Orzeczenie z dnia 4 października 2021 r. Sygn. akt: D 19/21
Orzeczenie nie jest prawomocne.
 

PRZEWODNICZĄCY: r. pr. Tomasz Nawrot
CZŁONKOWIE: r. pr. Katarzyna Szwed - Kawka
r. pr. Gerard Madejski
PROTOKOLANT:         Karolina Szymala

 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawach w dniach […] r. i […] r. w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu W. ([…]) obwinionemu o to, że:
w dniu […] roku w wiadomości e-mail wysłanej do Pana T. groził postępowaniem karnym, uzależniając zaniechanie złożenia wniosku o popełnieniu przestępstwa od dokonania czynności przeniesienia własności nieruchomości w formie darowizny na rzecz T.(1), w następujących sformułowaniach:
„w przypadku usunięcia przez Pana skutków bezprawnych czynności z dnia […] r., zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa nie zostanie przeze mnie złożone (…), usunięcie skutków bezprawnych i niegodziwych działań z dnia […] r. powinno polegać na przekazaniu siostrze T.(1) w formie darowizny jednego z otrzymanych lokali”,
co stanowi czyn sprzeczny z zasadami etyki zawodowej w rozumieniu art. 64 ust. 1 pkt 2) ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 z późn.zm.) w związku z art. 38 ust. 2 Kodeksu etyki radcy prawnego przyjętego uchwałą nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r.
 

 

 

 
W dniu […] roku do Rzecznika Dyscyplinarnego OIRP w W. wpłynęła skarga pana T. (dalej także jako „Pokrzywdzony”) na postępowanie radcy prawnego W. (dalej także jako „Obwiniony”). Pokrzywdzony w skardze zwrócił się do Rzecznika Dyscyplinarnego w następujący sposób: Zwracam się z uprzejmą prośbą o interwencję w sprawie r. pr. W. (…), gdyż w moim odbiorze wykorzystał on swój tytuł zawodowy do zastraszenia mnie w celu osiągnięcia korzyści dla swojej klientki, uzależniając złożenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa od dokonania przeze mnie darowizny na rzecz jego klientki, a mojej siostry, wyznaczając mi w tym celu termin do dnia […] r. Po tym dniu załączone do wysłanej do mnie wiadomości e-mail zawiadomienie miało być przekazane organom ścigania.
 
Do skargi załączona została treść wiadomości e-mail Obwinionego do Pokrzywdzonego z dnia […] roku, wraz z treścią załączonego do tej wiadomości scanu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez Pokrzywdzonego.
 
Po przeprowadzeniu dochodzenia, w którym Obwiniony złożył pisemne i ustne wyjaśnienia, zaś Pokrzywdzony zeznania jako świadek, Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego (dalej także jako „ZRD”) skierował do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego (dalej także jako „OSD”) wniosek o ukaranie radcy prawnego W.. We wniosku tym ZRD wniósł o ukaranie radcy prawnego W. (…), obwinionego o to, że:
W dniu […] roku w wiadomości e-mail wysłanej do Pana T. groził postępowaniem karnym, uzależniając zaniechanie złożenia wniosku o popełnieniu przestępstwa od dokonania czynności przeniesienia własności nieruchomości w formie darowizny na rzecz T.(1), w następujących sformułowaniach:
„w przypadku usunięcia przez Pana skutków bezprawnych czynności z dnia […] r., zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa nie zostanie przeze mnie złożone (…), usunięcie skutków bezprawnych i niegodziwych działań z dnia […] r. powinno polegać na przekazaniu siostrze T.(1) w formie darowizny jednego z otrzymanych lokali”,
co stanowi czyn sprzeczny z zasadami etyki zawodowej w rozumieniu art. 64 ust. 1 pkt 2) ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 z późn. zm.) w związku z art. 38 ust. 2 Kodeksu etyki radcy prawnego przyjętego uchwałą nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r. (dalej także jako „KERP”).
 
Obwiniony złożył do OSD odpowiedź na wniosek o ukaranie, w której wskazał, że e-mail z dnia […] roku stanowił jedynie informację dla T., iż jego siostra T(1) podjęła decyzję o złożeniu względem niego zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa. Obwiniony podniósł także, że na prośbę Pani T(1) wystąpiono z propozycją ugodowego zakończenia poważnego konfliktu istniejącego między nią a bratem – Panem T.. W ocenie Obwinionego wypowiedź pisemna z dnia […] r. nie przekroczyła granicy rzeczowej potrzeby i nie naruszyła swą treścią przepisów prawa (art. 11 ust. 1 ustawy o radcach prawnych), bowiem jej celem nie była ani groźba ani szantaż. W e-mailu z dnia […] r. zachowano takt i umiar, przez co nie naruszono także godności zawodu radcy prawnego.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny ustalił następujący stan faktyczny:
 
Pani T(1) zwróciła się do radcy prawnego W. o pomoc prawną, po tym jak jej matka, cierpiąca na chorobę Alzheimera, w […] roku dokonała na rzecz T. (brata T(1)) darowizny udziałów w lokalach nr […] i nr […], w budynku przy ul. W. w K. Obwiniony zaproponował Pani T(1) złożenie do Prokuratury zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez Pokrzywdzonego. Pani T(1) wyjaśniła Obwinionemu, że jej brat pracuje w S. i uzgodniła z r. pr. W., że Obwiniony najpierw poinformuje Pokrzywdzonego o planowanym zawiadomieniu do Prokuratury.
 
Dnia […] roku radca prawny W. przesłał do T. wiadomość e-mail, zawierającą scan zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przez Pokrzywdzonego, wraz z załącznikami, w której (w dwóch pierwszych akapitach) poinformował Pokrzywdzonego, że umowa darowizny lokali uczyniona przez T(2) na rzecz T. jest nieważna oraz mogło dojść, przy zawieraniu tej umowy, do popełnienia przez Pokrzywdzonego przestępstwa oszustwa. W kolejnych dwóch akapitach przedmiotowej wiadomości e-mail znalazły się stwierdzenia:
„Tym niemniej informuję Pana, iż w przypadku usunięcia przez Pana skutków bezprawnych czynności z dnia […] r., zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa nie zostanie przeze mnie złożone. Zważywszy na fakt, iż zwrot przez Pana przedmiotu darowizny swojej Matce nie jest już możliwy biorąc pod uwagę jej stan psychiczny, to usunięcie skutków bezprawnych i niegodziwych działań z dnia […] r. powinno polegać na przekazaniu siostrze T(1) w formie darowizny jednego z otrzymanych lokali.
Oczekuję na jednoznaczną deklarację w tej sprawie w nieprzekraczalnym terminie do dnia […] r. W przeciwnym wypadku załączone zawiadomienie zostanie złożone do organów ścigania w dniu […] r.”
 
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyjaśnień Obwinionego i zeznań Pokrzywdzonego oraz świadek T(1), złożonych podczas rozprawy przed OSD, a także dowodów z dokumentów: e-mail Obwinionego do Pokrzywdzonego z dnia […] roku, wraz załącznikiem w postaci zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa podpisanego przez r. pr. W., z załącznikami – poświadczony za zgodność z oryginałem odpis pełnomocnictwa, zaświadczenie z dnia […] r. z Miejsko G. w K., karta wizyty z dnia […] r. u lekarza psychiatry W(1), akt notarialny darowizny nieruchomości z dnia […] r. zawarty pomiędzy T(2) a T., repertorium […] nr […] zawarty w Kancelarii Notarialnej przy ul. A. […] w O. przed notariuszem G., akt notarialny pełnomocnictwa T(2) dla T. z dnia […] r., repertorium […] nr […] zawarty w Kancelarii Notarialnej przy ul. A. […] w O. przed notariuszem G., zaświadczenie z dnia […] r. lekarza neurologa B., zaświadczenie z dnia […] r. lekarza neurologa H., opinia lekarza psychiatry T(1) z dnia […] r. (karty […]).
 
Pokrzywdzony początkowo pomyślał, że treść wiadomości e-mail z dnia […] roku to żart, ale gdy sprawdził, iż nadawcą jest radca prawny potraktował ją poważnie. Pokrzywdzony i Obwiniony nie rozmawiali ze sobą zarówno przed, jak i po przesłaniu przedmiotowej wiadomości. Pokrzywdzony nie zastosował się do wezwania i nie przeniósł własności udziałów w przedmiotowych lokalach na siostrę, zaś Obwiniony zrealizował groźbę i złożył zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa do Prokuratury.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
 
Stan faktyczny, w niniejszej sprawie, nie budzi wątpliwości, a wyjaśnienia Obwinionego i zeznania Pokrzywdzonego i świadka T(1) złożone przed Sądem potwierdziły ustalenia dokonane przez Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego podczas dochodzenia. Obwiniony przyznał fakt wysłania opisanej wyżej wiadomości e-mail do Pokrzywdzonego, jednak konsekwentnie zarówno podczas dochodzenia, jak i przed OSD, twierdził, że nie stanowiła ona groźby spowodowania postępowania karnego lecz próbę rozwiązania sporu, jaki zaistniał między Pokrzywdzonym i jego siostrą, klientką Obwinionego i dlatego nie można zarzucić Obwinionemu popełnienia deliktu dyscyplinarnego.
 
Zdaniem Sądu Dyscyplinarnego nie sposób zgodzić się z taką oceną zachowania Obwinionego.
 
Przepis art. 38 ust. 2 KERP stanowi wyraźnie, że Radca prawny nie może w swych zawodowych wystąpieniach grozić postępowaniem karnym lub dyscyplinarnym.
 
Należy podkreślić, że zgodnie z jednolitym orzecznictwem sądów dyscyplinarnych i poglądami doktryny nadużyciem przez radcę prawnego zasady wolności słowa i pisma, bez względu na okoliczności sprawy, jest wypowiedź stanowiąca groźbę postępowania karnego lub dyscyplinarnego, skierowana wobec klienta lub innego podmiotu związanego z prowadzoną sprawą, czy toczącym się postępowaniem w celu zmuszenia do zachowania zgodnego z wolą grożącego.
 
Sąd Najwyższy, w wyroku z […] r. w sprawie […] oraz w postanowieniu z […] r, w sprawie […] zajął obszerne stanowisko w omawianym przedmiocie, stwierdzając, m. in., że niezależnie od stopnia konfliktu interesów charakteryzującego spór pomiędzy stroną przeciwną a stroną, którą reprezentuje radca prawny lub adwokat, profesjonalnemu pełnomocnikowi nie wolno ani pisemnie, ani nawet ustnie uciekać się do groźby skierowania sprawy na drogę ścigania karnego lub dyscyplinarnego, jeśli przeciwnik procesowy strony reprezentowanej przez radcę prawnego lub adwokata nie spełni określonych żądań lub życzeń tej strony. Takie zachowania stanowią bowiem mniej lub bardziej zakamuflowaną formę szantażu procesowego. Zdaniem Sądu Najwyższego nie ma przy tym znaczenia dla oceny to, czy strona przezeń reprezentowana ma rację w sporze głównym, przy którego rozstrzyganiu udziela on pomocy prawnej, ani to, czy zachowanie przeciwnika procesowego istotnie wypełniało znamiona przestępstwa lub przewinienia dyscyplinarnego, którego wdrożenia groźba dotyczy; te ostatnie okoliczności mogą co najwyżej moderować stopień zawinienia. Sąd Najwyższy wskazał również, że zakaz ten dotyczy zarówno gróźb wyrażonych wprost, jak i w formie zawoalowanej, ale wystarczająco czytelnej dla bezstronnego, rozsądnego odbiorcy (np. „o ile…, to mój klient rozważy skierowanie sprawy do policji/prokuratury/organów ścigania”  ).
Przy ocenie tego, czy mamy do czynienia z informacją czy z zachowaniem naruszającym zakaz określony w art. 38 ust. 2 KERP, zważyć należy całokształt okoliczności towarzyszących wystosowaniu pisma lub wypowiedzeniu słów określonej treści, przy czym zasady logiki i doświadczenia życiowego nakazują przyjąć, że nie jest dopuszczalne uzależnianie przez radcę prawnego lub adwokata odstąpienia od złożenia wniosku o ściganie karne (dyscyplinarne) pod warunkiem np. wypłacenia jego klientowi odszkodowania, zawarcia ugody o treści odpowiadającej życzeniom jego klienta, odstąpienia od umowy lub zmiany warunków umowy zgodnie z życzeniem reprezentowanego klienta itp., a za szczególnie znamienne powinno być oceniane określanie terminu, po którym nastąpi skierowanie sprawy na drogę ścigania karnego (dyscyplinarnego), ponieważ precyzowanie takiego terminu nader jednoznacznie wskazuje na ukryte uzależnienie takiego zawiadomienia od zdarzeń zależnych od adresata pisma, będącego przeciwnikiem procesowym strony reprezentowanej przez radcę prawnego lub adwokata.
(cyt. za S. w „Kodeks Etyki Radcy Prawnego. Komentarz” J., S., S(1). Wydawnictwo Praktyka Prawnicza. W. […]).
 
Należy podkreślić, że nie jest groźbą stanowiącą delikt dyscyplinarny wypowiedź, w której radca prawny informuje stronę przeciwną o podjęciu przez jego mocodawcę decyzji (a nie o planowaniu, czy rozważaniu takiego działania) o skierowaniu sprawy na drogę postępowania karnego.
 
Obwiniony, składając wyjaśnienia przed Sądem Dyscyplinarnym, przyznał: „Można ewentualnie zarzucić, że można było użyć innych sformułowań. Dzisiaj bym zmienił parę zdań.” I w tym tkwi istota sprawy. Gdyby Obwiniony, sporządzając treść opisanej wyżej wiadomości e-mail z dnia […] roku, poprzestał na dwóch pierwszych akapitach, względnie inaczej sformułował kolejny akapit, pismo mogłoby mieć jedynie charakter informacyjny i nie spowodowałoby popełnienia deliktu dyscyplinarnego. Tymczasem poprzez umieszczenie dwóch dalszych, zacytowanych wyżej akapitów, wiadomość przybrała formę groźby, szantażu przedprocesowego, a zatem działanie Obwinionego wypełniło normę przepisu z art. 38 ust. 2 KERP.
 
W toku postępowania nie ujawniono żadnych okoliczności ewentualnie wyłączających odpowiedzialność Obwinionego. W związku z tym Obwinionego należało uznać winnym zarzucanego mu czynu opisanego we wniosku ZRD o ukaranie.
 
Zdaniem Sądu Dyscyplinarnego, biorąc pod uwagę charakter naruszenia oraz wyjaśnienia Obwinionego, który nie dostrzega w swoim zachowaniu uchybień, wymierzona radcy prawnemu W. kara nagany jest adekwatna do stopnia zawinienia i w ocenie OSD odniesie właściwy skutek wychowawczy.
 
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 70⁶ ust. 2 ustawy o radcach prawnych.
 
Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak w sentencji.
 
E.R.