocnika ustanowionego przez Andrzeja Leppera, wskazując jako uzasadnienie to, że istnieje potencjalna możliwość wezwania go przez tę komisję śledczą w celu złożenia zeznań. Wniosek nie był jednak poddany pod głosowanie, zaś opinie ekspertów komisji w tej sprawie były niejednoznaczne, co dziwi wobec jednoznaczności regulacji zawartych w art. 11b uskś.

Ze względu na to ostatnie zdarzenie pozwoliłem sobie tak dużo miejsca poświęcić zagadnieniu nieusuwalności pełnomocnika osoby wezwanej.

Teraz jednak chciałbym powrócić do zaburzonej nieco poprzednim wywodem chronologii działań związanych z ustanawianiem pełnomocnika przez osobę wezwaną. Na początku pragnę przypomnieć, że pełnomocnika może ustanowić osoba wezwana przez komisję śledczą, czyli taka, której skutecznie doręczono wezwanie. Osoba ta udziela pełnomocnictwa na piśmie albo przez ustne zgłoszenie do protokołu (vide art. 11b ust. 4 uskś). Komisja, dokonując kontroli formalnej pełnomocnictwa, może i często zadaje pytanie o uiszczenie opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, warto więc o tym pamiętać i na żądanie przewodniczącego komisji móc okazać dowód uiszczenia tej opłaty.

Radca prawny musi pamiętać o tym, że jego klient ma prawo ustanowienia do trzech pełnomocników, co może spowodować konieczność współpracy z jednym albo dwoma pełnomocnikami, którzy mogą być również radcami prawnymi lub adwokatami. O tym uprawnieniu osoby wezwanej stanowi art. 11b ust. 2 uskś. W sytuacji gdy współpraca ma się odbywać między radcami prawnymi pełniącymi obowiązki pełnomocników osoby wezwanej, zastosowanie w pełni znajdą przepisy rozdziału IV Kodeksu etyki radcy prawnego, stanowiącego załącznik do uchwały nr 5 VIII Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z 10 listopada 2007 r. Relacje między radcami prawnymi a adwokatami nie zostały uregulowane ani w Kodeksie etyki radcy prawnego, ani w Zbiorze zasad etyki adwokackiej i godności zawodu (Kodeksie etyki adwokackiej), z wyjątkiem regulacji zawartych w art. 17 Kodeksu etyki radcy prawnego i § 19 ust. 8 Kodeksu etyki adwokackiej, które to przepisy ustanawiają zakaz zgłaszania przez adwokatów i radców prawnych dowodu z przesłuchania innego adwokata albo radcy prawnego, oraz w § 33 Kodeksu etyki adwokackiej, który stanowi, że wszelkie pozaprocesowe pertraktacje pojednawcze prowadzone z udziałem adwokatów i radców prawnych nie podlegają ujawnieniu. We wzajemnych relacjach pełnomocnicy muszą się kierować dobrem klienta oraz zasadami koleżeństwa zawodowego.

W sytuacji gdy jednym z pełnomocników osoby wezwanej, mającej w postępowaniu karnym albo karnym skarbowym status podejrzanego albo oskarżonego, jest jej obrońca, jego pozycja jest „silniejsza” niż pozostałych pełnomocników, gdyż jest on objęty bezwzględnym zakazem dowodowym. Pełnomocnicy niebędący jednocześnie obrońcami mogą być teoretycznie wezwani przez komisję śledczą w celu złożenia zeznań. Oczywiście w sytuacji, w której radca prawny ma uzasadnione podstawy przypuszczać, że może być wezwany przez komisję śledczą w celu złożenia zeznań, nie powinien przyjmować pełnomocnictwa od osoby zeznającej w postępowaniu przed tą samą komisją. Gdyby zaś radca prawny został przesłuchany wcześniej niż jego potencjalny klient, to zgodnie z art. 22 ust. 1 lit. f) Kodeksu etyki radcy prawnego nie może w jakiejkolwiek formie udzielić pomocy prawnej tej osobie.

W postępowaniu przed komisją śledczą, inaczej niż w postępowaniach sądowych i toczących się przed organami administracji, pełnomocnik nie może zastępować swojego klienta pod jego nieobecność. Zgodnie z przepisem art. 11b ust. 5 uskś ustanowienie pełnomocnika nie zwalnia osoby wezwanej z obowiązku osobistego stawiennictwa przed komisją i składania zeznań.

Uprawnienia osoby wezwanej a obowiązki pełnomocnika

Ustawa o sejmowej komisji śledczej w art. 11c ust. 2 nałożyła na komisję śledczą obowiązek pouczenia osoby wezwanej o przysługujących jej uprawnieniach, określonych w art. 11c ust. 1 tej ustawy. Obowiązek ten istnieje bez względu na to, czy osoba wezwana ustanowiła pełnomocnika czy nie. Katalog uprawnień osoby wezwanej zamieszczony w art. 11c ust. 1 uskś stanowi swoistą wskazówkę dla pełnomocnika, czego w imieniu swojego klienta może domagać się od przewodniczącego komisji lub komisji in gremio.

W pkt 1 ww. art. 11c ust. 1 przewidziano uprawnienie do uchylenia się od odpowiedzi przez osobę wezwaną, jeżeli udzielenie tej odpowiedzi mogłoby narazić tę osobę lub osobę dla niej najbliższą w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Jeżeli klient chce skorzystać z tego uprawnienia, powinien to skonsultować ze swoim pełnomocnikiem, który pomoże w ustaleniu sytuacji prawnej klienta, co może okazać się bardzo istotne w sytuacji, gdy klient nie jest pewien, czy czyn stanowiący przyczynę uchylenia się od odpowiedzi jest przestępstwem, przestępstwem skarbowym czy może wykroczeniem albo wykroczeniem skarbowym. Ponieważ art. 11c ust. 1 pkt 1 jest, co do istoty, odpowiednikiem art. 183 § 1 kpk, to w mojej ocenie aktualność zachowuje tu teza druga postanowienia Sądu Najwyższego z 8 lutego 2006 r., sygn. IV K 349/05 (OSN w SK 2006/1/306), zgodnie z którą: Świadek nie ma bowiem obowiązku podawania motywów odmowy odpowiedzi na pytanie, wystarczy, że powoła się na przepis art. 183 § 1 kpk i tym samym może uchylić się od odpowiedzi na pytanie. Organ procesowy nie może więc żądać od świadka, aby ujawnił, dlaczego uchyla się od odpowiedzi na określone pytanie. Praktyka wypracowana przez komisje śledcze wskazuje, że ten pogląd Sądu Najwyższego zyskał akceptację również na gruncie przepisów ustawy o sejmowej komisji śledczej.

Kolejnym uprawnieniem osoby wezwanej jest prawo odmowy zeznań. Uprawnienie to przysługuje wyłącznie tej osobie wezwanej przez komisję śledczą, która jest osobą podejrzaną (oskarżoną) o popełnienie przestępstwa pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania komisji albo gdy za to przestępstwo została skazana. Wątpliwości może budzić pojęcie „ścisły związek z czynem stanowiącym przedmiot postępowania”. Dla istnienia takiego związku wystarczające jest, moim zdaniem, aby, ujawniając fakty stanowiące przedmiot badania komisji, osoba wezwana musiała jednocześnie ujawnić fakty mające istotne znaczenie w postępowaniu karnym prowadzonym przeciwko niej. Jedynym uprawnionym do dokonania oceny, czy zachodzi okoliczność, o której mowa w art. 11c ust. 1 pkt 2 uskś, jest świadek, czyli na gruncie ustawy o sejmowej komisji śledczej osoba wezwana.

W pkt 3 art. 11c ust. 1 uskś sformułowane jest prawo osoby wezwanej do żądania, aby przesłuchano ją na posiedzeniu zamkniętym, ze względu na to, że treść zeznań mogłaby narazić na hańbę tę osobę lub osobę dla niej najbliższą w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego. Przepis ten ma na celu ochronę dobrego imienia osoby wezwanej i jej najbliższych i pozostaje w ścisłym związku z art. 7 ust. 2 uskś nakazującym komisji śledczej poszanowanie dóbr osób trzecich.

Z kolejnym uprawnieniem osoby wezwanej mogą wiązać się problemy praktyczne dla jej pełnomocnika. Uprawnieniem tym jest możliwość, a wręcz obowiązek odmowy zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy ustawowo chronionej (vide art. 11c ust. 1 pkt 4 uskś). Jeżeli osoba wezwana ma złożyć zeznania co do okoliczności stanowiących tajemnicę państwową, jej przesłuchanie może odbyć się, w tym zakresie, dopiero po zwolnieniu tej osoby z obowiązku zachowania tajemnicy przez właściwy organ (vide art. 11e ust. 1 uskś). Zgodnie z art. 11h ust. 1 uskś przesłuchanie osoby obowiązanej do zachowania tajemnicy ustawowo chronionej może zostać przeprowadzone wyłącznie na posiedzeniu zamkniętym, przy czym również ta część posiedzenia, na której zapada decyzja w sprawie zamknięcia posiedzenia, również jest zamknięta. Komisja, zgodnie z art. 11h ust.1 uskś, określa osoby, których udział w posiedzeniu zamkniętym jest niezbędny, przy czym jest zobowiązana sprawdzić, czy wszystkie spośród tych osób są uprawnione, w świetle przepisów ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 196, poz. 1631, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i poz. 711, Nr 149, poz. 1078, Nr 218, poz. 1592 i Nr 220, poz. 1600, z 2007 r. Nr 25, poz. 162, z 2008 r. Nr 171, poz. 1056 oraz z 2009 r. Nr 178, poz. 1375), do uczestnictwa w posiedzeniu zamkniętym. W tym miejscu postępowania przed komisją śledczą może powstać poważny problem po stronie pełnomocnika i jego klienta.

Jeżeli osoba wezwana ustanowiła pełnomocnika i ma złożyć zeznania co do okoliczności objętych tajemnicą państwową albo służbową, to pełnomocnik musi dysponować ważnym poświadczeniem bezpieczeństwa uprawniającym go do dostępu do informacji stanowiących tajemnicę państwową objętych określoną klauzulą tajności. Pojawia się jednak problem z uzyskaniem stosownego poświadczenia bezpieczeństwa, ponieważ brakuje podmiotu, który mógłby zgodnie z przepisami ustawy o ochronie informacji niejawnych wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie postępowania sprawdzającego. Żaden z organów Sejmu, w tym również komisja śledcza, jak również Szef Kancelarii Sejmu, nie mogą wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie postępowania sprawdzającego wobec pełnomocnika osoby wezwanej. Podmioty te, ze względu na brak jakichkolwiek zależności czy relacji prawnych z pełnomocnikiem, nie mogą być uznane za „upoważnione do obsady stanowiska lub zlecenia prac” (vide art. 29 ustawy o ochronie informacji niejawnych)[4].

Wydaje się, że sposobem wyjścia z takiej sytuacji mogłoby być zwrócenie się z wnioskiem o przeprowadzenie postępowania sprawdzającego przez osobę wezwaną, jako zlecającą pełnomocnikowi pracę związaną z dostępem do informacji stanowiących tajemnicę państwową albo służbową. W takim przypadku podstawę prawną mógłby stanowić przepis art. 29 pkt 2 ustawy o ochronie informacji niejawnych, choć jego zastosowanie może budzić wątpliwości w konfrontacji z art. 1 ust. 2 tej ustawy. Takie rozwiązanie nie było zastosowane w praktyce i w związku z tym nie można przewidzieć, jakie stanowisko zajęłaby służba właściwa do przeprowadzenia postępowania sprawdzającego. Posiadanie stosownego poświadczenia bezpieczeństwa warunkuje możliwość wzięcia przez pełnomocnika udziału w posiedzeniu zamkniętym komisji śledczej, w trakcie którego będą ujawniane informacje stanowiące tajemnicę państwową lub służbową. Oznacza to, że w interesie osoby wezwanej jest poinformowanie o takim dodatkowym wymogu radcy prawnego lub adwokata mającego podjąć obowiązki pełnomocnika tej osoby. Brak stosownego poświadczenia bezpieczeństwa eliminuje pełnomocnika z postępowania przed komisją śledczą toczącego się na posiedzeniu zamkniętym, co oznacza pozbawienie osoby wezwanej możliwości korzystania z pomocy prawnej kwalifikowanego pełnomocnika.

Wyraźny konflikt interesów prawnych: ochrony informacji niejawnych, stanowiących tajemnicę państwową albo służbową z jednej strony, a prawem osoby wezwanej do ustanowienia i korzystania z pomocy pełnomocnika – z drugiej, nie może zostać zignorowany przez komisję śledczą. Obecnie praktyka wskazuje, że prymat przyznaje się ochronie tajemnicy państwowej i służbowej. Wydaje się, że problem jest na tyle istotny, że w przyszłości powinien zająć się nim Sejm, dokonując stosownej nowelizacji ustawy o sejmowej komisji śledczej oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych.

Kolejnym istotnym uprawnieniem jest możliwość wnioskowania o zarządzenie przerwy (art. 11c ust. 1 pkt 5 uskś). Uprawnienie to ma służyć ochronie osoby wezwanej przed długotrwałym, nieprzerwanym przesłuchiwaniem, a także zapewnieniu możliwości uzyskania przerwy w przesłuchaniu koniecznej ze względów zdrowotnych lub fizjologicznych. Wniosek może zgłosić zarówno osoba wezwana, jak i pełnomocnik, działając oczywiście w jej imieniu. Wniosek o zarządzenie przerwy powinien zawierać krótkie uzasadnienie, choć ustawa nie przewiduje takiego wymogu. We wniosku powinno się określić czas trwania przerwy, który powinien być dostosowany do celu, dla którego ma być ogłoszona przerwa[5].

Na podstawie art. 11c ust. 1 pkt 6 uskś osobie wezwanej przysługuje prawo zwrócenia się do przewodniczącego komisji o umożliwienie jej swobodnego wypowiedzenia się w sprawie objętej zakresem badania komisji. Faza swobodnej wypowiedzi powinna, zgodnie z zasadami prowadzenia przesłuchań, poprzedzać fazę zadawania osobie przesłuchiwanej pytań. Przepis ten znajdzie zastosowanie również w fazie drugiej, gdy osoba wezwana odpowiada na pytania członków komisji. Celem omawianego przepisu jest zagwarantowanie osobie wezwanej możliwości swobodnej wypowiedzi i pełnego ustosunkowania się do zadanych jej pytań. Przepis art. 11c ust. 1 pkt 6 uskś nie stwarza natomiast podstawy do wypowiadania się w kwestiach nieobjętych zakresem przedmiotowym prac komisji. Rolą pełnomocnika jest ochrona tego uprawnienia przed ewentualnymi próbami ograniczenia go przez komisję przez zwracanie uwagi przewodniczącemu komisji na tego rodzaju nieprawidłowości.

Poważne zadanie stoi przed pełnomocnikiem osoby wezwanej w tej fazie przesłuchania, w której członkowie komisji zadają pytania. Pełnomocnik jest zobowiązany czuwać nad tym, aby jego mandantowi nie zadawano pytań sugerujących treść odpowiedzi, pytań niestosownych oraz nieistotnych oraz zwracać się w takich przypadkach do przewodniczącego komisji o uchylenie danego pytania (vide art. 11c ust. 1 pkt 7 uskś). W tym miejscu warto przypomnieć, jakie pytanie uznaje się za sugerujące, nieistotne i niestosowne.

Pytania sugerujące zawierają w sobie sugestię odpowiedzi, narzucają pytanemu tok myślenia, jakiego oczekuje od niego zadający pytanie, są to też tzw. pytania pozorne, które zawierają w sobie odpowiedź. Pytania niestosowne – do tej grupy należą pytania obraźliwe, zmierzające do skompromitowania, ośmieszenia lub poniżenia osoby, której są zadawane. Pytania nieistotne są pytaniami, które nie mają związku ze sprawą.

Należy pamiętać o tym, że powyższy podział pytań nie oznacza, że jedno pytanie nie może należeć łącznie do dwóch albo wszystkich trzech kategorii. Argumentacja wniosku o uchylenie pytania może mieć istotne znaczenie w sytuacji, gdy ani przewodniczący komisji, ani komisja nie uchylą danego pytania, a osoba wezwana odmówi odpowiedzi. Reakcją ze strony komisji w takiej sytuacji może być wystąpienie do Sądu Okręgowego w Warszawie z wnioskiem o zastosowanie kary porządkowej (art. 12 ust. 1 uskś). W omawianym aspekcie postępowania przed sejmową komisją śledczą bardzo istotne znaczenie ma uzasadnienie do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 września 2006 r. (sygn. akt U 4/06, cz. III, 3.2.). Trybunał wskazał tam przesłanki poprawności przesłuchiwania osób wezwanych przez komisję śledczą.

Kolejna bardzo istotna regulacja jest zawarta w art. 11c ust. 1 pkt 8 uskś, zgodnie z którą osoba wezwana może zwrócić się do przewodniczącego komisji z wnioskiem o zmianę terminu przesłuchania. Przepis ten stwarza możliwość zagwarantowania osobie wezwanej przygotowania się do przesłuchania zarówno pod względem organizacyjnym, jak i merytorycznym. Przepis ten może mieć też znaczenie dla zapewnienia udziału pełnomocnika w danej czynności. Oczywiście taki wniosek może być nieuwzględniony. Wniosek powinien być zgłoszony przed rozpoczęciem przesłuchania, ale po doręczeniu wezwania na nie. W takiej sytuacji najbardziej wskazana, również dla celów dowodowych, jest forma pisemna. Jeżeli natomiast osoba wezwana zostaje poinformowana o terminie kolejnego przesłuchania na posiedzeniu komisji, to może taki wniosek zgłosić ustnie do protokołu. W mojej ocenie nie ma przeciwwskazań, aby taki wniosek pełnomocnik złożył w imieniu swojego klienta również wtedy, gdy podstawę wniosku stanowi niemożliwość stawiennictwa tego pełnomocnika na posiedzeniu komisji w wyznaczonym terminie.

Szczególne uprawnienie jest zawarte w art. 11c ust. 1 pkt 9. Przepis ten zezwala osobie wezwanej na zwracanie się do przewodniczącego komisji z wnioskiem o dokonanie przez komisję czynności, które komisja może albo jest obowiązana dokonywać z urzędu. Zakresem regulacji tego przepisu są niewątpliwie objęte wnioski o przedstawienie osobie wezwanej protokołu z jej przesłuchania do przejrzenia i podpisu, zwrócenie się do przewodniczącego komisji o zadanie pytania osobie konfrontowanej. Jako dopuszczalne należy moim zdaniem uznać wnioski o zwrócenie się do eksperta komisji w problematycznych kwestiach proceduralnych mogących mieć znaczenie prawne dla osoby wezwanej. Za niedopuszczalne należy natomiast uznać składanie wniosków dowodowych.

Ostatnim uprawnieniem wymienionym w art. 11c ust. 1 pkt 10 uskś jest prawo składania wniosku o wyłączenie posła – członka komisji śledczej z jej składu albo z czynności przesłuchania. Podstawę prawną wniosku o wyłączenie posła ze składu komisji śledczej stanowią art. 5 ust. 1 i 3 w zw. z art. 4 i art. 11c ust. 1 pkt 9 uskś. Natomiast podstawę wniosku o wyłączenie członka komisji z czynności przesłuchania konkretnej osoby stanowią przepisy art. 6 w zw. z art. 11c ust. 1 pkt 9 uskś. Wniosek o wyłączenie posła ze składu komisji śledczej musi być uzasadniony przez wskazanie, że w stosunku do posła objętego takim wnioskiem zachodzi przynajmniej jedna z okoliczności wymienionych w art. 4 uskś. Okoliczności wymienione w pkt 1 i 2 tego artykułu mają charakter obiektywny i są stosunkowo łatwe do zweryfikowania. Chodzi bowiem o sytuacje, w których sprawa będąca przedmiotem badania komisji dotyczy tego posła bezpośrednio lub brał on albo bierze udział, występując w jakiejkolwiek roli procesowej, w sprawie, będącej przedmiotem badania komisji śledczej, przed organem władzy publicznej.

Problemy może natomiast rodzić przesłanka wyłączenia zawarta w pkt 3 art. 4 uskś. Przepis ten stanowi: 3) istnieje, inna niż wymienione w pkt 1 i 2, okoliczność, która mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. Ta przesłanka ma charakter bardzo subiektywny i, jak wskazuje praktyka, oceny osób wezwanych i komisji w tej sprawie przeważnie są rozbieżne.

Przepis art. 6 stanowi, że okoliczność mogąca wywołać wątpliwości co do bezstronności członka komisji przy wykonywaniu czynności przesłuchania musi zostać ujawniona w trakcie postępowania prowadzonego przez komisję. Niewątpliwie taka okoliczność musi być uwzględniona, jeśli powstała w relacji członek komisji śledczej – osoba wezwana nawet przed rozpoczęciem prac tej komisji, a nawet przed jej powołaniem. Do takich okoliczności należy moim zdaniem zaliczyć relacje osobiste między członkiem komisji a osobą wezwaną, fakt pozostawania w sporze prawnym przez te osoby czy też stosunki służbowe, w jakich osoby te pozostają lub znajdowały się w przeszłości. Rolą pełnomocnika w sprawie wnioskowania o wyłączenie posła ze składu komisji albo od udziału w czynności jest pomoc w ocenie, czy zachodzi okoliczność uzasadniająca taki wniosek od strony prawnej.

Bez względu na to, czy osoba wezwana ustanowiła pełnomocnika czy nie, przewodniczący komisji jest obowiązany, na podstawie art. 11c ust. 2 uskś, pouczyć ją o wszystkich ww. uprawnieniach, określonych w art. 11c ust. 1 pkt 1-9 tej ustawy. Ustanawiając ten obowiązek informacyjny, ustawodawca dokonał odstępstwa od zasady ignorantia iuris nocet na rzecz rzetelnej informacji jednostki o przysługujących jej prawach. Pouczenie powinno nastąpić przed rozpoczęciem przesłuchania, może ono mieć formę ustną (taka jest praktyka), przy czym jego treść zostaje odnotowana w protokole przesłuchania. Przewodniczący komisji nie ma jednak obowiązku pouczenia osoby wezwanej o tym, że od jego decyzji oddalającej wniosek osoby wezwanej w sprawach określonych w art. 11c ust. 1 pkt 5-9 służy jej odwołanie do komisji, która rozstrzyga o nim w drodze głosowania zwykłą większością głosów (vide art. 11c ust. 3 uskś).

Mówiąc o pouczeniach, należy również wspomnieć o konieczności pouczenia osoby wezwanej o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy, określonej w art. 233 § 1 Kodeksu karnego. Kodeks karny w art. 233 § 2 uzależnia odpowiedzialność karną osoby składającej fałszywe zeznanie od pouczenia jej o odpowiedzialności karnej za ten czyn przez odbierającego zeznanie. Przed rozpoczęciem przesłuchania powinno nastąpić odebranie od osoby wezwanej przyrzeczenia, chyba że zachodzi którakolwiek z przesłanek określonych w art. 189 kpk, który brzmi: Art. 189. Nie odbiera się przyrzeczenia: 1) od osób, które nie ukończyły 17 lat, 2) gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia, 3) gdy świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany, 4) gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie.

Komisja może mieć problemy jedynie ze stwierdzeniem, czy zachodzi przesłanka określona w pkt 2, przy czym wystarczające jest przekonanie komisji, że podejrzenie co do stanu psychicznego osoby wezwanej jest uzasadnione. Moim zdaniem osoba wezwana lub jej pełnomocnik może na podstawie art. 11c ust. 1 pkt 9 zwrócić się do przewodniczącego komisji z wnioskiem o zasięgnięcie przez komisję opinii biegłego co do stanu psychicznego osoby wezwanej. Komisja, zgodnie z art. 12a uskś, jest uprawniona do powoływania biegłych dla uzyskania wiedzy specjalistycznej. W przypadku uwzględnienia takiego wniosku przesłuchanie osoby wezwanej powinno zostać odroczone do czasu uzyskania opinii biegłego albo biegłych. W zależności od opinii biegłych i swego przekonania komisja podejmuje decyzję w kwestii przyrzeczenia, a następnie przesłuchuje osobę wezwaną.

Pozostałe okoliczności wyłączające możliwość odebrania przyrzeczenia od osoby wezwanej są komisji znane z urzędu albo wiedzę o nich może ona uzyskać od właściwych organów albo od osoby wezwanej. Jeżeli osoba wezwana składała już przyrzeczenie przed komisją śledczą, przewodniczący komisji przypomina je osobie wezwanej przy kolejnym przesłuchaniu, chyba że komisja uzna za potrzebne ponowne odebranie przyrzeczenia (vide art. 11d ust. 6 uskś).

W postępowaniu przed sejmową komisją śledczą zeznania może składać osoba o statusie prawnym kwalifikowanym przez obowiązek zachowania szczególnego rodzaju tajemnicy zawodowej. Wśród tajemnic szczególnie chronionych, innych niż ww. tajemnica państwowa, znalazły się: tajemnica notarialna, adwokacka, radcy prawnego, lekarska i dziennikarska. Zgodnie z art. 11g ust. 1 uskś osoby obowiązane do zachowania ww. tajemnic mogą być przesłuchane co do faktów objętych konkretnym rodzajem tajemnicy tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla ochrony ważnych interesów państwa, a zwłaszcza ochrony bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu (vide art. 11g ust. 1 uskś). Zadania pełnomocnika w takich sytuacjach rozpoczynają się w zasadzie dopiero w chwili wydania przez Sąd Okręgowy w Warszawie postanowienia zezwalającego komisji śledczej na przesłuchanie. W takiej sytuacji pełnomocnik powinien na podstawie art. 11g ust. 3 uskś wnieść zażalenie na to postanowienie oraz czuwać, aby komisja nie przesłuchiwała jego klienta co do okoliczności objętych tajemnicą, z zachowania której zwolnił go sąd nieprawomocnym postanowieniem.

Zgodnie z art. 460 kpk wnosi się je w terminie siedmiu dni od daty ogłoszenia postanowienia (ponieważ ustawa o sejmowej komisji śledczej nie nakazuje jego doręczenia) do Sądu Apelacyjnego za pośrednictwem Sądu Okręgowego w Warszawie. Sąd Okręgowy w Warszawie może, zgodnie z art. 463 § 1 kpk, uwzględnić zażalenie, jeżeli orzeka w tym samym składzie, w którym wydał zaskarżone postanowienie. Należy pamiętać, że na mocy art. 11g ust. 4 uskś zażalenie wstrzymuje wykonanie postanowienia sądu. Jeżeli sąd utrzyma w mocy zaskarżone postanowienie, osoba wezwana przez komisję śledczą, której postanowienie dotyczy, będzie obowiązana do złożenia zeznań co do okoliczności objętych tajemnicą. Obowiązkiem komisji, wynikającym z art. 11h ust. 1 uskś, jest przeprowadzenie przesłuchania w tym zakresie, na posiedzeniu zamkniętym. Komisja określa osoby, których udział w posiedzeniu zamkniętym jest niezbędny. Przepis art. 11b ust. 1 przyznający osobie wezwanej ustanowienie pełnomocnika wyłącza w tym zakresie uprawnienie komisji do określania kręgu osób upoważnionych do wzięcia udziału w posiedzeniu zamkniętym (inaczej niż przy przesłuchaniu osób obowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej). Pełnomocnik ma więc prawo wziąć udział w posiedzeniu zamkniętym komisji, w trakcie którego jego klient będzie składał zeznania dotyczące okoliczności objętych tajemnicą zawodową.

Omawiając procedurę przesłuchania, warto zwrócić uwagę na przywoływane wcześniej uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 września 2006 r., sygn. akt U 4/06. Trybunał Konstytucyjny stwierdził w nim m.in., że w zakresie ochrony czci i dobrego imienia osób wezwanych przez komisję na jej członkach ciążą obowiązki określone nie tylko w art. 11i uskś, lecz także w art. 104 ust. 2, art. 30 i 47 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał przedstawił też listę czynności, które określił jako niedopuszczalne w trakcie przesłuchania osoby wezwanej przez komisję śledczą. Wydaje się, że warto w tym miejscu przypomnieć rzeczoną listę. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego niedopuszczalne jest:

• wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej;

• wielokrotne powtarzanie i kierowanie tego samego pytania pod adresem przesłuchiwanej osoby;

• odczytywanie zeznań innych osób i żądanie komentowania ich lub ustosunkowywania się do różnic w zeznaniach;

• zadawanie pytań o ocenę wiarygodności innych osób wezwanych lub przesłuchanych;

• naruszanie dóbr osobistych osoby wezwanej;

• wdawanie się w spór z przesłuchiwanym i sugerowanie przeciwnego znaczenia zeznań osoby wezwanej;

• wielogodzinne przesłuchiwanie osoby wezwanej poza granicami jej wytrzymałości psychicznej i fizycznej;

• zadawanie pytań niezwiązanych z przedmiotem przesłuchania;

• wielokrotne przesłuchiwanie tej samej osoby co do tych samych okoliczności.

We wszystkich ww. przypadkach obowiązkiem pełnomocnika jest żądanie od przewodniczącego komisji podjęcia działań mających na celu wstrzymanie naruszeń praw osoby wezwanej oraz przywrócenia prawidłowego toku przesłuchania.

Trybunał Konstytucyjny w tym samym uzasadnieniu określił wymagania co do pytań zadawanych osobie przesłuchiwanej przez komisję śledczą. Zgodnie z zaleceniem Trybunału pytania powinny być dostosowane do przedmiotu zeznań, powinny też być jednoznaczne i zrozumiałe, a ponadto nie mogą być znieważające, poniżające, wyśmiewające, podchwytliwe lub obraźliwe dla osoby przesłuchiwanej. W tym zakresie pełnomocnik jest obowiązany do składania w imieniu swego klienta wniosków o uchylenie pytań naruszających ww. standardy.

Ponieważ radca prawny, zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65), jest obowiązany przyczyniać się do ochrony i umacniania porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, to jego obowiązkiem jest również informowanie klienta o ciążących na nim obowiązkach powstałych z chwilą wezwania przez komisję śledczą. W szczególności radca prawny pełniący obowiązki pełnomocnika osoby wezwanej przez komisję śledczą powinien poinformować swego klienta o obowiązku stawiennictwa i złożenia zeznań przed tą komisją, o zakazie wydalania się z miejsca czynności bez zezwolenia przewodniczącego komisji oraz o konsekwencjach prawnych grożących za naruszenie powyższych obowiązków. Radca prawny – pełnomocnik osoby wezwanej – jest obowiązany dbać o to, aby jego klient nie był narażony na ukaranie karą porządkową, o której mowa w art. 12 ust. 1 uskś.

Pełnomocnik może jednak doradzić swemu klientowi zachowanie mogące spowodować podjęcie przez komisję śledczą uchwały o zwróceniu się do Sądu Okręgowego w Warszawie z wnioskiem o zastosowanie wobec osoby wezwanej kary porządkowej, jeżeli w ocenie pełnomocnika komisja naruszyła prawa jego klienta i mimo zwrócenia jej na to uwagi podtrzymuje swą decyzję. W takiej sytuacji pełnomocnik może doradzić swemu klientowi zachowanie, które w opinii komisji śledczej wypełni znamiona określone w art. 12 ust. 1 uskś. Ocena prawna okoliczności sprawy w takiej sytuacji powinna być dokonana szczególnie wnikliwie i przy zachowaniu należytej ostrożności procesowej, z uwzględnieniem ewentualnych konsekwencji prawnych grożących klientowi.

Dbałość pełnomocnika o prawidłowy przebieg przesłuchania i zachowanie zasad obiektywizmu przez członków komisji wobec jego klienta może rodzić konieczność złożenia wniosku o wyłączenie danego członka komisji śledczej z czynności przesłuchania. Ustawa przyznaje prawo złożenia takiego wniosku osobie wezwanej oraz członkowi komisji. W mojej ocenie nie ma jakichkolwiek przeszkód, aby taki wniosek w imieniu swego klienta złożył jego pełnomocnik. Wniosek może być zgłoszony na piśmie albo ustnie do protokołu. Wyłączenia członka komisji od udziału w czynności przesłuchania dokonuje komisja w głosowaniu. Nie bierze w nim udziału poseł, którego wniosek dotyczy (vide art. 5 ust. 2 uskś.).

Jeżeli w stosunku do danego członka komisji śledczej zachodzi przesłanka wyłączenia określona w art. 6 lub 4 pkt 3 uskś, to rolą pełnomocnika jest wyjaśnienie klientowi różnic w skutkach prawnych, jakie, w razie uwzględnienia przez komisję, wywoła każdy z wniosków. Należy pamiętać, że jedynie wyłączenie posła ze składu komisji śledczej pozbawia go wpływu na kształtowanie treści sprawozdania komisji.

Pełnomocnik może brać udział w czynności podpisywania protokołu i powinien również w tym zakresie informować klienta o przysługujących mu, zgodnie z art. 11a ust. 6 uskś, uprawnieniach. Przewodniczący komisji śledczej jako reprezentujący komisję jest obowiązany, zgodnie z art. 17 ust. 1 uskś, pouczyć osobę wezwaną o przysługującym jej prawie do zwrotu poniesionych wydatków w związku z udziałem w posiedzeniu komisji. Zwrot kosztów obejmuje również utracone zarobki, jednakże łączna suma zwrotu nie może przekroczyć trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, określonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157, poz. 1314). Wniosek o przyznanie zwrotu kosztów należy zgłosić najpóźniej z upływem trzeciego dnia od dnia zakończenia posiedzenia lub dnia, w którym posiedzenie miało się odbyć (vide art. 17 ust. 2 uskś.).

Niniejszy artykuł zawiera jedynie wybór kwestii istotnych dla realizacji obowiązków pełnomocnika osoby wezwanej przez komisję śledczą w celu złożenia zeznań. W znacznej części jest on oparty na praktycznych doświadczeniach autora i zawiera jego poglądy na określone kwestie.

Bibliografia:

1. B. Banaszak, Komisje śledcze we współczesnym parlamentaryzmie państw demokratycznych, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007.

2. B. Banaszak, Koncepcje komisji śledczych, „Przegląd Sejmowy” nr 5 (76)/2006.

3. B. Banaszak, Sejmowa komisja śledcza jako forma sprawowania kontroli przez Sejm, „Przegląd Sejmowy” nr 3 (86)/2008.

4. A. Grybska, Nadzwyczajne komisje kontrolne w latach 1989-2004, Warszawa, maj 2004. Praca napisana pod kierunkiem dr. T. Mołdawy.

5. M. Grzybowski, Sejmowa komisja śledcza, „Przegląd Sejmowy” nr 3 (44)/2001.

6. P. Kruszyński, Wykład prawa karnego procesowego, Temida 2, Białystok 1998.

7. M. Myszogląd, Czy nieznajomość prawa szkodzi? Rozważania o pouczeniach jako instytucji prawnej ograniczającej negatywne skutki nieznajomości prawa, „Przegląd Sejmowy” nr 3 (92)/2009.

8. M. Lewandowski, A. Kowalski, T. Osiński, Sejmowa komisja śledcza ustawa z 1999 r. z komentarzem, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2006.

9. M. Lewandowski, T. Osiński, Sejmowa komisja śledcza ustawa z 1999 r. z komentarzem, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999.

10. W. Odrowąż-Sypniewski, Opinia prawna na temat zagadnień związanych z dostępem do informacji niejawnych pełnomocnika osoby wezwanej przez Komisję Śledczą, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, niepublikowana.

11. H. Pajdała, Nowe aspekty statusu Komisji Sejmu RP, „Przegląd Sejmowy” nr 2 (91)/2009.

12. H. Pajdała, Parlamentarne komisje śledcze [w:] Zagadnienia konstytucjonalizmu krajów Europy Środkowo-Wschodniej, pod red. T. Mołdawy, Warszawa 2003.

13. S. Waltoś, Proces karny. Zarys systemu, wyd. 5 zmienione, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2001.

14. M. Zbrojewska, Wybrane karnoprocesowe zagadnienia postępowania przed Sejmową Komisją Śledczą, „Przegląd Sejmowy” nr 5 (76)/2006.

Artur Kowalski
Radca prawny, Warszawa