Orzeczenie z dnia 5 czerwca 2020 r. Sygn. akt: D 37/18
Orzeczenie nieprawomocne

PRZEWODNICZĄCY:     r. pr. Andrzej Dudziuk
CZŁONKOWIE:   r. pr. Tomasz Iwańczuk
r. pr. Marzena Okła - Anuszewska
PROTOKOLANT:    Wioletta Kopka

           
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawach w dniach […] r., […] r. i […] r. w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu K., […], obwinionemu o to, że:
 
1. dopuścił się nienależytego wykonywania zawodu radcy prawnego działając na podstawie pełnomocnictwa udzielonego mu przez R. w dniu […] r. przez unikanie w okresie od […] r. do […] r. kontaktu z Mocodawcą oraz nieinformowanie go o przebiegu sprawy
tj. popełnienia przewinienia dyscyplinarnego określonego w art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1870 z późn. zm.) w związku z art. 44 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, którego tekst jednolity stanowi załącznik do uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r.
 
2. w bliżej nieokreślonym czasie, lecz nie później niż do dnia […] r. pomimo otrzymania środków pieniężnych w łącznej kwocie […] zł nie wystawił i tym samym nie wydał klientowi R. faktury VAT ani też paragonu fiskalnego tytułem świadczonej na jego rzecz pomocy prawnej,
tj. popełnienia przewinienia dyscyplinarnego określonego w art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1870 z późn. zm.) w związku z art. 6 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, którego tekst jednolity stanowi załącznik do uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r.
 
3. dopuścił się nienależytego wykonywania zawodu radcy prawnego działając na podstawie pełnomocnictwa udzielonego mu przez R. w dniu […] r. przez nie stawianie się na terminach rozpraw, wyznaczonych w dniach […] r., […] r. oraz […] r.
tj. popełnienia przewinienia dyscyplinarnego określonego w art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1870 z późn. zm.) w związku z art. 6 w zw. z art. 11 ust. 1 i 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, którego tekst jednolity stanowi załącznik do uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r.
 
4. dopuścił się nienależytego wykonywania zawodu radcy prawnego działając na podstawie pełnomocnictwa udzielonego mu przez R. w dniu […] r. poprzez żądanie od mocodawcy w okresie od […] do […] r. uiszczenia kwot pieniężnych ponad uprzednio umówione,
tj. popełnienia przewinienia dyscyplinarnego określonego w art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1870 z późn. zm.) w związku z art. 43 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, którego tekst jednolity stanowi załącznik do uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r.
 

 

 

 
Wnioskiem o ukaranie z […] r. Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. (dalej: „ZRD”) wniósł o ukaranie radcy prawnego K. (nr wpisu: […]; dalej: „Obwiniony”), zarzucając mu popełnienie przewinień dyscyplinarnych polegających na tym, że Obwiniony:
 

 
Obwiniony nie złożył odpowiedzi na wniosek o ukaranie, natomiast zajął stanowisko pisemne na etapie dochodzenia dyscyplinarnego w pismach z […] r. oraz […] r.
 
OSD rozpoznał sprawę na rozprawach, które odbyły się w dniach: […] r., […] r., […] r. Pomimo prawidłowego wezwania, Obwiniony nie stawił się na żadnej z rozpraw.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny ustalił następujące istotne okoliczności faktyczne sprawy:
 
Obwiniony reprezentował R. (dalej również jako: „Pokrzywdzony”) w dwóch sprawach: wniesienia apelacji w postępowaniu o uznanie przez sąd niegodności dziedziczenia od wyroku Sądu Rejonowego w P. (sygn. […]) oraz w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku, toczącej się przed Sądem Rejonowym w P. pod sygn. […]. (zeznania Pokrzywdzonego, k. […]-[…], […]-[…], […]; zeznania św. R.(1), k. […]-[…], k. […]-[…])
 
Na pokrycie kosztów reprezentacji w obu sprawach Pokrzywdzony zapłacił z góry Obwinionemu w gotówce, w krótkich odstępach czasu kwoty […] zł za sprawę apelacyjną, […] zł. za sprawę o stwierdzenie nabycia spadku oraz […] zł w związku z żądaniem drugiej strony opuszczenia przez Pokrzywdzonego zajmowanego lokalu (wyżej wskazane zeznania Pokrzywdzonego i św. R.(1)).
 
Strony nie zawarły pisemnej umowy o obsługę prawną (wyżej wskazane zeznania Pokrzywdzonego i św. R.(1)). Na potwierdzenie przyjęcia należności za reprezentowanie Pokrzywdzonego w sprawie apelacji od wyroku w sprawie […] Obwiniony wydał Pokrzywdzonemu pisemne pokwitowanie (bez daty), o treści: „potwierdzam odbiór […] zł za prowadzenie sprawy sądowej. K.”. (kserokopia pokwitowania, k. […]; wyżej wskazane zeznania Pokrzywdzonego i św. R.(1)).
 
W sprawie […] pomoc prawna Obwinionego miała polegać na jego udziale w rozprawie apelacyjnej. Obwiniony rzekomo zażądał od Pokrzywdzonego dodatkowego wynagrodzenia w kwocie […] zł (ponad przyjęte […] zł) za gotowość stawiennictwa na rozprawie apelacyjnej (wyżej wskazane zeznania Pokrzywdzonego i św. R.(1)).
 
Z kolei, w sprawie […] Obwiniony przyjął w nieustalonej dacie pełnomocnictwo od R., które zostało wypowiedziane przez R. pismem z […] r. (wypowiedzenie, k. […]).
 
Przed wypowiedzeniem pełnomocnictwa w sprawie […] odbyły się rozprawy, na których Obwiniony nie stawił się osobiście, lecz w jego zastępstwie stawili się substytuci, a mianowicie: w dniu […] r. apl. radc. D., (protokół, k. […]), w dniu […] r. apl. radc. D. (protokół, k. […]), w dniu […] r. apl. radc. S. (protokół, k. […]). Orzeczenie w tej sprawie zapadło w dniu […] r., na ogłoszeniu żadna ze stron nie stawiła się ani osobiście, ani przez pełnomocnika (protokół, k. […]).
 
Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o zgromadzone w sprawie dokumenty oraz zeznania świadków R. oraz R.(1).
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców w W. zważył, co następuje:
 
Zgodnie z przepisami art. 74¹ URP w sprawach nieuregulowanych w URP do postępowań dyscyplinarnych stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego (dalej: „Kpk”). Do przepisów Kpk znajdujących zastosowanie w sprawie należy m.in. również art. 5 ust. 2 Kpk, zgodnie z których „Niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.”
 
Okoliczności faktyczne w zakresie zarzutów naruszenia przepisów ustawy o radcach prawnych (dalej: „URP”) i Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (dalej: „KERP”) opisanych w punktach 1, 3 i 4 wniosku o ukaranie są w ocenie OSD wątpliwie. Wobec stwierdzonych wątpliwości OSD uznał, że zarzuty opisane w tych punktach nie zostały udowodnione, a tym samym należało je rozstrzygnąć, zgodnie z art. 5 § 2 Kpk na korzyść Obwinionego. Natomiast za zasadne OSD uznał postawienie Obwinionemu zarzutu wskazanego w pkt. 2 wniosku o ukaranie.
 
W pierwszej kolejności należy wskazać, że strony nie zawarły w formie pisemnej umowy o obsługę prawną, która regulowałaby wzajemne prawa i obowiązki oraz inne kwestie, jak choćby zasady stawiennictwa na rozprawach. W przypadku powstania nieporozumień bądź konfliktu w związku z wykonaniem ustnej umowy, prowadzi to do określonych trudności dowodowych, zwykle bowiem każda ze stron utrzymuje, że ustalenia były inne od ustaleń utrzymywanych przez drugą stronę.
 
Przechodząc do poszczególnych zarzutów wniosku o ukaranie należy wskazać, że odnośnie do zarzutu objętego pkt. 1 wniosku o ukaranie, inkryminowane zachowanie Obwinionego sprowadzało się do ogólnie sformułowanego zarzutu unikania kontaktów z Pokrzywdzonym w okresie od […] do […] r. oraz nieinformowanie go o przebiegu sprawy.
 
Z uwagi na treść art. 174 Kpk OSD pominął i nie zaliczył do materiału dowodowego pisemnego stanowiska Obwinionego (k. […]-[…]), który stanowczo zaprzeczył temu, jak i pozostałym zarzutom. Z tych samych przyczyn nie zaliczono do materiału dowodowego pisemnych oświadczeń pracownic sekretariatu jego kancelarii (k. […]-[…]).
 
Słuchany dwukrotnie przez OSD w charakterze świadka Pokrzywdzony zeznał, m.in., że: „Był jakiś kontakt z sekretarką pana mecenasa, która go reprezentuje. My nie dzwoniliśmy do obwinionego w celu nawiązania kontaktu.” (protokół rozprawy, k. […]). Słuchany ponownie Pokrzywdzony zeznał: „Kontakt w sprawie o unieważnienie testamentu był przez aplikanta pana mecenasa, który informował mnie o terminach rozpraw. Mieliśmy informacje z sądu również. On współpracował głownie z moją żoną. Ani ja, ani moja żona nie dzwoniliśmy z pytaniami do pana mecenasa z pytaniami co się dzieje w sprawie.”(protokół rozprawy, k. […]). Z tego względu OSD przyjął, że nie sposób postawić Obwinionemu zarzutu naruszenia art. 44 ust. 1 KERP, zgodnie z którym „Radca prawny, na żądanie klienta [podkreślenie OSD], obowiązany jest informować go o przebiegu sprawy, i jej wyniku, a w szczególności o skutkach podejmowanych czynności procesowych.”.
 
Przesłuchana w charakterze świadka przez OSD R.(1) - żona Pokrzywdzonego, również nie potwierdziła faktu unikania kontaktu przez Obwinionego oraz braku informacji o stanie sprawy. Przeciwnie, zeznając stwierdziła, że: „Kontakt bieżący między mężem a mecenasem był przez sekretariat kancelarii pana mecenasa. Jak przyszło jakieś pismo, to dzwonili do nas. Przy próbie kontaktu z naszej strony pracownica sekretariatu kierowała nas do aplikanta.”.
 
Z powyższych zeznań Pokrzywdzonego i jego żony wynika, że kontakt między Obwinionym a Pokrzywdzonym czy jego żoną był utrzymywany. Czy w wystarczającym zakresie - jest kwestią odrębną, tym niemniej z zeznań świadków wynika, że co do zasady Pokrzywdzony wraz z żoną nie inicjowali tego kontaktu, a jeśli już to byli kierowani do aplikantów oraz byli informowani przez sekretariat kancelarii o przychodzących z sądu pismach.
 
W świetle dyspozycji cytowanego wyżej art. 44 ust. 1 KRPR i zeznań obu świadków OSD uznał, że Obwinionego należało uniewinnić z zarzutu unikania kontaktów z Pokrzywdzonym i nieinformowania go o przebiegu sprawy.
 
Odnośnie do zarzutu objętego pkt. 3 wniosku o ukaranie, inkryminowane zachowanie Obwinionego polegało na jego niestawiennictwu na terminach rozpraw wyznaczonych na dzień […] r., […] r. oraz […] r.
 
W celu weryfikacji zasadności zarzucanego czynu, OSD zwrócił się do Sądu Okręgowego w W., w którym znajdowały się akta sprawy […] z wnioskiem o nadesłanie kopii protokołów rozpraw tej sprawy przed Sądem Rejonowym w P. […] Wydział Cywilny za lata […] – […], Sąd Okręgowy udostępnił OSD wnioskowane protokoły (protokoły k. […]-[…]). Analiza tych dokumentów, których wiarygodności nie można zaprzeczyć, prowadzi do następujących wniosków:
 

 
Wobec braku umowy pisemnej między Obwinionym a Pokrzywdzonym, która by regulowała kwestię stawiennictw należy wskazać, że pełnomocnik procesowy może ustanowić dalszych pełnomocników (substytutów). Jest to zgodna z prawem i powszechna praktyka w sądach powszechnych we wszystkich instancjach. W braku wyraźnego obowiązku (płynącego np. z zawartej umowy radcą prawnym) osobistego stawiennictwa radcy prawnego na danym terminie rozprawy, nie można czynić zarzutu naruszenia norm etyki zawodowej z tylko z tego powodu, że radcę prawnego zastępował ustanowiony przez niego substytut.
 
W przedmiotowej sprawie brak jakichkolwiek dowodów na to, że zostało uzgodnione z Obwinionym, że będzie stawiał się na rozprawy osobiście i nie będzie korzystał z substytutów. Zarzut sformułowany w pkt. 3 wniosku o ukaranie byłby zasadny, gdyby Obwiniony w ogóle nie zapewnił zastępstwa na terminach rozpraw. Tymczasem na każdym z terminów zastępstwo takie Obwiniony zapewnił.
 
Nie znajdują również potwierdzenia we wspomnianych protokołach rozpraw przed Sądem Rejonowym w P. zarzuty Pokrzywdzonego o całkowitym nieprzygotowaniu aplikantów radcowskich do sprawy. Z protokołów wynika, że każdy z aplikantów brał czynny udział w rozprawach. Aplikant D. składał wnioski dowodowe, zadawał świadkom pytania, podobnie aplikantka S., która na rozprawie w dniu […] r. składała wnioski dowodowe, dodatkowo złożyła zastrzeżenia do protokołu w trybie art. 162 Kodeksu postępowania cywilnego.
 
Wyjaśnienia wymaga jeszcze kwestia niestawiennictwa Obwinionego oraz któregokolwiek z aplikantów na terminie w dniu […] r. Należy wskazać, że po pierwsze nie był to termin rozprawy a termin posiedzenia jawnego w celu ogłoszenia orzeczenia. Po drugie, stawiennictwo na takim posiedzeniu nie jest obowiązkowe, zaś nieobecność stron nie wstrzymuje ogłoszenia. Po trzecie, ponownie należy wskazać na brak umowy pisemnej czy uzgodnień między stronami co do stawiennictwa na ogłoszenie orzeczenia. Świadek R.(1), słuchana w przez ZRD (k. […]) zeznała, że sekretarka rzekomo poinformowała ją, że Obwiniony nie stawił się na ogłoszenie na żądanie męża, który z kolei miał temu zaprzeczyć. Wobec przeciwności stanowisk, okoliczność ta jest dowodowo nieweryfikowalna, a zatem, wobec istniejących wątpliwości OSD nie mógł jej rozstrzygnąć na niekorzyść Obwinionego (art. 5 § 2 Kpk).
 
Jeśli chodzi o zarzut objęty punktem 4 wniosku o ukaranie, inkryminowane zachowanie Obwinionego polegało na rzekomym żądaniu przez niego dodatkowej kwoty za stawiennictwo ponad uprzednio umówioną.
 
Należy wskazać, że jak wynika z zeznań Pokrzywdzonego (k. […], k. […]) oraz jego żony (k. […]-[…]), żądanie takie rzekomo zgłosiła sekretarka Obwinionego, a więc jeśli nawet do takiej propozycji doszło, to nie zgłosił jej Obwiniony. Zgłoszenie miało rzekomo miejsce w trakcie rozmowy telefonicznej z żoną Pokrzywdzonego, przed terminem rozprawy apelacyjnej w sprawie o stwierdzenie niegodności dziedziczenia. W trakcie tej samej rozmowy, wg zeznań św. R.(1) (k. […]), sekretarka powiedziała, że to pomyłka, a ostatecznie na tej rozprawie stawiła się aplikantka z jego kancelarii. OSD nie miał możliwości weryfikacji w jakikolwiek sposób powstałych wątpliwości co do faktycznego zgłoszenia żądania dodatkowego wynagrodzenia, w związku z czym nie mógł rozstrzygnąć tej wątpliwości na niekorzyść Obwinionego (art. 5 § 2 Kpk).
 
Zasadnym natomiast okazał się przedstawiony w punkcie 2 wniosku o ukaranie zarzut niewydania przez Obwinionego faktury lub paragonu fiskalnego za pobrane przez Obwinionego wynagrodzenie za prowadzenie spraw. Jak wynika ze zgromadzonego materiału, Obwiniony pobrał od Pokrzywdzonego w gotówce następujące kwoty: […] zł na prowadzenie sprawy apelacyjnej dotyczącej uznania za niegodnego dziedziczenia. Na potwierdzenie pobrania kwoty […] zł obwiniony wystawił pokwitowanie (k. […]). Na marginesie należy wskazać, że treść pokwitowania jest nieprofesjonalna, nie zawiera daty ani wskazania sprawy, której dotyczy. OSD uznał za wiarygodne zeznania Pokrzywdzonego i jego żony, że pokwitowanie dotyczyło reprezentacji Pokrzywdzonego w postępowaniu apelacyjnym od orzeczenia w sprawie niegodności dziedziczenia. Z kolei kwota […] zł dotyczyła prowadzenia sprawy o stwierdzenie nabycia spadku (określanej przez Pokrzywdzonego jako sprawa o stwierdzenie nieważności testamentu), zaś dodatkowa kwota […] zł została przez niego pobrana w związku z wystąpieniem strony przeciwnej do Pokrzywdzonego i jego żony z żądaniem opuszczenia zajmowanego lokalu. Zeznania Pokrzywdzonego i jego żony co do przekazanych Obwinionemu kwot, są spójne i zasługują w ocenie OSD na wiarę.
 
Dodatkowym potwierdzeniem pobrania kwoty […] zł przez Obwinionego jest wspomniane pokwitowanie, a z kolei w sprawie […] z protokołów rozpraw sądowych wynika, że substytuci Obwinionego występowali na rozprawach, natomiast z żadnego dowodu przeciwnego nie wynika, ze Obwiniony reprezentował Pokrzywdzonego w tej sprawie pro bono.
 
W aktach sprawy znajdują się wydruki z kasy fiskalnej (k. […]-[…]) przedstawione przez Obwinionego, które w żaden sposób nie korespondują z wyżej wskazanymi kwotami. Tymczasem, zgodnie z obowiązującym w dacie przyjmowania kwot przepisami Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia […] r. w sprawie kas rejestrujących, w przypadku prowadzenia ewidencji przy użyciu kasy rejestrującej podatnik (czyli Obwiniony) miał obowiązek wydania nabywcy towaru lub usługi (czyli Pokrzywdzonemu), bez jego żądania [podkreślenie OSD] paragonu fiskalnego (§ 6 ust. 1 pkt 1 wspomnianego Rozporządzenia). Tym samym, to na Obwinionym ciążył obowiązek wykazania, że do wydania Pokrzywdzonemu paragonu fiskalnego rzeczywiście doszło. Pośrednio mogłyby o tym świadczyć wydruki okresowych (miesięcznych) raportów fiskalnych (k. […]-[…]), jednakże – jak wspomniano wyżej, ujawnione w przedstawionych przez Obwinionego miesięcznych raportach fiskalnych z kasy rejestrującej kwoty nie korespondują w żadnej mierze z wynikającymi z wiarygodnych zeznań świadków kwotami otrzymanymi przez niego. Tym samym OSD doszedł do przekonania, że Obwiniony dopuścił się zarzucanego mu w punkcie 2 wniosku o ukaranie czynu.
 
W zakresie wymiaru kary OSD uznał, że kara nagany będzie stanowić adekwatną do ciężaru popełnionego czynu i stopnia jego zawinienia.  Ustalając rodzaj kary OSD miał na uwadze także jej celowość, tj. okoliczność, iż stanowić będzie ona represję, która powinna w przyszłości przypomnieć Obwinionemu, że postępowanie którego się dopuścił, jest etycznie naganne i że w przyszłości nie dopuści się jakichkolwiek naruszeń zasad etyki zawodowej albowiem skutkować to może jeszcze surowszymi karami dyscyplinarnymi.
 
W zakresie zgłoszonego przez obrońcę Obwinionego w ramach głosów końcowych (k. […]) na rozprawie przed OSD w dniu […] r. zarzutu przedawnienia karalności OSD wskazuje, że zgodnie z art. 70 ust. 2 URP: „W razie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przed upływem terminu, o którym mowa w ust. 1 [tj. 3 lat od popełnienia czynu – dopisek OSD], karalność przewinienia dyscyplinarnego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło pięć lat, a w przypadkach przewidzianych w art. 11 ust. 2 - trzy lata.”. Dochodzenie dyscyplinarne w niniejszej sprawie zostało wszczęte przez Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego postanowieniem z dnia […] r. czyli w okresie przed upływem 3 lat od popełnienia czynu. Tym samym wniosek o umorzenie postępowania z powodu przedawnienia należało uznać za bezpodstawny, a co najmniej przedwczesny.
 
O kosztach orzeczono na podstawie art. 70⁶ ust. 2 ustawy o radcach prawnych w zw. z § 1 ust. 1 Uchwały nr 86/IX/2015 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 20 maca 2015 r. w sprawie określenia wysokości zryczałtowanych kosztów postępowania dyscyplinarnego.
 
W tym stanie rzeczy orzeczono jak w sentencji.
 
(WK)