Orzeczenie z dnia 4 września 2018 r. Sygn. akt: D 32/18
Orzeczenie prawomocne.
 
 

           
Po rozpoznaniu na rozprawie w dniu […] r. w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu G., […], obwinionej o to, że: naruszyła godność zawodu radcy prawnego w życiu prywatnym w ten sposób, że w okresie od […] r. do […] r. w W., działając czynem ciągłym, w zamiarze bezpośrednim, podejmowała działania mające na celu przedłużenie postępowania w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla W., zawisłej pod sygnaturą […], poprzez składanie pism procesowych zawierających braki formalne lub niepłaconych, tj.
- złożenie niepodpisanego, datowanego na dzień […] r. (data wpływu do Sądu: […] r), wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego dla W. z dnia […] r. (sygn. akt […]),
- złożenie datowanej na dzień […] r. apelacji (data wpływu do Sądu: […] r.) od ww. wyroku Sądu bez jej odpisu,
- złożenie zawartego w treści ww. apelacji z dnia […] r. wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych w postaci opłaty od apelacji – bez złożenia oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania,
- złożenie niepodpisanej, datowanej na dzień […] r. (data wpływu do Sądu: […] r.) skargi na orzeczenie referendarza sądowego,
- złożenie datowanego na dzień […] r. zażalenia na postanowienie w przedmiocie odrzucenia apelacji bez jego opłacenia oraz bez jego odpisu,
- złożenie datowanego na dzień […] r. (data wpływu do Sądu: […] r.) wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych w postaci opłaty od zażalenia – bez złożenia oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania,
tj. popełniła czyn z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 11 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego w zw. z art. 12 kodeksu karnego w związku z art. 74¹ pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych oraz w związku z art. 126 § 1 pkt 4 kpc, art. 128 § 1 kpc, art. 10 i art. 102 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 623, ze zm.)
 

 

 

 
W dniu […] r. do Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. wpłynęła skarga W. (dalej także: „Pokrzywdzona”) na zachowanie radcy prawnego G. (dalej także: „Obwiniona”) o to, że postępuje niezgodnie z normami etycznymi starając się opóźnić moment uprawomocnienia się wyroku, by nie zapłacić zasądzonych od niej na rzecz Pokrzywdzonej kosztów postępowania.

Pokrzywdzona podniosła, że w dniu […] r. w sprawie […] Sąd Rejonowy dla W. w W. wydał wyrok nakazujący Obwinionej opuszczenie lokalu Pokrzywdzonej i zapłatę na jej rzecz kosztów procesu w wysokości […] zł. Mimo niezłożenia skutecznie apelacji, wyrok nie uprawomocnił się, ponieważ Obwiniona składała liczne wnioski obarczone brakami, co powoduje przedłużenie postępowania, bez rzeczywistego zamiaru złożenia skutecznej apelacji.

Rzecznik Dyscyplinarny M. (dalej także: „RD”) postanowieniem z dnia […] r. wszczął dochodzenie w sprawie naruszenia przez Obwinioną godności zawodu radcy prawnego w życiu prywatnym wskutek świadomego podejmowania działań przedłużających postępowanie w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla W. (sygn. akt […]).

W ramach prowadzonego dochodzenia RD zgromadził dowody w postaci dokumentów z akt sprawy […] (k. […]-[…], […]-[…]) oraz pisemne wyjaśnienia Obwinionej z dnia […] r. (k. […]-[…]) wraz z załączonymi dokumentami. W pisemnych wyjaśnieniach Obwiniona wskazała, że nie dopuściła się zarzucanych jej naruszeń etyki. Podniosła, że przedmiotowy wyrok został wykonany w zakresie pkt. […], tj. w dniu […] r. wydała lokal, zaś w zakresie pkt. […], tj. kosztów sądowych, wykonała go wpłacając koszty na rachunek pełnomocnika Obwinionej wskazany przez niego w wiadomości mailowej. Zarzuty dotyczące podejmowanych przez nią czynności określiła jako insynuacje, gdyż wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych jest środkiem procesowym przysługującym stronie wynikającym z powszechnie obowiązujących przepisów, a w razie gdy pisma są dotknięte brakiem formalnym, sąd wzywa do ich uzupełnienia w wyznaczonym terminie. Działania jej nie były intencjonalne i „mogły być następstwem niedopatrzenia, dezorganizacji podczas prowadzonych prac remontowych oraz problemów zdrowotnych”. Ponadto, Obwiniona wskazała, że Pokrzywdzona nie poniosła szkody, gdyż lokal został jej wydany, a koszty zostały uiszczone pełnomocnikowi.
 
W dniu […] r. RD przedstawił Obwinionej zarzut, a postanowieniem z dnia […] r. skierował do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego (dalej także: „OSD”) wniosek o jej ukaranie.
 
W dniu […] r. odbyła się rozprawa i po rozpoznaniu sprawy OSD wydał orzeczenie, w którym uznał Obwinioną winną czynu zarzucanego we wniosku o ukaranie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu […] r. w sprawie […] Sąd Rejonowy dla W. w W. z powództwa pokrzywdzonej W. przeciwko obwinionej radcy prawnemu G. wydał wyrok eksmisyjny nakazujący jej opuszczenie lokalu użytkowego nr […] położonego w W. przy ul. S. […] oraz zapłatę na rzecz Pokrzywdzonej kwoty […] zł tytułem kosztów postępowania (k. […]).

Obwiniona zastosowała się do wyroku co do pkt. […], tj. przekazała lokal w dniu […] r. (k. […]-[…]).

Pokrzywdzona pismem datowanym na […] r. przesłała do Sądu Rejowego w sprawie […] niepodpisany wniosek o sporządzenie uzasadnienia wydanego w dniu […] r. wyroku (k. […]). Następnie, zarządzeniem Sądu z dnia […] r. Obwiniona została wezwana do uzupełnienia braku formalnego tego wniosku przez jego podpisanie (k. […]-[…]). Wykonując zobowiązanie nałożone przez Sąd, Obwiniona podpisała wysłany uprzednio wniosek i złożyła go w Sądzie w dniu […] r., w zakreślonym terminie (k. […]). Kolejną czynnością przedsięwziętą przez Obwinioną było złożenie apelacji datowanej na […] r. (dotkniętej brakiem formalnym w postaci niedołączenia odpisu apelacji dla powódki), zawierającej wniosek o zwolnienie od ponoszenia opłaty sądowej od apelacji (k. […]-[…] i […]). Wobec wezwania Sądu do uzupełnienia braku formalnego apelacji, Obwiniona w terminie wyznaczonym przez Sąd, uzupełniła brak apelacji poprzez złożenie jej odpisu; pismo zawierające uzupełnienie braków datowane na […] r. wpłynęło do Sądu w dniu […] r. (k. […]). Po formalnej ocenie złożonego wniosku o zwolnienie z kosztów opłaty od apelacji, Sąd wezwał Obwinioną do jego uzupełnienia poprzez złożenie oświadczenia o stanie majątkowym (k. […]-[…]). W odpowiedzi na to wezwanie Obwiniona uzupełniła wniosek i złożyła wymagane oświadczenie w dniu […] r. (k. […]-[…]). Postanowieniem z dnia […] r. Referendarz Sądowy oddalił wniosek Obwinionej o zwolnienie jej z opłaty od apelacji w wysokości […] zł wskazując w uzasadnieniu brak podstaw do zwolnienia jej z ponoszenia kosztów opłaty w części lub w całości, wskazując m.in. że Obwiniona według swego oświadczenia z […] r. osiągała dochody na poziomie ok. […] zł miesięcznie, była właścicielką samochodu wartości ok. […] zł, miała oszczędności w wysokości […] zł, udziały w spółce z o.o. wartości […] zł i wierzytelności w wysokości […] zł i mieszkanie o wartości […] zł. Koszty kredytu i stałe opłaty przez nią ponoszone wynosiły […] zł (k. […]). Następnie pismem z dnia […] r. Obwiniona złożyła skargę na orzeczenie Referendarza Sądowego, która to skarga nie została przez nią podpisana (k. […]-[…]). Po otrzymaniu wezwania Sądu (k. […]-[…]), pismem datowanym na […] r. Obwiniona uzupełniła brak skargi i złożyła do Sądu skargę podpisaną (k. […]-[…]). Postanowieniem z dnia […] r. Sąd oddalił złożoną skargę wskazując m.in., że instytucja zwolnienia od kosztów sądowych stanowi pomoc państwa dla osób, które ze względu na trudną sytuację materialną nie mogą uiścić kosztów bez wywołania uszczerbku w koniecznych kosztach utrzymania siebie i rodziny. W ocenie Sądu Obwiniona „Nie uzasadniła swego stanowiska, nie sformułowała zarzutów do podjętego przez referendarza orzeczenia (…) już tylko posiadane przez pozwaną oszczędności w kwocie […] zł w pełni wystarczają na pokrycie stosunkowo niewielkiej ([…] zł) opłaty od apelacji.” Wobec oddalenia skargi, Sąd wezwał Obwinioną do dokonania  opłaty od apelacji, które to wezwanie Obwiniona odebrała w dniu […] r. (k. […]-[…]). Następnie wobec nieuiszczenia opłaty sądowej od apelacji, postanowieniem z dnia […] r. Sąd odrzucił apelację wniesioną przez Obwinioną (k. […]). Następnie Obwiniona pismem z dnia […] r. złożyła zażalenie na wydane postanowienie, do którego nie załączyła odpisu dla powódki (k. […]-[…]). Sąd wezwał Obwinioną do uzupełnienia braków wniesionego zażalenia poprzez złożenie odpisu zażalenia i uiszczenia […] zł od zażalenia (k. […]). W odpowiedzi na zarządzenie Sądu, Obwiniona pismem datowanym na […] r. złożyła brakujący odpis, natomiast opłaty nie uiściła wnosząc o zwolnienie jej z kosztów ([…] zł); nie złożyła także oświadczenia o stanie majątkowym (k. […]-[…]). Po otrzymaniu wezwania do złożenia oświadczenia, Obwiniona reprezentowana przez swoją matkę złożyła brakujące oświadczenie (k. […]-[…]). Postanowieniem z dnia […] r. Referendarz Sądowy oddalił wniosek Obwinionej o zwolnienie z opłaty od zażalenia w wysokości […] zł, wskazując m.in. że jej stan majątkowy pozwala na poniesienie kosztu w wysokości […] zł. Tylko oszczędności Obwinionej wynosiły […] zł (k. […]-[…]).

Ostatecznie, Obwiniona nie opłaciła zażalenia ani apelacji, a w toku wszczętego postępowania dyscyplinarnego w […] r. dokonała zapłaty zasądzonych od niej kosztów postępowania (zeznania Pokrzywdzonej k. […]). W pisemnych wyjaśnieniach Obwiniona wskazała, że dokonała zapłaty po otrzymaniu wezwania pełnomocnika Pokrzywdzonej adwokata Z. z dnia […] r. (k. […] i […]). Co do terminu zapłaty, Sąd dał wiarę zeznaniom Pokrzywdzonej, które nie pozostawały w sprzeczności z wyjaśnieniami Obwinionej. Zapłata została dokonana „po” otrzymaniu wezwania, tyle że ten termin nie był niezwłoczny, a wynosił co najmniej kilka miesięcy, czego najlepszym potwierdzeniem były czynności procesowe podejmowane przez Obwinioną po […] r.
 
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy (wymienione powyżej) oraz zeznania Pokrzywdzonej w części, która była spójna z dowodami z dokumentów. Prawdziwość dowodów z dokumentów nie była kwestionowana przez strony.

Sąd zważył, co następuje:

Zawód radcy prawnego wykonywać powinny wyłącznie osoby, które dysponują zarówno odpowiednimi przymiotami w postaci znajomości przepisów, ich umiejętnego stosowania (staranność wynikająca z wiedzy prawniczej), ale i wyróżniające się walorami moralnymi, uczciwością i rzetelnością, także w życiu prywatnym. Wyrazem tego jest m.in. rota ślubowania radcy prawnego zawarta w art. 27 ustawy o radcach prawnych. Obowiązek postępowania godnego i uczciwego w życiu prywatnym, który przyjmuje na siebie radca prawny składający ślubowanie znalazł swoje odzwierciedlenie w art. 11 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (dalej także: „KERP”), który nakazuje dbanie o godność zawodu w życiu prywatnym, a ust. 2 tego artykułu definiuje jako naruszające godność zawodu takie postępowanie, które mogłoby go zdyskredytować w opinii publicznej lub podważać zaufanie do zawodu.

Działania Obwinionej polegały na szeregu czynności trwających ponad rok, skutkujących długotrwałym brakiem uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego dla W. […] z dnia […] r. wydanego w sprawie przeciwko Obwinionej. Czynności te podejmowane były w z góry zaplanowanym zamiarze opóźnienia uprawomocnienia się orzeczenia, bez jednoczesnego doprowadzenia do merytorycznego wzruszenia tego orzeczenia. Działania Obwinionej, zgodnie z kwalifikacją dokonaną przez Rzecznika Dyscyplinarnego należy ocenić jako pozostające w sprzeczności z obowiązkami radcy prawnego wynikającymi z ustawy o radcach prawnych i KERP, w szczególności art. 11 KERP.

Obwiniona jako radca prawny ma obowiązek znać obowiązujące przepisy, w tym przepisy ustawy Kodeks postępowania cywilnego (dalej: „KPC”). Przepis art. 126 § 1 pkt 4 KPC nakazuje opatrywanie pism składanych do sądu podpisem. Obwiniona dwukrotnie nie wykonała tego obowiązku: nie podpisała pisma z […] r. (wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku) i skargi na orzeczenie referendarza z […] r. Niepodpisanie pisma procesowego, jak słusznie zauważyła Obwiniona w swoich pisemnych wyjaśnieniach, stanowi brak formalny pisma, który na wezwanie sądu można uzupełnić. Tyle tylko, że radca prawny nie powinien takich braków dopuszczać się świadomie. Natomiast zestawienie owych braków z kolejnymi działaniami Obwinionej nie pozwala na przyjęcie przypadkowości, bo też radca prawny zna także przepis art. 128 § 1 KPC nakazujący dołączanie do pism procesowych ich odpisów dla pozostałych stron postępowania. Tymczasem Obwiniona dwukrotnie w tej jednej sprawie takiego braku się dopuściła: nie złożyła odpisu apelacji, a także zażalenia z […] r. Każdy z tych braków uzupełniła dopiero po otrzymaniu wezwania z sądu.
 
W celu opóźnienia zakończenia postępowania międzyinstancyjnego i w konsekwencji opóźnienia uprawomocnienia się wyroku I instancji, Obwiniona nie dokonała uiszczenia opłat od wnoszonych środków zaskarżenia przewidzianych w ustawie z dnia […] r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, które zgodnie z art. 10 winny być uiszczane przy wniesieniu do sądu pisma podlegającego opłacie. Obwiniona jako profesjonalista, zna wskazaną regulację i mimo tego składając zażalenie na postanowienie sądu z dnia […] r. o odrzuceniu jej apelacji z powodu nieuiszczenia opłaty sądowej ([…] zł), nie opłaciła go (opłata wynosiła […] zł).

Zgodnie z art. 102 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być dołączone sporządzone według wzoru oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. Obwiniona składając wniosek o zwolnienie jej od opłaty od apelacji ([…] zł) nie dołączyła tego wymaganego oświadczenia. Tak samo Obwiniona postąpiła składając wniosek o zwolnienie od opłaty od zażalenia ([…] zł); nie złożyła wymaganego oświadczenia.

Zważywszy, że art. 120 ust. 4 o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przewiduje dotkliwą sankcję dla strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego w razie braku wymaganego oświadczenia, w postaci zwrotu wniosku bez wzywania do uzupełnienia braków formalnych, Obwiniona jako radca prawny znając tę regulacje, z pełną świadomością składała wnioski bez wymaganego oświadczenia, wykorzystując fakt, że w postępowaniu działała we własnym imieniu, nie jako pełnomocnik.

Powtarzające się uchybienia formalne Obwinionej, wskazujące na znajomość przepisów prawa procesowego są jednocześnie ich nadużywaniem, nieprzystającym do wymagań stawianych radcy prawnemu. Znajomość prawa przez radcę prawnego – immanentna cecha charakteryzująca ten zawód – nie powinna być wykorzystywana dla innych celów niż uczciwa i słuszna obrona własnych interesów. Radca prawny nawet bowiem kiedy wie, jak łagodne mogą być konsekwencje niestosowania się do przepisów (wezwanie sądu do uzupełnienia braków formalnych, jak to było w przypadku Obwinionej), nie powinien ich nadużywać. Obwiniona nie stosując się do obowiązujących przepisów w prywatnym celu, by - przy minimalnym wysiłku ze swojej strony – pozbawiała Pokrzywdzoną należnych jej kosztów i to w sporej wysokości ponad […] zł. Bez wątpienia więc działania Obwinionej wywołały po stronie Pokrzywdzonej szkodę – nie tylko konieczność angażowania w sprawę przez ponad rok pełnomocnika, ale i nieotrzymania zasądzonych kosztów przez taki długi okres. Pokrzywdzona nie mogła z nich korzystać, w przeciwieństwie do Obwinionej. Kwestia tego, na czyi rachunek koszty te zostały zapłacone, jest w ocenie Sądu, irrelewantna. Koszty w postępowaniu sądowym, w tym koszty zastępstwa procesowego, są zasądzane na rzecz strony wygrywającej sprawę, nie zaś dla pełnomocnika. To, czy strona upoważnia do odbioru w jej imieniu tychże kosztów, nie zmienia oceny, że szkodę poniosła druga strona procesu – Pokrzywdzona.

Wykorzystywanie tzw. prawa ubogich poprzez składanie wniosków o zwolnieniu z kosztów sądowych przez Obwinioną w sytuacji, gdy jej bardzo dobra sytuacja materialna (oszczędności najpierw […] zł – […] r. – k. […], a rok później już […] zł – k. […] – […]) oczywiście wyłączała możliwość uzyskania takiego zwolnienia. Natomiast wykorzystywanie instytucji zwolnienia z kosztów sądowych – wyjątkowej regulacji prawnej, której celem jest zapewnienie dostępu do sądu osobom o niskim statusie majątkowym, dla opóźnienia uprawomocnienia się wyroku, cechowała perfidia nieprzystająca radcy prawnemu. Zachowanie Obwinionej podczas postępowania międzyinstancyjnego można określić mianem cwaniactwa procesowego, które nie przystoi osobie wykonującej zawód radcy prawnego, szczególnie gdy takich działań podejmuje się we własnym imieniu. Oceniając zachowanie Obwinionej widać, że nie przyjęła ona za swoją zasady: Non omne licitum honestum est. Taka postawa w sposób oczywisty podważa zaufanie do zawodu radcy prawnego.

Odnosząc się do kwalifikacji prawnej czynu należy zauważyć, że zgodnie z art. 64. ust. 1 pkt. 2 RadcPrU radca prawny i aplikant radcowski podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za czyny sprzeczne ze ślubowaniem radcowskim lub z zasadami etyki radcy prawnego.
 

Zgodnie z art. 6 ust. 1 KERP radca prawny jest obowiązany wykonywać czynności zawodowe rzetelnie i uczciwie, zgodnie z prawem, zasadami etyki zawodowej, w tym dbać o godność zawodu w życiu prywatnym. Wobec naruszenia przez Obwinioną tego ostatniego obowiązku Sąd uznał ją za winną zarzucanych jej czynów.

W zakresie wymierzonej kary Sąd wziął pod uwagę stopień winy Obwinionej, okoliczności popełnienia czynu, stopnia jego szkodliwości oraz zachowanie po jego popełnieniu i uznał, że adekwatną karą wymierzoną Obwinionej będzie kara pieniężna orzeczona na podstawie art. 64 ust. 1 w zw. z art. 65 ust. 1 pkt 3 RadcPrU.

Wymierzona kara pozwala w ocenie Sądu powinna dobrze spełnić funkcje prewencyjne kary – zapobiegać popełnianiu tego typu przewinień w przyszłości i jest adekwatna do stopnia winy Obwinionej, a znajdujące się w aktach sprawy oświadczenia Obwinionej o jej sytuacji materialnej wskazują na to, że bez najmniejszego wysiłku będzie mogła karę wykonać.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 706 ust. 2 ustawy o radcach prawnych.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak w sentencji wyroku.
 
(WK)