Postanowienie z dnia 23 listopada 2016 r., Sygn. akt: DO 99/2016
opublikowano: 2017-06-09 przez:
Postanowienie z dnia 23 listopada 2016 r., Sygn. akt: DO 99/2016
Postanowienie prawomocne
Postanowienie prawomocne
Przewodniczący: radca prawny Gerard Dźwigała
Członkowie: radca prawny Agnieszka Świstak
radca prawny Krzysztof J. Woś
Członkowie: radca prawny Agnieszka Świstak
radca prawny Krzysztof J. Woś
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na posiedzeniu odwołania złożonego przez M. na postanowienie Rzecznika Dyscyplinarnego z dnia […] r. w sprawie oznaczonej sygnaturą akt […] o umorzeniu dochodzenia w sprawie skargi na r. pr. Z.., wpisanego na listę radców prawnych w Warszawie pod numerem […];
postanawia
- na podstawie art. 437 k.p.k. w zw. z art. 741 pkt 1 ustawy o radcach prawnych uchylić w całości zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Rzecznikowi Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania;
- na podstawie art. 98 § 2 k.p.k. w związku z art. 74 1 pkt 1 ustawy o radcach prawnych odroczyć sporządzenie uzasadnienia na czas do 7 dni.
Uzasadnienie
W dniu […] r. do Rzecznika Dyscyplinarnego OIRP w Warszawie (dalej „Rzecznik”) wpłynęła skarga P. (dalej „P.”) na postępowanie r.pr. Z. (dalej „Zaskarżona”). W skardze zarzucono mu działanie w warunkach konfliktu interesów polegające na tym że reprezentował jako radca P. – U. (jako pozwanego) w sporze z H, S.A. (dalej „H.”) (powódki w sporze), a następnie sporządził drugiej strony tego sporu opinię prawną dotyczącą opinii biegłego, która następnie została wykorzystana w postępowaniu sądowym przez pełnomocnika powódki.
Zaskarżony na żądanie Rzecznika złożył pisemne wyjaśnienia, w których wskazał, że:
Zaskarżony na żądanie Rzecznika złożył pisemne wyjaśnienia, w których wskazał, że:
- sprawa nie podlega jurysdykcji organów dyscyplinarnych samorządu radców prawnych, ponieważ czynności reprezentacji w ramach stosunku pracy z P. wykonywał on nie będąc jeszcze radcą prawnym;
- pracując w P.i występował w sprawie z powództwa H., która była inną przedmiotowo sprawą, od tej w której wydawał opinię;
- na rzecz H. nie wykonywał pomocy prawnej ponieważ opinia nie była opinią prawną lecz opinią quasi-biegłego o charakterze finansowo-techniczną dot. specjalistycznych kwestii energetycznych,
Postanowieniem z dn. […] r. Rzecznik wszczął dochodzenie, w toku którego przesłuchał Zaskarżonego oraz otrzymał pismo H. zawierające jej stanowisko odnośnie do konfliktu interesów.
Postanowieniem z dn. […] r. Rzecznik umorzył dochodzenie. W uzasadnieniu stwierdził, że w sprawie nie zachodzi konflikt interesów ponieważ:
Postanowieniem z dn. […] r. Rzecznik umorzył dochodzenie. W uzasadnieniu stwierdził, że w sprawie nie zachodzi konflikt interesów ponieważ:
- zaskarżony nie reprezentuje H. w postępowaniu sądowym;
- wydane w sprawie przez Zaskarżonego opinie nie są opiniami prawnymi lecz finansowo-technicznymi, a wydając je Zaskarżony działał w charakterze biegłego;
- postępowania sądowe, w których zachodzić miał konflikt interesów nie są tożsame przedmiotowo i podmiotowo – dotyczą innych okresów, podstaw faktycznych i podstaw odpowiedzialności – niż postępowania w których Zaskarżony występował.
Odwołanie od tego postanowienia złożył M., wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy Rzecznikowi do ponownego rozpoznania. Zarzucił postanowieniu błędne ustalenia faktyczne dotyczące tego, że Zaskarżony działał jako biegły i nie wydał opinii prawnej a ponadto, że sporne opinie nie dotyczą sprawy, w której Zaskarżony działał jako pełnomocnik […] .
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Odwołanie jest uzasadnione, ponieważ w ocenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Rzecznik dokonał częściowo nieprawidłowych ustaleń faktycznych, zaś w odniesieniu do niektórych z nich nie przedstawił dostatecznego uzasadnienia z powołaniem dowodów.
Wstępnie należy wskazać, że konflikt interesów jest jednym z najpoważniejszych naruszeń zasad etyki zawodowej, albowiem godzi w jedną z podstawowych wartości zawodu radcy prawnego, jaką jest zaufanie do zawodu. W związku z tym w sprawach gdzie zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia deliktu dyscyplinarnego tego rodzaju (a na takie podejrzenie wskazuje wszczęcie dochodzenia), należy wykazać szczególną staranność w dokładnym wyjaśnieniu sprawy i umotywowaniu decyzji procesowych.
W tej sprawie Sąd nie podziela pewnych ocen i wniosków Rzecznika, zaś w stosunku do pewnych elementów przyjętego w postanowieniu stanu faktycznego uznaje, że Rzecznik powinien pogłębić ustalenia w oparciu o rozszerzoną podstawę dowodową.
Po pierwsze nie można uznać, że wydając dla H. opinie Zaskarżony działał jako biegły. Pojęcie biegłego jest zastrzeżone dla postępowań, w szczególności cywilnych, i oznacza osobę posiadającą wiadomości specjalne z pewnych dziedzin (zasadniczo nie co do prawa) i przedstawiającą na żądanie sądu opinię w tym zakresie. Niewątpliwie Zaskarżony biegłym w takim znaczeniu nie jest w postępowaniach, które są tłem sprawy, ponieważ nie został wezwany do przedstawienia stanowiska przez sąd. Nawiasem mówiąc gdyby miał być biegłym w znaczeniu ścisłym podlegałby zapewne wyłączeniu jako wcześniejszy pełnomocnik pozwanego
Rolą Zaskarżonego było przedstawienie dla strony postępowania opinii (stanowiska) dotyczącej dowodu w postaci opinii biegłego, na zlecenie tej strony i dla wykorzystania przez tę stronę zgodnie z jej wolą i subiektywnie pojmowanym interesem. Niesporne wydaje się przy tym, że Zaskarżony posiada wiedzę ekspercką, jednak wydaje się również, że jest to wiedza prawnicza – z zakresu prawa energetycznego i praktyki jego stosowania. Dlatego też występował w tej sprawie po stronie Pozwanego (co stwierdził na posiedzeniu Sądu) i dlatego zlecono mu opinię na zlecenie H. Jego opinia ma przy tym w ocenie Sądu charakter opinii prawnej, ponieważ przedstawia określone stanowisko odnośnie do faktów (w kontekście ich oceny przez biegłego) na tle przepisów prawa (i ich interpretacji przez autora opinii) oraz przepisów umów (i ich interpretacji przez autora opinii). W złożonej do akt opinii wielokrotnie autor posługuje się sformułowaniami wprost wskazującymi na zajmowanie określonych poglądów co do prawa lub znaczenia postanowień dokumentów prawnych. Przykładowo tylko można wskazać, że niemal każdy z punktów opinii dot. odpowiedzi na pytanie […] (str. […] -[…] na k. […] -[…]) zawiera referencje do przepisów prawa powszechnie obowiązującego umów lub taryf, co oznacza, że tezy formułowane są na podstawie tych przepisów - w ramach ich stosowania i wykładni. Fakt, że opinia zawiera również elementy techniczne lub kalkulacji finansowych nie zmienia faktu, że zawiera także elementy analizy i wniosków o charakterze stricte prawnym, choć wymagającym niewątpliwie specjalistycznej wiedzy. Jest to jednak wiedza prawna – z dziedziny prawa energetycznego, którego specjalistą jest Zaskarżony.
Należy też zauważyć, że opinia podpisana jest tytułem zawodowym „radca prawny” a – jak wynika z oświadczenia Zaskarżonego, zlecenie na jej przygotowanie podpisał w ramach kancelarii radcy prawnego, wystawiając za wykonaną usługę fakturę. Nie potwierdza to, że sporządzając opinię Zaskarżony nie wykonywał pomocy prawnej dla H..
Sąd uznaje zatem za sprzeczne z dowodami, że w sprawie tej Zaskarżony działał jako biegły i nie wydał opinii prawnej dla H..
W kwestii tożsamości spraw, w których z jednej strony występował Zaskarżony jako pełnomocnik a z drugiej strony składano jego opinie sporządzone dla H., Sąd wskazuje, że Rzecznik nie wyjaśnił dostatecznie, tzn. z powołaniem się na konkretne dowody dlaczego sprawy te nie są tożsame (podmiotowo i przedmiotowo) ani też – jeżeli faktycznie nie są tożsame – dlaczego nie występuje w nich konflikt interesów. W tym zakresie w ponownym postępowaniu Rzecznik na podstawie dokumentów, w razie potrzeby – analizy akt sądowych – oceni związek merytoryczny spraw, w których Zaskarżony występował oraz w której złożono jego opinię. W szczególności oceni kopie orzeczeń i dokumenty złożone przez Prokuratorię na posiedzeniu sądu.
Sąd podkreśla przy tym, że konflikt interesów nie polega jedynie na reprezentowaniu strony przeciwnej w procesie ale może polegać także innej pomocy prawnej dla celów postępowania. Może to być również sporządzenie opinii prawnej (przedstawianie stanowiska prawnego), które może być wykorzystane przez zlecającego zarówno wewnętrznie (do budowania argumentacji w sporze, bez ujawniania opinii sądowi), jak i zewnętrznie – do przedstawienia jako wzmocnienie wobec sądu stanowiska własnego.
Ponadto konflikt interesów zachodzi nie tylko w przypadku pełnej tożsamości przedmiotowej sprawy ale także – jeżeli zachodzi tożsamość podmiotowa (pełna albo częściowa) – jeżeli pomoc udzielana jest w sprawie analogicznej lub bardzo podobnej. Istotą konfliktu jest bowiem wykorzystanie wiedzy uzyskanej od reprezentowanego przez siebie klienta w sprawach jego przeciwnika. Może to być wiedza ogólnie o działalności stronny, strategii jej postępowania dla roszczeń danego rodzaju, wykorzystywanej argumentacji merytorycznej i procesowej, itd. Wiedza tego rodzaju, uzyskana w jednej sprawie (np. dotyczącej pewnego okresu rozliczeniowego) nie może być przez radcę prawnego wykorzystana przeciwko dotychczasowemu klientowi w żadnej sprawie przeciwko temu klientowi – także gdy dotyczy innych okresów. W takim wypadku radca prawny powinien się ze sprawy wyłączyć.
Unikanie konfliktu interesów służy ochronie przede wszystkim klientów oraz ich zaufania do radcy prawnego. Restrykcyjne przestrzeganie tej reguł ma zapewnić klientom pełne przekonanie, że ich pełnomocnik albo doradca prawny będzie wobec nich lojalny i nie wykorzysta uzyskanej o ich sprawach wiedzy nigdy przeciwko nim. Bez takiego przekonania, które z natury rzeczy ma charakter subiektywny, klient nie obdarzy radcy prawnego zaufaniem i nie powierzy mu żadnej sprawy, bowiem obawiałby się, że powierzone informacje obrócą się przeciwko niemu. W efekcie zamiast uzyskać pomoc, pogorszy przez zlecenie sprawy prawnikowi, swoją sytuację.
Sąd wskazuje na tle tej sprawy, że do niedopuszczalnego konfliktu interesów dochodzi również wówczas, gdy sprawa pierwszego klienta prowadzona jest w okresie dana osoba prowadzi ją nie będąc radcą prawnym. Przykładowo może wcześniej reprezentować stronę lub udzielać jej pomocy – zależnie od przedmiotu sprawy – jako adwokat, doradca podatkowy, rzecznik patentowy, albo nawet jako pracownik. Zawód radcy […] jest zawodem pokrewnym w stosunku do innych zawodów prawniczych (radcy prawnego i adwokata) i o podobnej funkcji, o czym świadczy choćby ustawowe zapewnienie przepływu między tymi zawodami (z którego Zaskarżony zresztą skorzystał) i obowiązują w nim analogiczne zasady lojalności, zaufania i unikania konfliktu interesów w stosunku do reprezentowanych stron lub podmiotów. Nielogiczne i sprzeczne z celem reguły unikania konfliktu interesów byłoby przyjmowanie, że lojalność wynikająca z wykonywania pomocy prawnej w ramach pokrewnego zawodu nie obowiązuje po przejściu do innego zawodu prawniczego. Podejście takie w oczywisty sposób nie budowałoby zaufania do zawodu, co jest funkcją zakazu.
Sąd wskazuje końcowo, że w tej sprawie, jeżeli doszło do konfliktu interesów, to nie w okresie zatrudnienia Zaskarżonego w P., ale w okresie w którym ewentualnie naruszył on obowiązek lojalności wobec reprezentowanego wcześniej przez siebie podmiotu – zatem w okresie gdy był już radcą prawnym i kiedy wydawał opinię na rzecz H. jak radca prawny. Deliktem nie jest bowiem udzielanie pomoc jednej stronie ale udzielenia pomocy drugiej stronie po udzieleniu pomocy pierwszej.
Mając to na uwadze, zaskarżone postanowienie należało uchylić w całości. W ponownym dochodzeniu Rzecznik dokona popartych dowodami ustaleń odnośnie do związku przedmiotowego spraw sądowych, w których Zaskarżony występował oraz w którym złożono jego opinię, jak również dokona ponownej oceny charakteru działania Zaskarżonego – z uwzględnieniem ocen wyrażonych w tym postanowieniu.
(BU)
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Odwołanie jest uzasadnione, ponieważ w ocenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Rzecznik dokonał częściowo nieprawidłowych ustaleń faktycznych, zaś w odniesieniu do niektórych z nich nie przedstawił dostatecznego uzasadnienia z powołaniem dowodów.
Wstępnie należy wskazać, że konflikt interesów jest jednym z najpoważniejszych naruszeń zasad etyki zawodowej, albowiem godzi w jedną z podstawowych wartości zawodu radcy prawnego, jaką jest zaufanie do zawodu. W związku z tym w sprawach gdzie zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia deliktu dyscyplinarnego tego rodzaju (a na takie podejrzenie wskazuje wszczęcie dochodzenia), należy wykazać szczególną staranność w dokładnym wyjaśnieniu sprawy i umotywowaniu decyzji procesowych.
W tej sprawie Sąd nie podziela pewnych ocen i wniosków Rzecznika, zaś w stosunku do pewnych elementów przyjętego w postanowieniu stanu faktycznego uznaje, że Rzecznik powinien pogłębić ustalenia w oparciu o rozszerzoną podstawę dowodową.
Po pierwsze nie można uznać, że wydając dla H. opinie Zaskarżony działał jako biegły. Pojęcie biegłego jest zastrzeżone dla postępowań, w szczególności cywilnych, i oznacza osobę posiadającą wiadomości specjalne z pewnych dziedzin (zasadniczo nie co do prawa) i przedstawiającą na żądanie sądu opinię w tym zakresie. Niewątpliwie Zaskarżony biegłym w takim znaczeniu nie jest w postępowaniach, które są tłem sprawy, ponieważ nie został wezwany do przedstawienia stanowiska przez sąd. Nawiasem mówiąc gdyby miał być biegłym w znaczeniu ścisłym podlegałby zapewne wyłączeniu jako wcześniejszy pełnomocnik pozwanego
Rolą Zaskarżonego było przedstawienie dla strony postępowania opinii (stanowiska) dotyczącej dowodu w postaci opinii biegłego, na zlecenie tej strony i dla wykorzystania przez tę stronę zgodnie z jej wolą i subiektywnie pojmowanym interesem. Niesporne wydaje się przy tym, że Zaskarżony posiada wiedzę ekspercką, jednak wydaje się również, że jest to wiedza prawnicza – z zakresu prawa energetycznego i praktyki jego stosowania. Dlatego też występował w tej sprawie po stronie Pozwanego (co stwierdził na posiedzeniu Sądu) i dlatego zlecono mu opinię na zlecenie H. Jego opinia ma przy tym w ocenie Sądu charakter opinii prawnej, ponieważ przedstawia określone stanowisko odnośnie do faktów (w kontekście ich oceny przez biegłego) na tle przepisów prawa (i ich interpretacji przez autora opinii) oraz przepisów umów (i ich interpretacji przez autora opinii). W złożonej do akt opinii wielokrotnie autor posługuje się sformułowaniami wprost wskazującymi na zajmowanie określonych poglądów co do prawa lub znaczenia postanowień dokumentów prawnych. Przykładowo tylko można wskazać, że niemal każdy z punktów opinii dot. odpowiedzi na pytanie […] (str. […] -[…] na k. […] -[…]) zawiera referencje do przepisów prawa powszechnie obowiązującego umów lub taryf, co oznacza, że tezy formułowane są na podstawie tych przepisów - w ramach ich stosowania i wykładni. Fakt, że opinia zawiera również elementy techniczne lub kalkulacji finansowych nie zmienia faktu, że zawiera także elementy analizy i wniosków o charakterze stricte prawnym, choć wymagającym niewątpliwie specjalistycznej wiedzy. Jest to jednak wiedza prawna – z dziedziny prawa energetycznego, którego specjalistą jest Zaskarżony.
Należy też zauważyć, że opinia podpisana jest tytułem zawodowym „radca prawny” a – jak wynika z oświadczenia Zaskarżonego, zlecenie na jej przygotowanie podpisał w ramach kancelarii radcy prawnego, wystawiając za wykonaną usługę fakturę. Nie potwierdza to, że sporządzając opinię Zaskarżony nie wykonywał pomocy prawnej dla H..
Sąd uznaje zatem za sprzeczne z dowodami, że w sprawie tej Zaskarżony działał jako biegły i nie wydał opinii prawnej dla H..
W kwestii tożsamości spraw, w których z jednej strony występował Zaskarżony jako pełnomocnik a z drugiej strony składano jego opinie sporządzone dla H., Sąd wskazuje, że Rzecznik nie wyjaśnił dostatecznie, tzn. z powołaniem się na konkretne dowody dlaczego sprawy te nie są tożsame (podmiotowo i przedmiotowo) ani też – jeżeli faktycznie nie są tożsame – dlaczego nie występuje w nich konflikt interesów. W tym zakresie w ponownym postępowaniu Rzecznik na podstawie dokumentów, w razie potrzeby – analizy akt sądowych – oceni związek merytoryczny spraw, w których Zaskarżony występował oraz w której złożono jego opinię. W szczególności oceni kopie orzeczeń i dokumenty złożone przez Prokuratorię na posiedzeniu sądu.
Sąd podkreśla przy tym, że konflikt interesów nie polega jedynie na reprezentowaniu strony przeciwnej w procesie ale może polegać także innej pomocy prawnej dla celów postępowania. Może to być również sporządzenie opinii prawnej (przedstawianie stanowiska prawnego), które może być wykorzystane przez zlecającego zarówno wewnętrznie (do budowania argumentacji w sporze, bez ujawniania opinii sądowi), jak i zewnętrznie – do przedstawienia jako wzmocnienie wobec sądu stanowiska własnego.
Ponadto konflikt interesów zachodzi nie tylko w przypadku pełnej tożsamości przedmiotowej sprawy ale także – jeżeli zachodzi tożsamość podmiotowa (pełna albo częściowa) – jeżeli pomoc udzielana jest w sprawie analogicznej lub bardzo podobnej. Istotą konfliktu jest bowiem wykorzystanie wiedzy uzyskanej od reprezentowanego przez siebie klienta w sprawach jego przeciwnika. Może to być wiedza ogólnie o działalności stronny, strategii jej postępowania dla roszczeń danego rodzaju, wykorzystywanej argumentacji merytorycznej i procesowej, itd. Wiedza tego rodzaju, uzyskana w jednej sprawie (np. dotyczącej pewnego okresu rozliczeniowego) nie może być przez radcę prawnego wykorzystana przeciwko dotychczasowemu klientowi w żadnej sprawie przeciwko temu klientowi – także gdy dotyczy innych okresów. W takim wypadku radca prawny powinien się ze sprawy wyłączyć.
Unikanie konfliktu interesów służy ochronie przede wszystkim klientów oraz ich zaufania do radcy prawnego. Restrykcyjne przestrzeganie tej reguł ma zapewnić klientom pełne przekonanie, że ich pełnomocnik albo doradca prawny będzie wobec nich lojalny i nie wykorzysta uzyskanej o ich sprawach wiedzy nigdy przeciwko nim. Bez takiego przekonania, które z natury rzeczy ma charakter subiektywny, klient nie obdarzy radcy prawnego zaufaniem i nie powierzy mu żadnej sprawy, bowiem obawiałby się, że powierzone informacje obrócą się przeciwko niemu. W efekcie zamiast uzyskać pomoc, pogorszy przez zlecenie sprawy prawnikowi, swoją sytuację.
Sąd wskazuje na tle tej sprawy, że do niedopuszczalnego konfliktu interesów dochodzi również wówczas, gdy sprawa pierwszego klienta prowadzona jest w okresie dana osoba prowadzi ją nie będąc radcą prawnym. Przykładowo może wcześniej reprezentować stronę lub udzielać jej pomocy – zależnie od przedmiotu sprawy – jako adwokat, doradca podatkowy, rzecznik patentowy, albo nawet jako pracownik. Zawód radcy […] jest zawodem pokrewnym w stosunku do innych zawodów prawniczych (radcy prawnego i adwokata) i o podobnej funkcji, o czym świadczy choćby ustawowe zapewnienie przepływu między tymi zawodami (z którego Zaskarżony zresztą skorzystał) i obowiązują w nim analogiczne zasady lojalności, zaufania i unikania konfliktu interesów w stosunku do reprezentowanych stron lub podmiotów. Nielogiczne i sprzeczne z celem reguły unikania konfliktu interesów byłoby przyjmowanie, że lojalność wynikająca z wykonywania pomocy prawnej w ramach pokrewnego zawodu nie obowiązuje po przejściu do innego zawodu prawniczego. Podejście takie w oczywisty sposób nie budowałoby zaufania do zawodu, co jest funkcją zakazu.
Sąd wskazuje końcowo, że w tej sprawie, jeżeli doszło do konfliktu interesów, to nie w okresie zatrudnienia Zaskarżonego w P., ale w okresie w którym ewentualnie naruszył on obowiązek lojalności wobec reprezentowanego wcześniej przez siebie podmiotu – zatem w okresie gdy był już radcą prawnym i kiedy wydawał opinię na rzecz H. jak radca prawny. Deliktem nie jest bowiem udzielanie pomoc jednej stronie ale udzielenia pomocy drugiej stronie po udzieleniu pomocy pierwszej.
Mając to na uwadze, zaskarżone postanowienie należało uchylić w całości. W ponownym dochodzeniu Rzecznik dokona popartych dowodami ustaleń odnośnie do związku przedmiotowego spraw sądowych, w których Zaskarżony występował oraz w którym złożono jego opinię, jak również dokona ponownej oceny charakteru działania Zaskarżonego – z uwzględnieniem ocen wyrażonych w tym postanowieniu.
(BU)
Prawo i praktyka
Przygody Radcy Antoniego
Odwiedź także
Nasze inicjatywy
