Podstawowe zasady świadczenia pomocy prawnej na Białorusi
opublikowano: 2017-04-06 przez:
Wprowadzenie
Podstawy świadczenia profesjonalnej pomocy prawnej określa art. 62 Konstytucji Republiki Białorusi z 1994 r., który stanowi: „Każdy ma prawo do pomocy prawnej w celu realizacji oraz ochrony praw i wolności, w tym prawo korzystania w każdej chwili z pomocy adwokatów oraz innych swoich przedstawicieli przed sądem, innymi organami państwowymi, organami miejscowego kierowania, w przedsiębiorstwach, zakładach, organizacjach, stowarzyszeniach oraz w relacjach z urzędnikami i obywatelami. W przypadkach określonych przez ustawę pomoc prawna jest świadczona na koszt państwa”. Znaczenie przywołanego przepisu konstytucyjnego wzmacnia to, że białoruska Konstytucja ma bezpośrednią moc stosowania. Prawo do uzyskania pomocy prawnej nie musi być potwierdzone w drodze ustawodawczej, ponieważ wynika wprost z Konstytucji.
Jeśli chodzi o profesjonalną pomoc prawną, to ustawodawca konstytucyjny wymienił tylko jedną grupę prawników, tzn. adwokatów. Adwokatom przysługują najszersze uprawnienia w zakresie występowania jako obrońcy, bowiem w myśl art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 30 grudnia 2011 r. (nr 334-3) o adwokaturze oraz działalności adwokackiej w Republice Białorusi (dalej: „ustawa o adwokaturze”) adwokat ma prawo do świadczenia klientom każdej pomocy prawnej, której oni potrzebują.
Przedstawicielem w sądzie państwowym, zgodnie z art. 72 Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 11 stycznia 1999 r. (nr 238-3), może być osoba posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych, mająca prawidłowo wystawione pełnomocnictwo do prowadzenia spraw w sądzie. Takim przedstawicielem oprócz adwokatów mogą być:
Podstawy świadczenia profesjonalnej pomocy prawnej określa art. 62 Konstytucji Republiki Białorusi z 1994 r., który stanowi: „Każdy ma prawo do pomocy prawnej w celu realizacji oraz ochrony praw i wolności, w tym prawo korzystania w każdej chwili z pomocy adwokatów oraz innych swoich przedstawicieli przed sądem, innymi organami państwowymi, organami miejscowego kierowania, w przedsiębiorstwach, zakładach, organizacjach, stowarzyszeniach oraz w relacjach z urzędnikami i obywatelami. W przypadkach określonych przez ustawę pomoc prawna jest świadczona na koszt państwa”. Znaczenie przywołanego przepisu konstytucyjnego wzmacnia to, że białoruska Konstytucja ma bezpośrednią moc stosowania. Prawo do uzyskania pomocy prawnej nie musi być potwierdzone w drodze ustawodawczej, ponieważ wynika wprost z Konstytucji.
Jeśli chodzi o profesjonalną pomoc prawną, to ustawodawca konstytucyjny wymienił tylko jedną grupę prawników, tzn. adwokatów. Adwokatom przysługują najszersze uprawnienia w zakresie występowania jako obrońcy, bowiem w myśl art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 30 grudnia 2011 r. (nr 334-3) o adwokaturze oraz działalności adwokackiej w Republice Białorusi (dalej: „ustawa o adwokaturze”) adwokat ma prawo do świadczenia klientom każdej pomocy prawnej, której oni potrzebują.
Przedstawicielem w sądzie państwowym, zgodnie z art. 72 Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 11 stycznia 1999 r. (nr 238-3), może być osoba posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych, mająca prawidłowo wystawione pełnomocnictwo do prowadzenia spraw w sądzie. Takim przedstawicielem oprócz adwokatów mogą być:
- pracownicy osób prawnych w sprawach tych osób prawnych;
- osoby upoważnione przez stowarzyszenia, którym ustawowo przyznano prawo reprezentowania oraz bronienia przed sądem praw oraz statutowych interesów członków tych stowarzyszeń;
- upoważnione organizacje, którym ustawowo przyznano prawo bronienia oraz reprezentowania przed sądem praw oraz interesów innych osób;
- rzecznicy patentowi[1].
W stosunku do pracowników reprezentujących osoby prawne przed sądem białoruski ustawodawca nie stawia wymogu posiadania wykształcenia prawniczego. W praktyce podmioty gospodarcze upoważniają do występowania w swoim imieniu pracowników będących prawnikami, ale także ekonomistami lub kierującymi działem kadr. W mniejszych przedsiębiorstwach częstą sytuacją jest reprezentowanie firmy osobiście przez kierownika.
Działalność stowarzyszeń na Białorusi reguluje ustawa o stowarzyszeniach z dnia 4 października 1994 r. (nr 3254-XII). W tej formie prawnej działają m.in. organizacje kulturalno-oświatowe oraz sportowe. Statut każdego stowarzyszenia określa m.in. warunki wstąpienia do stowarzyszenia oraz organy stowarzyszenia. Jak wskazuje praktyka, organ wykonawczy (np. zarząd) udziela pełnomocnictwa do reprezentacji członkowi stowarzyszenia posiadającemu wykształcenie prawnicze. Dane stowarzyszenie – co do zasady – może reprezentować jedynie interesy swoich członków. Jednakże w razie wyraźnego wskazania w statucie stowarzyszenia zakres reprezentacji może być szerszy, np. w przypadku stowarzyszeń zajmujących się ochroną praw konsumentów.
Z kolei prawo własności przemysłowej to jedyna dziedzina, w której adwokaci nie mogą reprezentować interesów klientów, gdyż jest to zastrzeżone dla rzeczników patentowych. Działalność rzeczników patentowych jest regulowana postanowieniem Rady Ministrów z dnia 11 marca 1998 r. (nr 379) – Regulaminem działalności rzeczników patentowych. Zgodnie z tym regulaminem, jedynie rzecznik patentowy, który jest zarejestrowany w Rejestrze Państwowym Rzeczników Patentowych, ma prawo do reprezentowania osób fizycznych oraz osób prawnych w zakresie ochrony oraz realizacji praw związanych z własnością przemysłową[2].
Rzecznikiem patentowym może zostać osoba, która:
Działalność stowarzyszeń na Białorusi reguluje ustawa o stowarzyszeniach z dnia 4 października 1994 r. (nr 3254-XII). W tej formie prawnej działają m.in. organizacje kulturalno-oświatowe oraz sportowe. Statut każdego stowarzyszenia określa m.in. warunki wstąpienia do stowarzyszenia oraz organy stowarzyszenia. Jak wskazuje praktyka, organ wykonawczy (np. zarząd) udziela pełnomocnictwa do reprezentacji członkowi stowarzyszenia posiadającemu wykształcenie prawnicze. Dane stowarzyszenie – co do zasady – może reprezentować jedynie interesy swoich członków. Jednakże w razie wyraźnego wskazania w statucie stowarzyszenia zakres reprezentacji może być szerszy, np. w przypadku stowarzyszeń zajmujących się ochroną praw konsumentów.
Z kolei prawo własności przemysłowej to jedyna dziedzina, w której adwokaci nie mogą reprezentować interesów klientów, gdyż jest to zastrzeżone dla rzeczników patentowych. Działalność rzeczników patentowych jest regulowana postanowieniem Rady Ministrów z dnia 11 marca 1998 r. (nr 379) – Regulaminem działalności rzeczników patentowych. Zgodnie z tym regulaminem, jedynie rzecznik patentowy, który jest zarejestrowany w Rejestrze Państwowym Rzeczników Patentowych, ma prawo do reprezentowania osób fizycznych oraz osób prawnych w zakresie ochrony oraz realizacji praw związanych z własnością przemysłową[2].
Rzecznikiem patentowym może zostać osoba, która:
- ma pełną zdolność do czynności prawnych;
- zamieszkuje na stałe na Białorusi;
- posiada wyższe wykształcenie w zakresie: prawa, techniki lub nauk przyrodniczych;
- posiada co najmniej 4-letni staż w zakresie ochrony oraz realizacji praw w dziedzinie ochrony własności przemysłowej (np. pracowała w instytucie naukowo badawczym);
- posiada niezbędne wiedzę i doświadczenia w dziedzinie ochrony własności przemysłowej, w tym znajomość prawa białoruskiego i umów międzynarodowych;
- zdała egzamin kwalifikacyjny przed komisją Narodowego Centrum ds. własności intelektualnej.
Formy świadczenia pomocy prawnej
Na Białorusi świadczeniem pomocy prawnej można się zajmować w ramach działalności:
Na Białorusi świadczeniem pomocy prawnej można się zajmować w ramach działalności:
- adwokackiej – na podstawie ustawy o adwokaturze;
- specjalistów ds. obrotu nieruchomościami (tzw. realtorów) – na podstawie ukazu Prezydenta z dnia 9 stycznia 2006 r. (nr 15) o działalności realtorów w Republice Białorusi (dalej: „ukaz o działalności realtorów”);
- w przedmiocie świadczenia usług prawnych – na podstawie postanowienia Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 22 stycznia 2016 r. (nr 12) o uchwaleniu zasad prowadzenia działalności w przedmiocie świadczenia usług prawnych.
W tym miejscu należy podkreślić, że na Białorusi – w przeciwieństwie do Polski – nie funkcjonuje system samorządów prawniczych. Uprawnienia do świadczenia pomocy prawnej oraz kontrola jej wykonywania należą bowiem do Ministerstwa Sprawiedliwości.
Zgodnie z ukazem Prezydenta z dnia 1 września 2010 r. (nr 450) o koncesjonowaniu niektórych rodzajów działalności (dalej: „ukaz o koncesjonowaniu”), wszystkie trzy wyżej wymienione formy świadczenia pomocy prawnej wymagają posiadania koncesji. Koncesja jest to specjalne zezwolenie na wykonywanie określonego rodzaju działalności zgodnie z warunkami ustalonymi w niej przez organ koncesyjny. Jak ustalono w aneksie nr 1 do ukazu o koncesjonowaniu, organem uprawnionym do wydania koncesji na świadczenie pomocy prawnej jest Ministerstwo Sprawiedliwości.
Adwokaci
W myśl art. 7 ustawy o adwokaturze adwokatem na Białorusi może być osoba fizyczna spełniająca następujące kryteria:
Zgodnie z ukazem Prezydenta z dnia 1 września 2010 r. (nr 450) o koncesjonowaniu niektórych rodzajów działalności (dalej: „ukaz o koncesjonowaniu”), wszystkie trzy wyżej wymienione formy świadczenia pomocy prawnej wymagają posiadania koncesji. Koncesja jest to specjalne zezwolenie na wykonywanie określonego rodzaju działalności zgodnie z warunkami ustalonymi w niej przez organ koncesyjny. Jak ustalono w aneksie nr 1 do ukazu o koncesjonowaniu, organem uprawnionym do wydania koncesji na świadczenie pomocy prawnej jest Ministerstwo Sprawiedliwości.
Adwokaci
W myśl art. 7 ustawy o adwokaturze adwokatem na Białorusi może być osoba fizyczna spełniająca następujące kryteria:
- posiada obywatelstwo Białorusi;
- posiada wyższe wykształcenie prawnicze[3];
- odbyła staż oraz pozytywnie złożyła egzamin kwalifikacyjny;
- posiada koncesję na wykonanie działalności adwokackiej;
- jest członkiem terytorialnego kolegium adwokackiego.
Przed złożeniem egzaminu kwalifikacyjnego kandydat, mający co najmniej 3-letni staż prawny, odbywa u adwokata udzielającego konsultacji prawnych, w biurze adwokackim albo u adwokata wykonującego zawód samodzielnie, na podstawie skierowania przez terytorialne kolegium adwokackie, staż trwający od 3 do 6 miesięcy. Natomiast w przypadku kandydat nieposiadającego 3-letniego stażu prawnego długość stażu adwokackiego wynosi od 6 do 12 miesięcy .
Regulacje dotyczące stażu prawnego są zawarte w postanowieniu Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2004 r. Do stażu prawnego, który jest niezbędny, aby zajmować się świadczeniem pomocy prawnej, zalicza się pracę w charakterze m.in.:
Regulacje dotyczące stażu prawnego są zawarte w postanowieniu Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2004 r. Do stażu prawnego, który jest niezbędny, aby zajmować się świadczeniem pomocy prawnej, zalicza się pracę w charakterze m.in.:
- sekretarza sądu, sekretarza posiedzenia sadowego, sekretarza kolegium sędziowskiego, kierownika kancelarii prawnej, komornika, konsultanta sądowego, pomocnika prezesa sądu;
- konsultanta państwowej izby notarialnej, odbywającego staż u notariusza;
- etatowego arbitra pracy;
- specjalisty pracującego w Ministerstwie Sprawiedliwości na stanowisku, które wymaga posiadania wyższego wykształcenia prawniczego;
- wykładowcy na wydziale prawa, prowadzącego zajęcia (ćwiczenia, wykłady) z dyscyplin prawnych;
- pracownika naukowego w instytucie badawczo-naukowym na stanowisku, które wymaga posiadania wyższego wykształcenia prawniczego;
- pracownika prokuratury z wyższym wykształceniem prawniczym;
- prawnika w przedsiębiorstwie.
Formy wykonywania zawodu adwokata
W białoruskim porządku prawnym świadczenie pomocy przez adwokata może odbywać się w formie konsultacji prawnych, w ramach biura adwokackiego albo jako samodzielne wykonywanie zawodu.
Konsultacje prawne są instytucjami tworzonymi oraz finansowanymi przez terytorialne kolegia adwokackie, które są częścią administracji państwowej podległej Ministerstwu Sprawiedliwości. Konsultacje prawne nie posiadają osobowości prawnej. Kierownictwo sprawuje w nich jeden z członków konsultacji prawnej, który jest mianowany przez radę odpowiedniego terytorialnego kolegium adwokackiego. Kierownik konsultacji prawnej działa zgodnie z uchwalonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości regulaminem[4].
Biuro adwokackie, o którym jest mowa w art. 31 ustawy o adwokaturze, jest nową formą działalności adwokackiej na Białorusi. W pewnym sensie jest odpowiednikiem wykonywania w Polsce zawodu radcy prawnego lub adwokata w formie spółki partnerskiej. Biuro adwokackie jest organizacją niekomercyjną tworzoną przez partnerów-adwokatów. Mogą oni przyjmować do pracy (na podstawie umowy o pracę) innych adwokatów, jak również osoby odbywające staż adwokacki. Biuro adwokackie może zajmować się wyłącznie świadczeniem pomocy prawnej. Nie może ono np. zakładać innych podmiotów prawa. Biuro adwokackie działa na podstawie uchwalonego przez partnerów statutu. Umowa o świadczenie pomocy prawnej jest zawierana miedzy biurem adwokackim a klientem.
Zgodnie z ustawą o adwokaturze, adwokat wykonujący zawód samodzielnie powinien mieć na własności lub na podstawie innego tytułu prawnego pomieszczenie niezbędne dla tych celów. Przed rozpoczęciem takiej formy działalności adwokat musi zarejestrować się w Ministerstwie Sprawiedliwości oraz otrzymać poświadczenie o rejestracji. Adwokat wykonujący zawód samodzielnie może przyjmować do pracy inne osoby w celu prowadzenia biura.
Obrona z urzędu
Bez względu na formę wykonywania zawodu adwokata właściwa rada terytorialnego kolegium adwokackiego na zlecenie organu prowadzącego śledztwo (dochodzenie) może zlecić obronę z urzędu adwokatowi zgodnie z art. 46 Kodeksu postępowania karnego Białorusi[5]. Tryb kompensaty wydatków na ten cel z budżetu miejscowego (miasta albo rejonu) określa postanowienie Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 2007 r. (nr 1003), zgodnie z którym kompensata jest wypłacana adwokatowi z tytułu pomocy prawnej świadczonej na rzecz podejrzanego, oskarżonego na etapie dochodzenia, śledztwa lub postępowania sądowego, pod warunkiem mianowana go obrońcą z urzędu przez organ prowadzący dane postępowanie karne.
Działalność realtorów (specjalistów ds. obrotu nieruchomościami)
Główną funkcją organizacji ds. obrotu nieruchomościami jest dokonanie wyboru wariantów czynności prawnej, której przedmiotem jest nieruchomość. Zgodnie z pkt 1 ukazu o działalności realtorów, taką działalnością jest działalność pośrednicza towarzysząca zawarciu, wykonaniu i ustaniu umów w przedmiocie budownictwa, kupna-sprzedaży, zamiany, wynajęcia lub innych czynności prawnych dotyczącymi nieruchomości (za wyjątkiem organizacji oraz przeprowadzeniu przetargów). Świadczenie takich usług wymaga podjęcia pewnych działań przez realtora zgodnie z oczekiwaniami klienta (np. wybór miejsca położenia, rozmiar nieruchomości, cena).
Prawo do otrzymania koncesji upoważniającej do działalności związanej z obrotem nieruchomościami mają jedynie komercyjne osoby prawne[6]. Ustawodawca określił minimalną liczbę etatowych realtorów, których powinien zatrudniać podmiot starający się o otrzymanie koncesji. Przykładowo, przy zatrudnieniu (nie włączając personelu technicznego) powyżej 30 osób ma to być co najmniej 5 realtorów, zaś przy zatrudnieniu do 10 osób – co najmniej 2 realtorów. Zasadą jest, że realtorzy powinni być zatrudnieni w danej organizacji na pełny etat. Kierownik organizacji oraz jego zastępca powinni posiadać zaświadczenie o atestacji realtora albo wykształcenie wyższe oraz co najmniej 3-letni staż pracy na danym stanowisku lub specjalisty ds. obrotu nieruchomościami.
Od organizacji państwowych zajmujących się obrotem nieruchomościami posiadanie koncesji nie jest wymagane.
Zgodnie z pkt 7 ukazu o działalności realtorów, żeby zostać realtorem należy posiadać tzw. zaświadczenie o atestacji realtora.
Warunki otrzymania zaświadczenia o atestacji realtora są następujące:
W białoruskim porządku prawnym świadczenie pomocy przez adwokata może odbywać się w formie konsultacji prawnych, w ramach biura adwokackiego albo jako samodzielne wykonywanie zawodu.
Konsultacje prawne są instytucjami tworzonymi oraz finansowanymi przez terytorialne kolegia adwokackie, które są częścią administracji państwowej podległej Ministerstwu Sprawiedliwości. Konsultacje prawne nie posiadają osobowości prawnej. Kierownictwo sprawuje w nich jeden z członków konsultacji prawnej, który jest mianowany przez radę odpowiedniego terytorialnego kolegium adwokackiego. Kierownik konsultacji prawnej działa zgodnie z uchwalonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości regulaminem[4].
Biuro adwokackie, o którym jest mowa w art. 31 ustawy o adwokaturze, jest nową formą działalności adwokackiej na Białorusi. W pewnym sensie jest odpowiednikiem wykonywania w Polsce zawodu radcy prawnego lub adwokata w formie spółki partnerskiej. Biuro adwokackie jest organizacją niekomercyjną tworzoną przez partnerów-adwokatów. Mogą oni przyjmować do pracy (na podstawie umowy o pracę) innych adwokatów, jak również osoby odbywające staż adwokacki. Biuro adwokackie może zajmować się wyłącznie świadczeniem pomocy prawnej. Nie może ono np. zakładać innych podmiotów prawa. Biuro adwokackie działa na podstawie uchwalonego przez partnerów statutu. Umowa o świadczenie pomocy prawnej jest zawierana miedzy biurem adwokackim a klientem.
Zgodnie z ustawą o adwokaturze, adwokat wykonujący zawód samodzielnie powinien mieć na własności lub na podstawie innego tytułu prawnego pomieszczenie niezbędne dla tych celów. Przed rozpoczęciem takiej formy działalności adwokat musi zarejestrować się w Ministerstwie Sprawiedliwości oraz otrzymać poświadczenie o rejestracji. Adwokat wykonujący zawód samodzielnie może przyjmować do pracy inne osoby w celu prowadzenia biura.
Obrona z urzędu
Bez względu na formę wykonywania zawodu adwokata właściwa rada terytorialnego kolegium adwokackiego na zlecenie organu prowadzącego śledztwo (dochodzenie) może zlecić obronę z urzędu adwokatowi zgodnie z art. 46 Kodeksu postępowania karnego Białorusi[5]. Tryb kompensaty wydatków na ten cel z budżetu miejscowego (miasta albo rejonu) określa postanowienie Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 2007 r. (nr 1003), zgodnie z którym kompensata jest wypłacana adwokatowi z tytułu pomocy prawnej świadczonej na rzecz podejrzanego, oskarżonego na etapie dochodzenia, śledztwa lub postępowania sądowego, pod warunkiem mianowana go obrońcą z urzędu przez organ prowadzący dane postępowanie karne.
Działalność realtorów (specjalistów ds. obrotu nieruchomościami)
Główną funkcją organizacji ds. obrotu nieruchomościami jest dokonanie wyboru wariantów czynności prawnej, której przedmiotem jest nieruchomość. Zgodnie z pkt 1 ukazu o działalności realtorów, taką działalnością jest działalność pośrednicza towarzysząca zawarciu, wykonaniu i ustaniu umów w przedmiocie budownictwa, kupna-sprzedaży, zamiany, wynajęcia lub innych czynności prawnych dotyczącymi nieruchomości (za wyjątkiem organizacji oraz przeprowadzeniu przetargów). Świadczenie takich usług wymaga podjęcia pewnych działań przez realtora zgodnie z oczekiwaniami klienta (np. wybór miejsca położenia, rozmiar nieruchomości, cena).
Prawo do otrzymania koncesji upoważniającej do działalności związanej z obrotem nieruchomościami mają jedynie komercyjne osoby prawne[6]. Ustawodawca określił minimalną liczbę etatowych realtorów, których powinien zatrudniać podmiot starający się o otrzymanie koncesji. Przykładowo, przy zatrudnieniu (nie włączając personelu technicznego) powyżej 30 osób ma to być co najmniej 5 realtorów, zaś przy zatrudnieniu do 10 osób – co najmniej 2 realtorów. Zasadą jest, że realtorzy powinni być zatrudnieni w danej organizacji na pełny etat. Kierownik organizacji oraz jego zastępca powinni posiadać zaświadczenie o atestacji realtora albo wykształcenie wyższe oraz co najmniej 3-letni staż pracy na danym stanowisku lub specjalisty ds. obrotu nieruchomościami.
Od organizacji państwowych zajmujących się obrotem nieruchomościami posiadanie koncesji nie jest wymagane.
Zgodnie z pkt 7 ukazu o działalności realtorów, żeby zostać realtorem należy posiadać tzw. zaświadczenie o atestacji realtora.
Warunki otrzymania zaświadczenia o atestacji realtora są następujące:
- posiadanie wykształcenia wyższego (prawniczego, ekonomicznego lub budowlanego);
- posiadanie co najmniej rocznego stażu pracy w dziedzinie zdobytego wykształcenia albo w charakterze specjalisty ds. obrotu nieruchomościami;
- pozytywny wynik egzaminu atestacyjnego przeprowadzanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości.
Warto dodać, że w ostatnim okresie Ministerstwo Sprawiedliwości, jako organ kontrolujący działalność realtorów, pozbawiło lub zawiesiło działanie koncesji niektórym realtorom na podstawie tego, że te organizacje brały zaliczkę przed podjęciem jakichkolwiek działań w zakresie wyboru wariantu oraz przygotowań przyszłej czynności prawnej dotyczącej nieruchomości. Zgodnie bowiem z ustawodawstwem Białorusi, realtorzy mogą żądać opłaty dopiero po faktycznie wyświadczonej usłudze. Jeżeli natomiast klient znajdzie dla siebie (np. w Internecie) odpowiadający mu wariant czynności prawnej, to nawet, jeżeli sam realtor, do którego zwrócił się klient, zamieścił dane ogłoszenie, nie może być mowy o wykonanej usłudze.
Działalność w zakresie świadczenia usług prawnych
Jest to działalność, która przez wielu przedstawicieli środowisk prawniczych na Białorusi jest określana jako wstęp do przyszłej działalności adwokackiej. Osoby prowadzące działalność w zakresie świadczenia usług prawnych są nazywane prawnikami koncesjonowani. Mogą oni zajmować się jedynie sprawami gospodarczymi lub reprezentować klienta przed sądem polubownym, ale nie przed sądem państwowym. Głównym polem ich działalności jest udzielanie pomocy prawnej podmiotom gospodarczym (w sferze prawa gospodarczego).
Do niedawna do uzyskania koncesji na świadczenie usług prawnych konieczne było zaliczenie egzaminu atestacyjnego. Obecnie taki wymóg zniesiono, a wystarczające jest w zasadzie posiadanie 3-letniego stażu prawnego po uzyskaniu wyższego wykształcenia prawniczego i złożenie dokumentów do Ministerstwa Sprawiedliwości. Decyzję w sprawie przyznania koncesji na świadczenie usług prawnych podejmuje komisja kwalifikacyjna.
Zgodnie z rozdziałem 34 ukazu o koncesjonowaniu, świadczenie usług prawnych polega w szczególności na:
Działalność w zakresie świadczenia usług prawnych
Jest to działalność, która przez wielu przedstawicieli środowisk prawniczych na Białorusi jest określana jako wstęp do przyszłej działalności adwokackiej. Osoby prowadzące działalność w zakresie świadczenia usług prawnych są nazywane prawnikami koncesjonowani. Mogą oni zajmować się jedynie sprawami gospodarczymi lub reprezentować klienta przed sądem polubownym, ale nie przed sądem państwowym. Głównym polem ich działalności jest udzielanie pomocy prawnej podmiotom gospodarczym (w sferze prawa gospodarczego).
Do niedawna do uzyskania koncesji na świadczenie usług prawnych konieczne było zaliczenie egzaminu atestacyjnego. Obecnie taki wymóg zniesiono, a wystarczające jest w zasadzie posiadanie 3-letniego stażu prawnego po uzyskaniu wyższego wykształcenia prawniczego i złożenie dokumentów do Ministerstwa Sprawiedliwości. Decyzję w sprawie przyznania koncesji na świadczenie usług prawnych podejmuje komisja kwalifikacyjna.
Zgodnie z rozdziałem 34 ukazu o koncesjonowaniu, świadczenie usług prawnych polega w szczególności na:
- odpłatnym świadczeniu usług w zakresie sporządzenia wniosków, skarg, reklamacji, pozwów, umów, porozumień, kontraktów oraz innych dokumentów prawnych, związanych z tworzeniem, działalnością oraz ustaniem działalności osoby prawnej, wykonywaniem oraz ustaniem działalności gospodarczej osoby fizycznej, udzielaniem ustnych i pisemnych konsultacji, wyjaśnień oraz ekspertyz prawnych, związanych z tworzeniem, działalnością oraz ustaniem osoby prawnej, a także wykonywaniem oraz ustaniem działalności gospodarczej osoby fizycznej;
- sporządzeniu ekspertyz prawnych odnośnie do dokumentów oraz działalności osoby prawnej lub przedsiębiorcy indywidualnego[7];
- świadczeniu pomocy prawnej w celu zabezpieczenia gospodarczej i innej działalności osoby prawnej lub przedsiębiorców indywidualnych;
- świadczeniu pomocy prawnej związanej z przyciąganiem inwestycji zagranicznych na Białoruś – reprezentowanie interesów wobec osób trzecich w imieniu zamawiającego w trakcie rokowań, zebrań, posiedzeń oraz innych spotkań, wykonanie innych działań o charakterze prawnym;
- występowaniu przed sądami polubownymi i międzynarodowymi sądami arbitrażowymi;
- działaniach zmierzających do ściągnięcia wierzytelności od dłużników, w tym czynnościach przedsądowych, a także pomocy w wykonaniu orzeczeń sadów oraz innych organów;
- prowadzeniu dokumentacji i przechowywaniu dokumentów osób prawnych oraz przedsiębiorców indywidualnych.
Zgodnie z ukazem o koncesjonowaniu, prawo do otrzymania koncesji mają osoby prawne będące organizacjami komercyjnymi oraz przedsiębiorcy indywidualni.
Osobom prawnym koncesja jest wydawana, jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:
Osobom prawnym koncesja jest wydawana, jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:
- określona część pracowników (w tym kierownik oraz jego zastępca) powinna posiadać wyższe wykształcenie prawnicze; nie dotyczy to personelu technicznego;
- co najmniej 2 pracowników powinno posiadać wyższe wykształcenie prawnicze, obywatelstwo Białorusi, co najmniej 3-letni staż pracy prawnej po otrzymaniu wyższego wykształcenia prawniczego oraz powinno pracować w danej organizacji na pełnym etacie.
W przypadku przedsiębiorcy indywidualnego do otrzymania koncesji niezbędne jest:
- obywatelstwo Białorusi;
- posiadanie wyższego wykształcenia prawniczego;
- co najmniej 3-letni staż prawny po otrzymaniu wyższego wykształcenia prawniczego.
Po spełnieniu wszystkich wymaganych warunków kandydat uiszcza określoną opłatę[8]. Koncesja jest wydawana przez Ministerstwo Sprawiedliwości na 10 lat, z możliwością przedłużenia. Ministerstwo Sprawiedliwości, jako organ sprawujący bezpośrednio kontrolę nad podmiotami udzielającymi pomocy prawnej, za naruszenie wymogów koncesyjnych może najpierw zawiesić koncesję danemu podmiotowi, wskazując ostateczny termin do usunięcia naruszeń. W razie gdy posiadacz koncesji nie stosuje się do polecenia Ministerstwa Sprawiedliwości, zostaje on pozbawiony koncesji.
Stanisław Trzeciak
aplikant radcowski OIRP w Lublinie
Stanisław Trzeciak
aplikant radcowski OIRP w Lublinie
[1] Najszerzej rzecz ujmując, można także wymienić kategorie: przedstawicieli ustawowych, osób najbliższych oraz przedstawicieli mianowanych przez sąd – kuratorów sądowych, jednak omówienie ich zadań pozostaje poza zakresem niniejszego opracowania.
[2] Na Białorusi funkcjonuje tylko jeden sąd ds. własności przemysłowej – kolegium Sądu Najwyższego ds. własności intelektualnej. Jest to instancja odwoławcza od decyzji Rady Apelacyjnej przy Komitecie Państwowym ds. nauki i technologii.
[3] Ustawodawca nie określił, że uzyskanie wyższego wykształcenia prawniczego musi mieć miejsce na Białorusi.
[4] Postanowienie Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 1 lutego 2012 r. (nr 29).
[5] Ustawa z dnia 16 lipca 1999 r. (nr 295-3).
[6] Zgodnie z art. 46 białoruskiego Kodeksu cywilnego, osoby prawne mogą być komercyjne, czyli te, które za główny cel swojej działalności stawiają uzyskanie dochodu oraz niekomercyjne, czyli te, których podstawowym celem nie jest uzyskanie dochodu.
[7] Jest to działalność gospodarcza osoby fizycznej (art. 22 ust. 1 białoruskiego Kodeksu cywilnego).
[8] Opłata ta wynosi 10 stawek bazowych. Stawka bazowa jest to zaś wielkość ustalana w drodze postanowienia Rady Ministrów, będąca miernikiem opłat skarbowych, patentowych oraz kar pieniężnych. Obecnie jej wysokość to 23 ruble (ok. 50 zł).
Prawo i praktyka
Przygody Radcy Antoniego
Odwiedź także
Nasze inicjatywy
