Orzeczenie z dnia 9 stycznia 2018 r.  Sygn. akt: D 70/17
Orzeczenie nieprawomocne
 
 

Przewodniczący:        r. pr. Paulina Sibilska
Członkowie:  r. pr. Krzysztof Jacek Woś
r. pr. Bogdan Sanowski
Protokolant:  Karolina Szymala

           
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawie w dniu […] r. w W. sprawy przeciwko radcy  prawnemu P.(1), […], obwinionemu o to, że:
1) naruszył godność zawodu radcy prawnego w życiu prywatnym w ten sposób, że mając zawartą z R. spółka z o. o. umowę na zakup mebli – w dniu […] r. w W. w celu wydania mu mebli posłużył się dokumentem zatytułowanym „Potwierdzenie przekazania do realizacji” jako dowodem mającym poświadczyć zapłatę na rzecz R. spółka z o. o. całości pozostałej do zapłaty kwoty zakupu w wysokości […] zł., w sytuacji gdy ww. kwota nie została
w rzeczywistości przelana na rachunek bankowy R. spółka z o. o.,
tj. popełnił czyn z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 11 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, stanowiącego załącznik do uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r. w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego
2) naruszył godność zawodu radcy prawnego w życiu prywatnym w ten sposób, że mając zawartą z R.  spółka z o. o. umowę na zakup mebli o łącznej wartości […] zł., po wydaniu mu przez R. spółka z o. o. mebli – nie uiścił,  zgodnie z postanowieniami umowy, pozostałej ceny zakupu w wysokości […] zł., w dniu wydania mebli, tj. […] r. lecz w dniu […] r. zapłacił kwotę […] zł., oświadczając jednocześnie, wbrew postanowieniom umowy, że pozostałą cenę zakupu uiści w trzech miesięcznych ratach po […] zł., po czym pozostałą należność uiścił w trzech miesięcznych ratach po […] zł.,
tj. popełnił czyn z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 11 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, stanowiącego załącznik do uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r. w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego
 

 

 

 
            Na podstawie dowodów zgromadzonych w toku postępowania Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. (dalej: „OSD”) ustalił następujące istotne okoliczności stanu faktycznego sprawy.

Wezwaniem do zapłaty z dnia […] r. R. - Prezes Zarządu R. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. (dalej: „pokrzywdzona”) – zwrócił się z wnioskiem do Rzecznika Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych o podjęcie działań dyscyplinarnych w sprawie radcy prawnego P.(1) (dalej: „obwiniony”), który w relacjach z pokrzywdzoną dopuścił się zachowań godzących w pozytywny wizerunek zawodu radcy prawnego.

Przez przyjęcie oferty, w dniu […] r. obwiniony zawarł z pokrzywdzoną  umowę sprzedaży mebli nr […]. Obwiniony zamówił u pokrzywdzonej: 4 krzesła, 2 foteliki, jeden fotel oraz kanapę o łącznej wartości […] zł (k. […]), wpłacając zaliczkę w wysokości […] zł. Zgodnie z umową, pozostała kwota w wysokości […] zł miała zostać zapłacona przez obwinionego przed dostawą mebli. Termin realizacji umowy został ustalony na dziesiąty tydzień […] r. Na formularzu umowy znalazła się z adnotacja „prosimy o szybszą realizację umowy”.

Obwiniony w pisemnych wyjaśnieniach z dnia […] r. podniósł, że formularz umowy został jednostronnie wypełniony i podpisany przez pracowników pokrzywdzonej i zawierał warunki umowy odmienne od tych, które obwiniony ustalił z pokrzywdzoną telefonicznie i mailowo.  Obwiniony podjął interwencję telefoniczną, jednak formularz umowy nie został zmieniony, a sam obwiniony nie podejmował dalszych kroków mających doprowadzić do zmiany treści formularza.

W […] r. obwiniony wysłał do pokrzywdzonej emaile z zapytaniem dotyczącym terminu realizacji zamówienia. Korespondencja od obwinionego wychodziła z adresu […] była podpisywana: P. (1) Radca Prawny D.(1), ul. C. […], […]-[…] W. lub D.(1). Pokrzywdzona poinformowała obwinionego, że transport mebli nastąpi w […] lub […] tygodniu […] r.
            W dniu […] r. meble były gotowe do odbioru, o czym pracownik pokrzywdzonej poinformował obwinionego, informując również o wystawieniu faktury VAT oraz prosząc o uregulowanie pozostałej ceny zakupu w wysokości […] zł, pod rygorem niedostarczenia mebli (k. […]-[…]).

Wobec obietnicy obwinionego, że zapłaci […] zł przed dostawą mebli, w dniu […] r. (sobota) pracownik pokrzywdzonej dostarczył meble obwinionemu. Obwiniony w celu wydania mu mebli posłużył się dokumentem zatytułowanym „Potwierdzenie przekazania do realizacji”, jako dowodem mającym poświadczyć zapłatę na rzecz pokrzywdzonej całości pozostałej do zapłaty kwoty zakupu w wysokości […] zł (k. […]). Obwiniony odebrał meble nie wnosząc żadnych zastrzeżeń. 

W dniu […] r. (poniedziałek) pokrzywdzona stwierdziła, że pomimo okazania przez obwinionego dokumentu mającego poświadczyć zapłatę […] zł,  obwiniony nie uiścił tej kwoty, lecz zapłacił jedynie kwotę […] zł. W dniu […] r. po telefonie P. (2) - pracownika pokrzywdzonej - z zapytaniem o termin uregulowania pozostałej części należności, obwiniony oświadczył, wbrew postanowieniom umowy, że pozostałą cenę zakupu, ze względu na brak środków, uiści w trzech miesięcznych ratach po […] zł. Na temat płatności na raty za meble pokrzywdzona nie prowadziła żadnych rozmów z obwinionym ani na etapie realizacji zamówienia, ani nie wyraziła na to zgody po wydaniu mebli obwinionemu. W związku z zaistniałą sytuacją pracownik pokrzywdzonej poinformował obwinionego, że pokrzywdzona wystąpi przeciwko obwinionemu do sądu z pozwem o zapłatę. Obwiniony usłyszawszy to zaczął się śmiać i wytknął pracownikowi pokrzywdzonej, że powinni czytać dokładnie dokumenty, które otrzymują (k. […]).

Obwiniony trzema przelewami po […] zł każdy, z […] r., z […] r., z […] r. zapłacił pokrzywdzonej brakującą cenę sprzedaży.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
 
Istotne okoliczności stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie są bezsporne. W ocenie OSD ujawnione w trakcie postępowania dowody wskazują, że obwiniony w sposób zawiniony dopuścił się zarzucanych czynów.

Oceniając zachowanie obwinionego w kontekście naruszenia przez niego obowiązku dbania o godność zawodu radcy prawnego należy w pierwszej kolejności przypomnieć, że zawód radcy prawnego jest zawodem zaufania publicznego (por. art. 17 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). W wyroku z 18 lutego 2004 r. (sygn. P 21/02) Trybunał Konstytucyjny uznał, że „Zawody zaufania publicznego” wykonywane są – zgodnie z ich konstytucyjnym określeniem – w sposób społecznie aprobowany, o ile ich wykonywaniu towarzyszy realne „zaufanie publiczne”. Na zaufanie to składa się szereg czynników, wśród których na pierwszy plan wysuwają się: przekonanie o zachowaniu przez wykonującego ten zawód dobrej woli, właściwych motywacji, należytej staranności zawodowej oraz wiara w przestrzeganie wartości istotnych dla profilu danego zawodu”. Przewidując możliwość tworzenia przez osoby wykonujące zawody zaufania publicznego samorządów zawodowych, Artykuł 17 ust. 1 Konstytucji, nałożył jednocześnie na te samorządy obowiązek sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem tych zawodów. W ramach sprawowanej przez organy samorządu pieczy nad wykonywaniem zawodu zaufania publicznego organy te są władne do ustalania szczególnych norm postępowania, w tym postępowania w sferach pozazawodowych, którym podporządkować muszą się członkowie samorządu. Co więcej, naruszenie tych norm podlega sankcjom dyscyplinarnym, łącznie z prawem pozbawienia danej osoby przez organy dyscyplinarne prawa do wykonywania zawodu zaufania publicznego. Ustawodawca upoważnił zatem organy samorządów (por. np. art. 57 pkt 7 ustawy o radcach prawnych; art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy prawo o adwokaturze) do określania szczególnych, ponadstandardowych wymogów i zasad postępowania członków samorządu, które mają zagwarantować, że dany zawód wykonuje osoba reprezentująca odpowiedni poziom etyczny, o nieskazitelnym charakterze i wysokim morale. Przy tym, wymogi te często wybiegają poza wymogi ustawowe i nie dotyczą jedynie wykonywania czynności zawodowych, ale także etycznego i moralnego  zachowania zarówno w życiu prywatnym, jak i pozazawodowej działalności publicznej. Dla realizacji tego celu samorządy zawodowe są ustawowo upoważnione do określania deontologicznych zasad wykonywania zawodu. Przybierają one w praktyce postać zbiorów zasady etyki zawodowych, nakładających na członków samorządu szereg dodatkowych zakazów i nakazów należytego postępowania, w tym m.in. obowiązku dbania o godność zawodu także w działalności publicznej i życiu prywatnym. W interesie samorządu radców prawnych, jak i w interesie każdego radcy prawnego jest dążenie do tego by osoby wykonujące ten zawód były w odbiorze społecznym postrzegane jako cechujące się ponadprzeciętnymi walorami etycznymi i moralnymi. Jest to warunek niezbędny do pozyskania i utrwalania zaufania publicznego do całego zawodu. Tym samym organy samorządu muszą reagować na każdy przejaw zachowania godzącego w godność zawodu radcy prawnego. Najprościej rzecz ujmując, chodzi tu o te wszystkie zachowania w sferze życia prywatnego, które mogą poniżać zawód radcy prawnego w oczach opinii publicznej lub kontrahentów, obniżać jego prestiż, wzbudzać moralny sprzeciw, pogardę czy oburzenie. Chociaż wiele z takich zachowań zostało opisanych w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego, wyliczenie w nim zawarte nie jest wyczerpujące. Jak wspomniano, powinności członka samorządu radców prawnych głęboko ingerują nie tylko w sferę zawodową, ale także w sferę życia prywatnego czy działalności publicznej. Tym samym organy dyscyplinarne samorządu radców prawnych są uprawnione do badania zgodności ogólnego postulatu deontologicznego z faktycznym zachowaniem radcy prawnego. Uzasadnieniem tej kompetencji jest integralność moralna, polegająca na spójności i trwałości postawy radcy prawnego zgodnej z kanonem deontologicznym, w każdym przejawie działalności zawodowej, publicznej czy życiu prywatnym. Stąd też dopuszczalne jest pociągnięcie do odpowiedzialności dyscyplinarnej radcy prawnego nawet w przypadku, gdy jego zachowanie – choćby formalnie nie naruszało zasad etyki zawodowej, to faktycznie przynosiło ujmę godności zawodu. Jakiekolwiek zachowanie radcy prawnego, które jest sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego, jest niegodziwe, lub nieprzyzwoite, podważa w społeczeństwie prestiż zawodu, musi zostać uznane za przynoszące ujmę godności zawodu.

            Zgodnie z art. 64 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (dalej: „Ustawa”) „Radcowie prawni i aplikanci radcowscy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych”. Z kolei, art. 11 ust. 1 i 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (dalej: „KERP”), w brzmieniu stanowiącym załącznik do Uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r. stanowi, że: „1. Radca prawny obowiązany jest dbać o godność zawodu nie tylko przy  wykonywaniu czynności zawodowych, ale również w działalności publicznej i w życiu prywatnym. 2. Naruszeniem godności zawodu radcy prawnego jest w szczególności takie postępowanie radcy prawnego, które mogłoby zdyskredytować go w opinii publicznej lub podważać zaufanie do zawodu radcy prawnego”.

            Z istoty zawodu radcy prawnego - jako zawodu zaufania publicznego, wynikają zatem nie tylko obowiązki związane z jego należytym, zgodnym z prawem i etycznym wykonywaniem, ale również obowiązki dalej idące, wkraczające w życie prywatne radcy prawnego oraz jego pozazawodową działalność publiczną. Z art. 11 KERP wypływa oczywista norma postępowania, której adresatem są wszyscy radcowie prawni, zgodnie z którą każdy radca prawny powinien zarówno przy czynnościach zawodowych, jak i życiu prywatnym dbać o godności swojego zawodu, unikać tego wszystkiego, co mogłoby osłabić lub przynosić jej ujmę. Radca prawny nie jest więc ograniczony w działalności publicznej oraz w życiu prywatnym, o ile jego zachowania w tych sferach nie naruszają godności zawodowej. W przeciwnym wypadku zachowania takie muszą podlegać ocenie i adekwatnej reakcji organów dyscyplinarnych samorządu radców prawnych.  

Przekładając powyższe uwagi na okoliczności faktyczne przedmiotowej sprawy, OSD uznał, że zachowanie obwinionego polegające na wprowadzeniu pokrzywdzonej w błąd co do dokonania zapłaty kwoty […] zł przed dostarczeniem mebli, brak zamiaru zapłaty całości tej kwoty tuż po dostarczeniu mebli, a następnie zapłata tej kwoty ratami, bez uzyskania na to zgody pokrzywdzonej, godzi w godność zawodową. Co do zasady bezpodstawne uchylanie się przez radcę prawnego od wykonania ciążących na nim zobowiązań - niezależnie od ich charakteru (pieniężne, niepieniężne) będzie naruszać godność zawodu radcy prawnego. 

Nie ma wątpliwości, że pokrzywdzona i obwiniony byli stronami umowy sprzedaży mebli z […] r. Obwiniony zawarł tę umowę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Fakt błędnego wystawienia przez pokrzywdzoną dokumentu sprzedaży na P. (1) Radca Prawny, a nie jak o to prosił obwiniony na D. (2) sp. z o.o., w której obwiniony jest prezesem zarządu i posiada […] ze […] udziałów w kapitale zakładowym, nie oznacza że obwiniony nie ponosi odpowiedzialności dyscyplinarnej za naruszenie godności zawodu radcy prawnego. Należy zwrócić uwagę, że w korespondencji mailowej z pokrzywdzoną obwiniony używał tytułu zawodowego radca prawny.

Obwinionemu, jako profesjonaliście niewątpliwie znane były postanowienia umowy sprzedaży nr […], zgodnie z którą przed dostawą mebli zobowiązany był zapłacić […] zł. Pomimo zastrzeżeń obwinionego co do treści formularza umowy, jak i co do terminu realizacji zamówienia, obwiniony nie negocjował zmiany warunków umowy. Otrzymawszy […] r. informację o terminie dostawy mebli, która miała nastąpić […] r., co jak zeznał obwiniony nie było dogodnym dla niego terminem, nie podjął rozmów na temat zmiany tego terminu. Natomiast po dostawie mebli, które otrzymał wprowadzając pokrzywdzoną w błąd, poinformował że Spółka D. (2) nie posiada środków na zapłatę […] zł.

Zeznania świadków K., B., P.(2) – pracowników pokrzywdzonej, są w tym zakresie wiarygodne, konsekwentne i spójne na każdym etapie postępowania - zarówno w trakcie postępowania przed Rzecznikiem Dyscyplinarnym, jak i na rozprawie przez OSD. W okolicznościach faktycznych sprawy OSD uznał, że obwiniony zachowaniem swoim wprowadził pokrzywdzoną w błąd i pomimo braku zapłaty wszedł w posiadanie mebli, wiedząc przed ich dostarczeniem, że nie posiada wystarczających środków na zapłatę, o czym nie poinformował pokrzywdzonej.

Tym samym całkowicie chybione jest powoływanie się przez obwinionego na nienależyte wykonanie umowy przez pokrzywdzoną w sytuacji odebrania przez obwinionego zamówionych mebli i niezgłoszenia żadnych uwag. Okoliczności te w żaden sposób nie wpływają na obowiązek zapłaty ceny sprzedaży przez obwinionego przed dniem […] r. W ocenie obwinionego, jego zachowanie nie naruszało godności zawodu, a wyłączną odpowiedzialność za zaistniałą sytuację przypisuje pokrzywdzonej. Za naruszające obowiązek dbania o godność zawodu radcy prawnego OSD uznaje świadome i bezpodstawne zachowanie obwinionego, polegające na wprowadzeniu pokrzywdzonej w błąd co do wykonania przez obwinionego w terminie zobowiązania do zapłaty ceny sprzedaży za meble. Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 535 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Niewykonanie tego obowiązku stanowi niedotrzymanie umowy (pacta sunt servanda). Skoro można oczekiwać od każdego „przeciętnego” kupującego, że będąc do tego zobowiązanym  niezwłocznie uiści cenę zakupu, tym bardziej można, a wręcz należy oczekiwać tego od radcy prawnego.

Zawarte w KERP normy etyczne oraz zwykła ludzka przyzwoitość muszą być przestrzegane przez radcę prawnego w jego życiu prywatnym. Każde uchybienie tym normom i zasadom będzie uchybieniem godności zawodu i jako takie musi podlegać adekwatnej represji dyscyplinarnej. Z tych powodów postawa obwinionego nie może zasługiwać na wyrozumiałość OSD. Była ona sprzeczna z prawem, a tym samym naruszała obowiązek dbania o godność  zawodu radcy prawnego.

OSD dał wiarę w pełnej rozciągłości zeznaniom wszystkich świadków, uznając je za wiarygodne, logiczne i zgodne z pozostałymi, uznanymi za wiarygodne dowodami. W ocenie OSD brak było innych dowodów, które mogłyby podważyć ich wiarygodność. Okoliczności objęte ich zeznaniami dotyczące istotnych elementów stanu faktycznego znajdują potwierdzenie w pozostałych dowodach, a w szczególności w dokumentach. Spójna wersja zdarzeń zaprezentowana przez świadków nie została w toku postępowania, w żaden sposób skutecznie podważona. 

Ze względu na niezakwestionowanie przez żadną ze stron dowodów ujawnionych na rozprawie w trybie art. 394 § 2 Kodeksu postępowania karnego, Sąd uznał je za wiarygodny materiał dowodowy. Brak jest podstaw do kwestionowania ich prawdziwości i autentyczności.

Mając na uwadze powyższe, OSD doszedł do przekonania, iż całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy dał podstawę do przypisania obwinionemu popełnienia zarzucanych mu czynów.

Postawa obwinionego, jego działania nie tylko ujemnie oddziałują na jego reputację jako radcy prawnego, ale uchybiają godności zawodu radcy prawnego, ponieważ wystawiają na szwank zaufanie do członków samorządu radcowskiego. OSD wziął pod uwagę postawę obwinionego w trakcie postępowania oraz w trakcie rozprawy (w tym podczas odczytywania orzeczenia, kiedy to obwiniony wyjął telefon i zaczął przeglądać jego zawartość). Postawa obwinionego ujawniona w niniejszym postępowaniu niewątpliwie nie jest godna naśladowania i stanowi przejaw jego nagannego zachowania. Nie można takiego zachowania tolerować, co też musiało przełożyć się na orzeczenie wydane w niniejszej sprawie.

W zakresie wymiaru kary OSD uznał, że tylko kara pieniężna będzie w pełni adekwatna do ciężaru  popełnionego czynu i stopnia zawinienia. W zakresie wymiaru kary tj. przy orzeczeniu kary rodzajowo dotkliwej, OSD ustalając jej wysokość miał na uwadze jej celowość, tj. okoliczność, iż stanowić będzie ona represję, która powinna w przyszłości wzbudzić w obwinionym refleksję, że postępowanie którego się dopuścił, jest etycznie naganne i w przyszłości nie dopuści się jakichkolwiek naruszeń zasad etyki zawodowej.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 70⁶ ust. 2 ustawy o radcach prawnych w zw. z § 1 ust. 1 Uchwały nr 86/IX/2015 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 20 marca 2015 r. w sprawie określenia wysokości zryczałtowanych kosztów postępowania dyscyplinarnego.

 
 
(WK)