Marlena Wach
 
1. Wprowadzenie

Ustawa z dnia 12 lipca 2024 r. – Prawo komunikacji elektronicznej (dalej: „u.p.k.e.”)^[1] weszła w życie w dniu 10 listopada 2024 r. Ustawa ta implementuje dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1972 z dnia 11 grudnia 2018 r. ustanawiającą Europejski Kodeks Łączności Elektronicznej (dalej: „E.k.ł.e.”)^[2] oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2380 z dnia 23 listopada 2022 r.^[3] U.p.k.e. zastąpiła obowiązującą prawie przez 20 lat ustawę z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne^[4] (dalej: „u.p.t.”).

---

Państwa członkowskie Unii Europejskiej (dalej: „UE”) były zobowiązane do przyjęcia do dnia 21 grudnia 2020 r. przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wdrożenia E.k.ł.e. Polska nie wywiązała się z tego obowiązku, co doprowadziło do podjęcia przez Komisję Europejską (dalej: „Komisja”) działań w celu wyegzekwowania implementacji. 3 lutego 2021 r. Komisja wystosowała wobec Polski wezwanie do usunięcia uchybienia w związku z niewdrożeniem E.k.ł.e. w wymaganym terminie. Następnie 23 września 2021 r. Komisja przekazała tzw. uzasadnioną opinię, wskazującą na dalsze uchybienia Polski w implementacji przepisów E.k.ł.e. W związku z brakiem przyjęcia środków transpozycji oraz ich zgłoszenia Komisji wniosła ona 8 lipca 2022 r. skargę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej^[5] (dalej: „TSUE”). Komisja zarzuciła Polsce naruszenie zobowiązań wynikających z E.k.ł.e. oraz wniosła o nałożenie kary ryczałtowej i okresowej kary pieniężnej w przypadku dalszych opóźnień. W wyroku z dnia 14 marca 2024 r. w sprawie C-452/22, Komisja Europejska przeciwko Polsce, TSUE stwierdził, że Polska uchybiła zobowiązaniom wynikającym z art. 124 ust. 1 E.k.ł.e. dotyczącym terminu implementacji przepisów. W konsekwencji nałożono na Polskę karę ryczałtową w wysokości 4 milionów euro oraz okresową karę pieniężną w wysokości 50 000 euro dziennie, liczonych od dnia wyroku do pełnej implementacji E.k.ł.e.

Większość przepisów u.p.k.e. weszła w życie 10 listopada 2024 r., z wyłączeniem przepisów wskazanych w art. 24 ustawy z dnia 12 lipca 2024 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo komunikacji elektronicznej^[6].
 
2. Ustawa – Prawo komunikacji elektronicznej: zakres i cele

Celem u.p.k.e. jest dostosowanie polskiego prawa do wymogów unijnych oraz poprawa sytuacji konsumentów poprzez zwiększenie przejrzystości umów, wzmocnienie ochrony praw użytkowników końcowych, modernizację infrastruktury telekomunikacyjnej. U.p.k.e. wprowadza także nowe obowiązki dla dostawców, w tym zarządzanie częstotliwościami, aktualizację zasad świadczenia usług telekomunikacyjnych oraz ułatwienia w przenoszeniu numerów. Wprowadzane zmiany mają za zadanie zarówno poprawę jakości świadczonych usług, jak i uproszczenie regulacji, co pozwoli na większą konkurencyjność na rynku. U.p.k.e. kompleksowo reguluje rynek komunikacji elektronicznej, w tym zarządzanie częstotliwościami, przenoszenie numerów oraz zaktualizowane zasady świadczenia usług telekomunikacyjnych.

U.p.k.e. dotyczy usług komunikacji elektronicznej, czyli usług świadczonych za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej, którymi są w szczególności: usługa dostępu do internetu, usługa komunikacji interpersonalnej oraz usługa polegająca na przekazywaniu sygnałów (art. 2 pkt 76 u.p.k.e.).
 
3. Odszkodowanie za przedterminowe rozwiązanie umowy

Na podstawie art. 304 u.p.k.e. dostawcy usług przysługuje prawo do dochodzenia odszkodowania w przypadku rozwiązania umowy przed końcem jej okresu obowiązywania przez abonenta. Wysokość odszkodowania jest ograniczona i zależy od rodzaju świadczonej usługi oraz promocyjnego urządzenia końcowego.

Art. 304 u.p.k.e. określa zasady dochodzenia odszkodowań przez dostawców usług w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy przez abonenta. Dodano nowy wymóg: dostawca musi jasno określić zasady naliczania odszkodowań w umowach, zgodnie z art. 304 ust. 3 u.p.k.e. Dostawca może żądać wyłącznie kwot proporcjonalnych do okresu trwania umowy. Odszkodowanie za usługi nie może przekroczyć sumy pozostałych opłat abonamentowych, a za promocyjne urządzenie końcowe – nieopłaconych rat za urządzenie (zgodnie z art. 304 ust. 3 pkt 2 u.p.k.e.). Konsument nie ponosi opłat, gdy wypowie umowę przed rozpoczęciem świadczenia usług lub w przypadku przeniesienia numeru wynikającego z działań dostawcy (art. 304 ust. 2 pkt 1 i 2 u.p.k.e.). W przypadkach takich jak przeniesienie numeru w następstwie sytuacji, o której mowa w art. 161 ust. 2 u.p.k.e., tj. gdy Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (dalej: „UKE”) cofnie prawo do wykorzystywania zasobów numeracji, odszkodowanie również nie przysługuje.

Wypowiedzenie umowy w określonych przypadkach, takich jak brak akceptacji jednostronnych zmian umowy (art. 307 ust. 2 u.p.k.e.), jeżeli konieczność wprowadzenia zmiany wynika z innych obiektywnych okoliczności niż wskazane w art. 306 ust. 1 u.p.k.e. lub niewłaściwe świadczenie usług telekomunikacyjnych, z wyłączeniem usługi dostępu do internetu (art. 380 u.p.k.e.), zwalnia konsumenta z obowiązku zapłaty odszkodowania. Regulacje te stanowią istotną ochronę konsumentów, pozwalając na rozwiązanie umowy bez dodatkowych kosztów w sytuacjach, gdy dostawca nie wywiązuje się z ustalonych standardów świadczenia usług. W sytuacji gdy abonent wypowie umowę z powodów wskazanych w art. 307 ust. 2 u.p.k.e. lub art. 380 u.p.k.e., ale zachowa promocyjne urządzenie końcowe, dostawca usług może żądać od niego odszkodowania za to urządzenie. Dodatkowo, w przypadku umów dotyczących wyłącznie urządzeń końcowych przepisy art. 305 u.p.k.e. regulują szczególne zasady naliczania odszkodowań, wskazując, że odszkodowanie za urządzenia końcowe nie może przekroczyć wartości nieopłaconych rat za to urządzenie, obliczonych proporcjonalnie do okresu obowiązywania umowy.

Tytułem przykładu: Abonent zawarł umowę na 24 miesiące z miesięczną opłatą abonamentową wynoszącą 120 zł, z czego 60 zł stanowi opłata za usługi telekomunikacyjne, a 60 zł – raty za promocyjne urządzenie końcowe. Po 10 miesiącach abonent wypowiada umowę. Maksymalna wysokość odszkodowania wynosi za usługi telekomunikacyjne: 14 miesięcy × 60 zł = 840 zł, a za promocyjne urządzenie końcowe: 14 miesięcy × 60 zł = 840 zł. Łączna maksymalna kwota odszkodowania wynosi 1680 zł.

Dostawcy muszą jasno określać zasady naliczania odszkodowań w umowach i przestrzegać ustawowych limitów, co wynika z art. 304 ust. 3 u.p.k.e., który określa maksymalną wysokość odszkodowania za usługi i promocyjne urządzenia końcowe. Ponadto w przypadku naruszenia tych przepisów art. 444 ust. 1 pkt 47 u.p.k.e. przewiduje możliwość nałożenia kar administracyjnych przez Prezesa UKE. Jeśli konsument uiści odszkodowanie przekraczające ustawowy limit, ma prawo żądać zwrotu nadpłaty od dostawcy. Przepisy te mają na celu zwiększenie ochrony konsumentów i ograniczenie nadużyć ze strony dostawców, promując przejrzystość i sprawiedliwość w relacjach umownych.
 
4. Ograniczenie lub zawieszenie świadczenia usługi telekomunikacyjnej w przypadku opóźnień w płatnościach

Regulacje zawarte w art. 382 u.p.k.e. określają warunki, w jakich dostawca usług komunikacji elektronicznej może ograniczyć lub zawiesić świadczenie usług wobec abonenta opóźniającego się z zapłatą należności. Przepis ten ma na celu ochronę interesów zarówno abonenta, jak i dostawcy. Dostawca jest obowiązany najpierw powiadomić abonenta o zamiarze ograniczenia świadczenia usług. Powiadomienie to musi być dostarczone bezpłatnie na trwałym nośniku, np. na adres korespondencyjny, adres e-mail lub inny środek komunikacji elektronicznej (art. 382 ust. 9 u.p.k.e.). Jeżeli abonent nie uiści zaległości w terminie 7 dni od doręczenia powiadomienia, dostawca ma prawo ograniczyć świadczenie usług, chyba że jest to technicznie niewykonalne lub ekonomicznie niezasadne. Ograniczenie może obejmować zablokowanie: inicjowania połączeń głosowych, wysyłania wiadomości tekstowych, transmisji danych. Ograniczenie to nie dotyczy jednak połączeń na numery alarmowe, które muszą być zawsze dostępne.

Jeżeli w ciągu 7 dni od dnia ograniczenia usług abonent nie zapłaci zaległych należności, dostawca ma obowiązek poinformować go o zamiarze zawieszenia świadczenia usług. Zawieszenie może nastąpić po kolejnych 3 dniach od doręczenia powiadomienia. W okresie zawieszenia abonent może korzystać wyłącznie z połączeń na numery alarmowe. Dostawca musi wznowić świadczenie usług w terminie 3 dni od uregulowania zaległości przez abonenta. W przypadku uporczywego opóźniania się z płatnościami (art. 382 ust. 10 u.p.k.e.), rozumianego jako działanie długotrwałe lub powtarzające się, dostawca może podjąć bardziej zdecydowane kroki. Po powiadomieniu abonenta o zamiarze zawieszenia świadczenia usług i bezskutecznym upływie 14 dni od doręczenia powiadomienia, dostawca ma prawo zawiesić usługę bez konieczności wcześniejszego ograniczenia jej świadczenia. Jeżeli abonent nie zapłaci zaległości w ciągu 7 dni od zawieszenia usług, dostawca może powiadomić go o zamiarze wypowiedzenia umowy z winy abonenta. Umowa ulega rozwiązaniu po kolejnych 7 dniach, o ile należności nie zostaną uregulowane. Rozwiązanie umowy z winy abonenta może skutkować koniecznością zapłaty odszkodowania na podstawie art. 304 u.p.k.e.

W przypadku złożenia reklamacji dotyczącej wysokości należności (art. 382 ust. 5 u.p.k.e.) zawieszenie świadczenia usług nie może nastąpić wcześniej niż po upływie 21 dni od wyczerpania procedury reklamacyjnej, pod warunkiem że abonent zapłacił bezsporne należności.
 
5. Przeniesienie numeru i zmiana dostawcy usług

Regulacje zawarte w artykułach 318-326 u.p.k.e. mają na celu ochronę interesów abonenta przy zmianie dostawcy usług dostępu do internetu lub komunikacji głosowej. Głównym celem tych przepisów jest zapewnienie ciągłości usług, minimalizacja zakłóceń w procesie przeniesienia oraz jasne określenie obowiązków dostawców i praw abonentów.

5.1 Zmiana dostawcy usług dostępu do internetu

Zmiana dostawcy usług dostępu do internetu została szczegółowo uregulowana w art. 318-320 u.p.k.e. Przepisy te wprowadzają mechanizmy chroniące abonenta, w tym prawo do zachowania ciągłości usługi. Kluczowym wymogiem jest ograniczenie przerwy w świadczeniu usługi do maksymalnie jednego dnia roboczego (art. 319 ust. 2 u.p.k.e.). W sytuacji, gdyby technicznie nie było to możliwe, dostawcy muszą wspólnie podjąć działania mające na celu jak najszybsze rozwiązanie problemu. Abonent, podejmując decyzję o zmianie dostawcy, ma możliwość wyboru jednego z trzech trybów zmiany: (i) z zachowaniem okresu wypowiedzenia umowy z dotychczasowym dostawcą; (ii) bez zachowania okresu wypowiedzenia, ze wskazaniem konkretnej daty przeniesienia; (iii) na koniec okresu promocyjnego wynikającego z umowy z dotychczasowym dostawcą. Jeżeli abonent zdecyduje się na tryb bez zachowania okresu wypowiedzenia, jest zobowiązany uiścić dotychczasowemu dostawcy opłatę odpowiadającą opłacie abonamentowej za okres wypowiedzenia (maksymalnie za jeden okres rozliczeniowy), a także ewentualne odszkodowanie przewidziane w art. 304 u.p.k.e.

Nowy dostawca (tzw. biorca) jest odpowiedzialny za przeprowadzenie procesu zmiany. Po zawarciu umowy z abonentem ma on obowiązek potwierdzić na trwałym nośniku termin rozpoczęcia świadczenia usług. Jeśli jednak nowy dostawca nie rozpocznie świadczenia w uzgodnionym terminie, dotychczasowy dostawca jest obowiązany kontynuować świadczenie usług do czasu skutecznego rozpoczęcia przez biorcę. Abonent ma prawo do odszkodowania w wysokości 1/4 średniej opłaty miesięcznej za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia (art. 319 ust. 3 u.p.k.e.).
 
5.2. Przeniesienie numeru przy zmianie dostawcy usług komunikacji głosowej

Procedura przeniesienia numeru telefonicznego do nowego dostawcy została określona w art. 325 i art. 326 u.p.k.e. Przepisy te zapewniają abonentowi możliwość zachowania przydzielonego numeru w przypadku zmiany dostawcy. Numer musi zostać przeniesiony w ciągu jednego dnia roboczego od rozpoczęcia świadczenia usług przez nowego dostawcę (art. 326 ust. 1 u.p.k.e.). Abonent może wybrać tryb przeniesienia analogiczny jak w przypadku zmiany dostawcy usług dostępu do internetu (z zachowaniem okresu wypowiedzenia, bez zachowania wypowiedzenia lub na koniec okresu promocyjnego). Numer można przenieść w obrębie jednej sieci (np. sieci stacjonarnej lub mobilnej), w przypadku numerów „geograficznych” – w tym samym obszarze geograficznym, zaś dla numerów „niegeograficznych” – na terenie całego kraju. W przypadku niedotrzymania terminu przeniesienia numeru abonentowi przysługuje od dotychczasowego dostawcy jednorazowe odszkodowanie w wysokości 1/2 średniej miesięcznej opłaty abonamentowej obliczonej na podstawie ostatnich 3 rachunków (art. 326 ust. 3 u.p.k.e.). Jeżeli niedotrzymanie terminu wynika z przyczyn leżących po stronie nowego dostawcy, abonentowi przysługuje analogiczne odszkodowanie od biorcy. Abonent zachowuje prawo do przeniesienia numeru do nowego dostawcy w ciągu miesiąca od zakończenia umowy z dotychczasowym dostawcą, o ile nie zrzeknie się tego prawa (art. 325 ust. 2 pkt 1 u.p.k.e.).

5.3. Zwrot środków z doładowań po zmianie dostawcy

W przypadku korzystania z usług przedpłaconych abonent ma prawo do zwrotu pozostałych środków na koncie po przeniesieniu numeru, co zostało uregulowane w art. 331 u.p.k.e. Zwrot środków odbywa się na wniosek abonenta, który może być złożony osobiście w placówce dostawcy, telefonicznie lub elektronicznie (np. poprzez SMS). Dostawca jest obowiązany do umożliwienia złożenia wniosku i dokonania zwrotu w terminie 6 miesięcy od przeniesienia numeru lub wygaśnięcia konta. Zwrot może podlegać opłacie, ale jej wysokość nie może przewyższać kosztów zwrotu ani wartości środków na koncie.

5.4. Monitorowanie limitu usług

Art. 317 u.p.k.e. nakłada na dostawców usług dostępu do internetu oraz usług komunikacji interpersonalnej, które są rozliczane na podstawie czasu, ilości danych lub jednostek taryfikacyjnych, obowiązek zapewnienia abonentom narzędzi umożliwiających monitorowanie oraz kontrolowanie wykorzystania tych usług. Regulacja ta zastępuje wcześniejsze przepisy u.p.t., które ograniczały się jedynie do informowania abonentów o przekroczeniu limitu transmisji danych. Obecne rozwiązania mają na celu zapewnienie konsumentom większej kontroli nad korzystaniem z usług, zwiększenie przejrzystości oraz ułatwienie przewidywania kosztów.

Zgodnie z przepisami dostawcy muszą udostępniać abonentom narzędzia, które umożliwiają bieżący wgląd w stan wykorzystania usług. Informacje te muszą być aktualne, co w przypadku stacjonarnych publicznych sieci telekomunikacyjnych oznacza, że dane dostępne dla konsumenta nie mogą być starsze niż 48 godzin. Dzięki temu abonenci mają możliwość dokładnego śledzenia poziomu wykorzystania usług w niemal rzeczywistym czasie, a to pozwala uniknąć nieoczekiwanych kosztów.

Oprócz obowiązku zapewnienia narzędzi monitorujących dostawcy mają określone zobowiązania informacyjne. Zgodnie z art. 317 ust. 2 pkt 1 u.p.k.e. dostawca jest obowiązany do powiadomienia abonenta o zbliżającym się osiągnięciu limitu zużycia usług przed jego przekroczeniem. Z kolei na mocy art. 317 ust. 2 pkt 2 u.p.k.e. dostawca musi niezwłocznie poinformować abonenta o całkowitym wykorzystaniu limitu. W przypadku usług świadczonych w stacjonarnych publicznych sieciach telekomunikacyjnych obowiązek ten uznaje się za spełniony, jeśli powiadomienie zostanie dostarczone w terminie nie dłuższym niż 48 godzin od momentu całkowitego wykorzystania limitu. W odniesieniu do usług komunikacji głosowej dostawca spełnia obowiązek informacyjny, jeżeli podejmie co najmniej trzy próby połączenia z abonentem w ciągu 24 godzin od zdarzenia, które powoduje konieczność wykonania tego obowiązku.

Dodano wyłączenia z naliczania limitu transmisji danych dla stron internetowych lub aplikacji mobilnych wskazanych przez ministra do spraw informatyzacji (art. 317 ust. 4 u.p.k.e.). Dotyczy to m.in. zasobów o charakterze publicznym, które mają na celu zapewnienie edukacji, dostępu do służb ratunkowych, ochrony zdrowia oraz informacji o zdarzeniach kryzysowych. Konsument nie jest obciążany wykorzystaniem danych przy korzystaniu z takich zasobów, co dodatkowo zwiększa przejrzystość i przewidywalność kosztów. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy korzystanie z tych zasobów odbywa się poza granicami kraju w ramach usług roamingu międzynarodowego – w takim przypadku dane te mogą być naliczane w ramach limitu.
 
6. Usługa fakultatywnego obciążania rachunku

Usługa fakultatywnego obciążania rachunku (dalej: „UFOR”), uregulowana w art. 349 i art. 350 u.p.k.e., wprowadza możliwość doliczania płatności za dodatkowe usługi, takie jak treści płatne czy usługi online, bezpośrednio do rachunku za usługi komunikacji elektronicznej. Mechanizm ten umożliwia zarówno jednorazowe, jak i cykliczne obciążenia rachunku, zwiększając wygodę korzystania z usług przez konsumentów. Wprowadzenie regulacji w tym zakresie stanowi odpowiedź na potrzebę ochrony interesów abonentów i zapewnienia przejrzystości tego typu rozliczeń.

Podstawowym wymogiem związanym ze świadczeniem usługi UFOR jest uzyskanie uprzedniej zgody abonenta (art. 349 ust. 1 u.p.k.e.). Zgoda ta musi być wyraźna, utrwalona na trwałym nośniku i dostarczona abonentowi. Jednocześnie, jak określa art. 349 ust. 2 u.p.k.e., dostawca jest obowiązany umożliwić abonentowi skuteczne i natychmiastowe wycofanie zgody lub rezygnację z usługi w sposób prosty i wolny od opłat. Zasady te zapewniają konsumentom większe bezpieczeństwo finansowe i elastyczność w zarządzaniu dodatkowymi usługami.

W ramach świadczenia UFOR abonent może określić próg kwotowy, który wyznacza maksymalne obciążenie za dodatkowe usługi w każdym okresie rozliczeniowym lub – w przypadku jego braku – w danym miesiącu kalendarzowym. Zgodnie z art. 349 ust. 4 u.p.k.e. dostawcy są obowiązani oferować co najmniej cztery progi kwotowe: 0 zł, 35 zł, 70 zł i 100 zł. Jeśli abonent, udzielając zgody, nie wskaże konkretnego progu, domyślny limit wynosi 70 zł, co wynika z art. 349 ust. 5 u.p.k.e. W momencie osiągnięcia wybranego progu kwotowego dostawca musi natychmiast poinformować abonenta o tym fakcie (art. 349 ust. 6 pkt 1 u.p.k.e.) oraz zablokować możliwość dalszego korzystania z UFOR, chyba że abonent zdecyduje się na podwyższenie progu kwotowego (art. 349 ust. 6 pkt 2 u.p.k.e.). Ponowne korzystanie z usługi wymaga określenia nowego limitu przez abonenta.

Każda transakcja realizowana w ramach UFOR wymaga odpowiedniej autoryzacji. Zgodnie z art. 350 ust. 6 u.p.k.e. dostawca musi zastosować co najmniej jeden z elementów uwierzytelniania należący do kategorii: wiedza (np. hasło znane wyłącznie abonentowi), posiadanie (np. urządzenie mobilne będące w posiadaniu abonenta) lub cechy charakterystyczne abonenta (np. odcisk palca). W przypadku usług powtarzalnych autoryzacja może obejmować więcej niż jedną transakcję, co upraszcza proces korzystania z UFOR, jednocześnie zapewniając odpowiedni poziom bezpieczeństwa.

Nowe zasady zapewniają abonentom większą kontrolę nad dodatkowymi kosztami związanymi z usługami komunikacji elektronicznej, a także zwiększają przejrzystość i bezpieczeństwo korzystania z tego rodzaju rozliczeń. Implementacja tych przepisów z jednej strony upraszcza proces nabywania usług płatnych przez abonentów, a z drugiej – chroni ich interesy, minimalizując ryzyko niekontrolowanych obciążeń rachunków.
 
7. Automatyczne przedłużenie umowy – obowiązki informacyjne operatorów

Nowe przepisy zawarte w art. 302 u.p.k.e. wprowadzają szczegółowe regulacje dotyczące automatycznego przedłużania umów na usługi komunikacji elektronicznej. Zgodnie z art. 302 ust. 1 u.p.k.e. abonent ma prawo w każdej chwili wypowiedzieć automatycznie przedłużoną umowę, zachowując miesięczny okres wypowiedzenia. W tym czasie abonent jest obowiązany do uregulowania jedynie opłat za usługi objęte umową, bez żadnych dodatkowych kosztów. Regulacja ta eliminuje ryzyko ponoszenia przez abonentów opłat karnych za rozwiązanie takich umów. Przepisy art. 302 ust. 2 u.p.k.e. nakładają na dostawców usług obowiązek poinformowania abonentów o warunkach automatycznego przedłużenia umowy. Informacje te muszą być dostarczone na trwałym nośniku, w sposób jasny i zrozumiały, najpóźniej 30 dni przed zakończeniem okresu obowiązywania umowy. Obowiązek ten obejmuje szczegóły dotyczące zmiany warunków świadczenia usług w porównaniu z pierwotną umową, sposoby i terminy wypowiedzenia umowy, informację o najkorzystniejszych oferowanych przez operatora pakietach taryfowych. Jeżeli umowa została automatycznie przedłużona, dostawca usług jest obowiązany do corocznego informowania abonenta o dostępnych najkorzystniejszych ofertach dotyczących usług objętych umową, co wynika z art. 302 ust. 3 u.p.k.e. Obowiązek ten dotyczy przede wszystkim aktualnych pakietów taryfowych i ma na celu zapewnienie abonentom dostępu do korzystniejszych warunków, co jednocześnie wymusza na operatorach podnoszenie konkurencyjności swoich ofert. Przepisy art. 302 u.p.k.e. stosuje się do wszystkich umów zawartych na czas określony, które ulegają automatycznemu przedłużeniu na czas nieokreślony. Zgodnie z art. 305 ust. 1 u.p.k.e. regulacje te obejmują także umowy wiązane, które obejmują więcej niż jedną usługę (np. usługi dostępu do internetu i urządzenia końcowe).
 
8. Zniesienie ograniczeń w urządzeniach promocyjnych

Art. 310 u.p.k.e. wprowadza obowiązek bezpłatnego usunięcia ograniczeń technicznych w promocyjnych urządzeniach końcowych, takich jak telefony komórkowe, tablety czy modemy, nabywanych w ramach umów o świadczenie usług komunikacji elektronicznej. Przepisy te mają na celu zapewnienie abonentom pełnej swobody w korzystaniu z urządzeń po zakończeniu umowy lub spełnieniu określonych zobowiązań finansowych.

Operator ma obowiązek usunięcia ograniczeń, takich jak blokada SIM-lock, w sytuacjach określonych w art. 310 ust. 1 u.p.k.e. Dotyczy to przypadku zakończenia okresu, na jaki została zawarta umowa, zapłaty należnych odszkodowań z tytułu przedterminowego rozwiązania umowy lub zatrzymania urządzenia przez abonenta. Obowiązek ten obejmuje jedynie ograniczenia wprowadzone przez operatora lub na jego zlecenie, z wyłączeniem ograniczeń wynikających z działań producentów lub osób trzecich. W odniesieniu do urządzeń wykorzystywanych w transmisji maszyna-maszyna (np. urządzenia IoT), obowiązek usunięcia ograniczeń, wynikający z art. 310 ust. 2 u.p.k.e., jest ograniczony do konsumentów, mikroprzedsiębiorców, małych przedsiębiorców oraz organizacji non-profit. Operator musi zapewnić, aby proces usunięcia ograniczeń odbywał się automatycznie, jeśli jest to technicznie możliwe, lub w sposób dogodny dla abonenta, jeśli wymaga to fizycznej ingerencji.
 
9. Obowiązki dotyczące zgód marketingowych i wykorzystania urządzeń końcowych

U.p.k.e. w art. 398-400 szczegółowo reguluje zasady związane z ochroną użytkowników końcowych przed niezamówionymi informacjami handlowymi, wykorzystaniem ich urządzeń końcowych oraz warunkami wyrażania zgód marketingowych. Art. 398 u.p.k.e. wprowadza zakaz wykorzystywania automatycznych systemów wywołujących i telekomunikacyjnych urządzeń końcowych w celach przesyłania informacji handlowej, o ile użytkownik nie wyraził wcześniej zgody. W myśl ust. 1 tego artykułu zgoda musi być wyraźna, jednoznaczna i dobrowolna. Nie jest wystarczające, aby przedsiębiorca domniemywał zgodę użytkownika na podstawie wcześniejszych działań, takich jak udostępnienie numeru telefonu czy adresu e-mail w innym celu. Co więcej, ust. 2 wskazuje, że zgoda może być wyrażona poprzez udostępnienie identyfikującego adresu elektronicznego, ale wyłącznie w celu otrzymywania informacji handlowych. Udostępnienie tego adresu do kontaktów technicznych lub administracyjnych nie daje podstaw do działań marketingowych. Kluczowe znaczenie ma również zakaz obciążania użytkownika końcowego kosztami związanymi z przesyłaniem informacji handlowej, wynikający z art. 398 ust. 3 u.p.k.e. Oznacza to, że użytkownik nie może ponosić żadnych opłat za odbiór takich komunikatów, np. w formie wiadomości SMS, nawet jeśli są to działania masowe.

Kolejnym istotnym aspektem jest ochrona urządzeń końcowych użytkowników, uregulowana w art. 399 u.p.k.e. Zgodnie z ust. 1 przechowywanie informacji w urządzeniach końcowych lub uzyskiwanie do nich dostępu jest dopuszczalne tylko po uprzednim poinformowaniu użytkownika o celu tych działań. Informacja musi być jasna, jednoznaczna i łatwo dostępna. Użytkownik powinien mieć możliwość zarządzania warunkami przechowywania i dostępu za pomocą ustawień oprogramowania lub konfiguracji usługi. Dopiero po spełnieniu tych warunków i uzyskaniu zgody przedsiębiorca może przechowywać dane w urządzeniu końcowym użytkownika. W art. 399 ust. 2 u.p.k.e. ustawodawca przewidział uproszczenie dla użytkowników poprzez umożliwienie wyrażania zgody za pomocą ustawień oprogramowania w urządzeniu końcowym. Przykładem takiego rozwiązania mogą być ustawienia przeglądarki internetowej pozwalające na akceptację plików cookies lub innych form przechowywania danych. Jednakże zgoda musi być świadoma, a jej wyrażenie nie może wynikać z domyślnych ustawień urządzenia. Warto zwrócić uwagę na wyjątki od obowiązku uzyskiwania zgody, określone w art. 399 ust. 3 u.p.k.e. Przechowywanie informacji lub uzyskiwanie dostępu do niej jest dopuszczalne bez zgody użytkownika, jeśli działania te są niezbędne do realizacji transmisji komunikatu elektronicznego lub świadczenia usługi telekomunikacyjnej, na którą użytkownik sam wyraził zapotrzebowanie. Takie sytuacje obejmują np. techniczne przechowywanie danych niezbędnych do zapewnienia funkcjonowania usługi.

Art. 400 u.p.k.e. doprecyzowuje wymagania dotyczące zgód, odwołując się do przepisów o ochronie danych osobowych. Zgoda musi spełniać standardy określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych)^[7] (dalej: „RODO”), co oznacza, że powinna być dobrowolna, konkretna, świadoma i jednoznaczna. Przedsiębiorca, który gromadzi zgody użytkowników, ma obowiązek zapewnienia, że ich sposób wyrażenia jest zgodny z przepisami u.p.k.e. oraz RODO. Wyrażenie zgody w sposób niepełny, np. w wyniku domyślnie zaznaczonego pola wyboru, jest nieważne i może prowadzić do sankcji przewidzianych w przepisach o ochronie danych osobowych.

Podsumowując, przepisy art. 398-400 u.p.k.e. mają na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony użytkowników końcowych przed niezamówionymi informacjami handlowymi i ingerencją w ich prywatność.
 
10. Dostęp do narzędzi porównawczych

Na podstawie art. 313 u.p.k.e. Prezes UKE jest obowiązany do monitorowania, czy użytkownicy końcowi mają dostęp do bezpłatnych narzędzi porównawczych, które umożliwiają zestawienie ofert usług dostępu do internetu oraz usług komunikacji interpersonalnej wykorzystujących numery. Dodatkowo, w przypadku gdy możliwe jest ich porównanie pod względem cen, taryf i jakości, narzędzie powinno uwzględniać także usługi komunikacji interpersonalnej niewykorzystujące numerów.

Narzędzia porównawcze muszą spełniać szczegółowe wymagania określone w art. 313 ust. 2 u.p.k.e. Wśród nich najważniejsze to niezależność od dostawców usług, zapewnienie równego traktowania ofert w wynikach wyszukiwania, przejrzystość kryteriów porównawczych oraz dokładność i aktualność danych. Ponadto narzędzia muszą umożliwiać oddzielne porównanie warunków świadczenia usług dla konsumentów oraz innych użytkowników końcowych. Informacje zawarte w narzędziu powinny być przedstawione w sposób jasny i zrozumiały, co umożliwia użytkownikom końcowym łatwe porównanie dostępnych na rynku ofert. Jeżeli takie narzędzie nie istnieje na rynku lub nie spełnia określonych wymagań, Prezes UKE, zgodnie z art. 315 u.p.k.e., ma obowiązek zapewnić jego funkcjonowanie w ramach własnego systemu. Wyniki analiz dostępności narzędzi porównawczych publikowane są w Biuletynie Informacji Publicznej UKE co najmniej raz na 24 miesiące, co umożliwia konsumentom bieżący dostęp do informacji na temat dostępnych ofert.
 
11. Standaryzacja ładowarek i nowe obowiązki informacyjne dla urządzeń radiowych

Zgodnie z art. 278 ust. 1 u.p.k.e. od 28 grudnia 2024 r. wszystkie urządzenia radiowe, które można ładować przewodowo i należą do wyznaczonych kategorii lub klas, muszą być konstruowane w sposób umożliwiający ich ładowanie za pośrednictwem gniazda USB typu C. Przepis ten wprowadza wymóg standaryzacji ładowarek, co ma na celu redukcję ilości elektroodpadów oraz ułatwienie użytkowania urządzeń elektronicznych. Od 28 grudnia 2026 r. obowiązek ten obejmie również laptopy. Zgodnie z art. 278 ust. 2 u.p.k.e. podmioty wprowadzające urządzenia radiowe do obrotu lub udostępniające je na rynku są obowiązane oferować te urządzenia zarówno w zestawie z ładowarką, jak i bez niej. Informacja o dołączeniu lub braku ładowarki (art. 278 ust. 3 u.p.k.e.) musi być umieszczona na opakowaniu w formie widocznego piktogramu lub naklejki. W przypadku sprzedaży na odległość (art. 278 ust. 3 pkt 3 u.p.k.e.) piktogram musi znajdować się w pobliżu wskazania ceny urządzenia radiowego. Zgodnie z art. 278 ust. 4 i 5 u.p.k.e. specyfikacje dotyczące możliwości ładowania oraz kompatybilnych ładowarek muszą być zawarte w instrukcji obsługi i na widocznej etykiecie dołączonej do urządzenia.
 
12. Precyzyjna lokalizacja połączeń alarmowych

Art. 336 u.p.k.e. wprowadza obowiązek dokładnej lokalizacji połączeń alarmowych, zwiększając bezpieczeństwo użytkowników i skuteczność działań ratunkowych. W sieciach stacjonarnych lokalizacja określa dokładny adres zakończenia sieci (art. 336 ust. 1 u.p.k.e.), a w sieciach ruchomych – geograficzne położenie urządzenia końcowego, ustalane na podstawie danych z sieci oraz urządzenia, jeśli jest to technicznie możliwe (art. 336 ust. 2 i 3 u.p.k.e.). Dane te są przekazywane w czasie rzeczywistym do systemu zarządzanego przez Prezesa UKE (art. 336 ust. 4 i 5 u.p.k.e.). Technologia Advanced Mobile Location (AML) wykorzystująca GPS i Wi-Fi znacząco poprawia precyzję lokalizacji w sieciach ruchomych. Prezes UKE określi kryteria dokładności i niezawodności, dostosowując je do potrzeb działań ratunkowych (art. 336 ust. 6 u.p.k.e.). Regulacje wejdą w pełni w życie po ogłoszeniu gotowości systemów przez ministra do spraw informatyzacji i Prezesa UKE, zgodnie z przepisami przejściowymi.
 
13. Podsumowanie

Zmiany wprowadzone przez u.p.k.e. stanowią kompleksową reformę polskiego rynku telekomunikacyjnego. Ustawa harmonizuje polskie prawo z przepisami unijnymi, wprowadzając m.in. nowe mechanizmy ochrony konsumentów, uproszczenie procedur przenoszenia numerów oraz obowiązki informacyjne operatorów. Konsumenci zyskują większe prawa, w tym możliwość monitorowania usług, kontrolowania kosztów oraz korzystania z urządzeń bez ograniczeń technicznych po zakończeniu umowy. Zmiany te wspierają również rozwój rynku, wprowadzając standardy technologiczne, takie jak standaryzacja ładowarek i precyzyjna lokalizacja połączeń alarmowych.

Marlena Wach
dr nauk prawnych, radca prawny,
ekspert ds. technologii, compliance, transakcji, struktur finansowych, rynków regulowanych

---