Orzeczenie z dnia 31 maja 2012 r., Sygn. akt: D 11/2012
Orzeczenie prawomocne

Przewodniczący: r. pr. Andrzej Dudziuk
Członkowie: r. pr. Mirosław Adamczyk
r. pr. Paweł Kokieć
Protokolant: Barbara Urbańska

 
Po rozpoznaniu na rozprawie w dniu  [...] r. w W sprawy przeciwko r. pr. W, [...], obwinionemu o to, że :

 

 
Zawiadomieniem z [...] r. ([...]), uzupełnionym pismem z [...] r. ([...]) B (dalej: „Pokrzywdzona”) wniosła o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko radcy prawnemu W (dalej: „Obwiniony”). Obwiniony sporządził i złożył w imieniu Pokrzywdzonej apelację do Sądu Okręgowego w W w sprawie o przywrócenie Pokrzywdzonej do pracy w P SA i podjął się reprezentowania Pokrzywdzonej w postępowaniu apelacyjnym stwierdzając rzekomo, że „sprawa jest do wygrania”. Za swoje czynności Obwiniony pobrał wynagrodzenie w kwocie [...] zł. Zdaniem Pokrzywdzonej postępowanie Obwinionego dyskwalifikuje go albowiem pomimo podjęcia się sprawy Obwiniony: (i) nie poinformował Pokrzywdzonej o terminie rozprawy apelacyjnej w dniu [...] r., nie stawił się na nią, jak również nie zapewnił zastępstwa innego prawnika w związku ze swoją nieobecnością, (ii) nie przekazał Pokrzywdzonej pisma strony pozwanej z [...] r., które zostało doręczone Obwinionemu, jak również nie wykonał polecenia Sądu do zajęcia stanowiska w przedmiocie tego pisma, (iii) nie poinformował Pokrzywdzonej o kolejnym terminie rozprawy apelacyjnej w dniu [...] r., nie stawił się na nią, jak również nie zapewnił zastępstwa innego prawnika w związku ze swoją nieobecnością, (iv) nie kontaktował się z Pokrzywdzoną w toku postępowania apelacyjnego, pomimo tego, że przyjął honorarium za prowadzenie sprawy.
W odpowiedzi na zarzuty (pismo z [...] r. – k. 16-17 oraz [...] r., k [...]) Obwiniony przyznał, że złożył apelację od niekorzystnego dla Pokrzywdzonej wyroku Sądu Rejonowego. Podniósł ponadto, że w imieniu Pokrzywdzonej bezpośrednio kontaktował się z nim jej mąż – p. B i nie miał wpływu na wymianę informacji między Pokrzywdzoną a jej mężem. Obwiniony zaprzeczył jakoby stwierdził, że „sprawa jest do wygrania”. O terminie rozprawy w dniu [...] r. poinformował męża Pokrzywdzonej. Nie udało mu się natomiast poinformować męża Pokrzywdzonej o terminie rozprawy w dniu [...] r. albowiem nie mógł się do niego dodzwonić. Obwiniony potwierdził, że nie informował Pokrzywdzonej, że nie stawi się na rozprawach, jak również, że nie doręczył jej pisma pozwanej z [...] r. Łącznie z próbą zawiadomienia o rozprawie zamierzał poinformować męża Pokrzywdzonej o treści tego pisma, jednakże bezskutecznie. Poinformował natomiast męża Pokrzywdzonej o oddaleniu apelacji. Ponadto, od [...] r. Pokrzywdzona ani jej mąż z własnej inicjatywy nigdy nie nawiązali kontaktu z Obwinionym, dopiero w [...] r. zadzwoniła do niego Pokrzywdzona „grożąc” mu w niewybrednych słowach.
Po przeprowadzeniu czynności sprawdzających, Z-ca Rzecznika Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych postanowieniem z [...] r. ([...]) odmówił wszczęcia dochodzenia dyscyplinarnego, występując jednocześnie do Dziekana OIRP w Warszawie o udzielenie ostrzeżenia przez Dziekana OIRP w Warszawie.
Uzasadniając swoje stanowisko Z-ca Rzecznika wskazał, że jedyną sporną okolicznością było to czy Pokrzywdzona była zawiadamiana o przebiegu postępowania oraz ocena skutków braku pełnego kontaktu między nią a Obwinionym. Z-ca Rzecznika wskazał na sprzeczność między stanowiskiem Pokrzywdzonej i jej męża oraz Obwinionego w zakresie powiadamiania Pokrzywdzonej o terminach rozpraw i prób kontaktu Obwinionego z mężem Pokrzywdzonej. Wobec braku możliwości pozyskania innych dowodów, nie pochodzących bezpośrednio od stron, sprzeczności tych nie można było usunąć na niekorzyść Obwinionego (art. 5 § 2 k.p.k.). Ponadto, Z-ca Rzecznika wskazał, że stawiennictwo na rozprawie apelacyjnej było nieobowiązkowe, a sąd odwoławczy nie prowadzi co do zasady postępowania dowodowego i nie przesłuchuje stron, nawet gdy się pojawią. W sprawie zatem nie wystąpiły – w sensie procesowym żadne negatywne następstwa nieobecności Obwinionego na obu rozprawach, skoro stanowisko procesowe zostało przez niego zajęte w apelacji. Tym samym nie było również uchybienia w zakresie braku zapewnienia zastępstwa procesowego na przedmiotowych rozprawach, albowiem art. 28 ust. 10 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (dalej: „KERP”) tylko na wypadek gdyby jego brak mógł narazić prowadzone przez niego sprawy na uszczerbek.
Z-ca Rzecznika uznał natomiast zachowanie Obwinionego polegające na zignorowaniu przez niego wezwania Sądu do zajęcia stanowiska w sprawie pisma procesowego za przewinienie dyscyplinarne mniejszej wagi. Dlatego też Z-ca Rzecznika postanowił o odmowie wszczęcia dochodzenia i wystąpieniu do Dziekana OIRP o udzielenie ostrzeżenia w trybie ustawy z 6 lipca 2982 r. o radcach prawnych („Ustawa”).
Postanowienie Rzecznika Dyscyplinarnego zostało w całości zaskarżone przez Pokrzywdzoną, zażaleniem z [...] r. ([...]).
Na skutek zażalenia Pokrzywdzonej Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie (dalej: „OSD”) postanowieniem z dnia [...] r. ([...]) uchylił w całości zaskarżone postanowienie Z-cy Rzecznika Dyscyplinarnego i przekazał mu sprawę w celu ponownego rozpoznania.
Po przeprowadzeniu wskazanych przez OSD czynności, postanowieniem z [...] r. ([...]) Z-ca Rzecznika Dyscyplinarnego zdecydował o wszczęciu dochodzenia w przedmiotowej sprawie, zaś postanowieniem z [...] r. (k [...]) o przedstawieniu Obwinionemu zarzutów:

które to czyny stanowiły zachowania sprzeczne z zasadami etyki zawodowej w rozumieniu art. 64 ust. 1 pkt 2 Ustawy oraz KERP.
Wysłuchany w charakterze Obwinionego r.pr. W ([...]) nie przyznał się do stawianych mu zarzutów. Wyjaśnił, że miał kontaktować się z mężem Pokrzywdzonej. O pierwszej rozprawie poinformował męża Pokrzywdzonej, który podziękował za informację, ale nie oczekiwał od Obwinionego, żeby stawił się na rozprawie. O ile pamięta miał wtedy rozprawę w innym sądzie. Nie zawiadamiał Pokrzywdzonej ani jej męża, że nie będzie się stawiał na rozprawie, ponieważ uznał, że napisał wyczerpującą apelację, zawierając w niej wszystkie wnioski i pełną argumentację, a pomiędzy wniesieniem apelacji a rozprawą nie zaszły żadne nowe okoliczności. Z tych samych względów nie widział konieczności ustanowienia substytuta. Te same przyczyny legły u podstaw jego niestawiennictwa na rozprawie w dniu [...] r. Próbował o terminie tej rozprawy poinformować męża Pokrzywdzonej telefonicznie, ale nie udało mu się do niego dodzwonić, a on z kolei nie oddzwaniał. Obwiniony nie zawiadamiał Pokrzywdzonej i jej męża o terminie tej rozprawy za pośrednictwem poczty elektronicznej ani korespondencyjnie albowiem ustalił z Pokrzywdzoną, że będzie kontaktował się na telefon komórkowy jej męża. Podobnie jak przy pierwszej rozprawie, uznawał obecność klientki za zbędną albowiem nic nie zaszło miedzy jednym a drugim terminem. Obwiniony przyznał, że miał możliwość poinformowania klientki pocztą elektroniczną lub korespondencyjnie na adres domowy, jednakże taka forma kontaktu nie była ustalona z klientką. Nie reagował na korespondencję z sądu albowiem pismo procesowe złożone przez stronę pozwaną świadczyło wybitnie na niekorzyść Pokrzywdzonej, było sporządzone w sposób rzetelny i nie budzący wątpliwości. Wobec tego każdy jego komentarz mógłby w tej sytuacji działać na niekorzyść Pokrzywdzonej, podobnie jak stwierdzenie, że nie ma uwag do złożonych przez pozwaną dowodów.
Wnioskiem z [...] r. ([...]) Z-ca Rzecznika Dyscyplinarnego wniósł o wszczęcie postepowania dyscyplinarnego przeciwko Obwinionemu w zakresie zarzutów opisanych w postanowieniu z [...] r. o przestawieniu zarzutów. Z-ca Rzecznika Dyscyplinarnego wskazał, że przebieg postepowania sądowego z udziałem Obwinionego nie budził wątpliwości ani co do tego, że Obwiniony nie stawił się na dwóch terminach rozpraw, jak również, że nie zajął stanowiska w przedmiocie pisma procesowego strony pozwanej, pomimo wezwania go do tego przez Sąd. Okolicznością sporną w sprawie było to czy Pokrzywdzona była zawiadamiana o przebiegu posiedzenia oraz ocena skutków braku pełnego kontaktu miedzy nią a Obwinionym. Pokrzywdzona twierdzi, że nie była zawiadamiana o terminach rozpraw ani o oddaleniu apelacji, podczas gdy Obwiniony twierdził, że podejmował próby kontaktu telefonicznego z jej mężem – zawiadomił go o pierwszym terminie ([...] r.) jak i oddaleniu apelacji i nie może odpowiadać za wymianę korespondencji między Pokrzywdzoną a jej mężem. O kolejnym terminie próbował zawiadomić męża Pokrzywdzonej, ale nie udało mu się nawiązać połączenia telefonicznego. Z-ca Rzecznika Dyscyplinarnego zwrócił uwagę, że materiał dowodowy wskazuje, że Obwiniony dysponował adresem zamieszkania Pokrzywdzonej jak również adresem poczty elektroniczne, a niesporne jest w sprawie, że nie skorzystał z tych środków komunikacji.
W świetle powyższego, w ocenie Z-cy Rzecznika Dyscyplinarnego nie sposób jednoznacznie rozstrzygnąć (przy braku możliwości pozyskania innego niż wyjaśnienia stron dowodu potwierdzającego osobiste czy telefoniczne kontakty stron) czy istotnie miały miejsce zaniedbania Obwinionego w zakresie informowania o przebiegu sprawy wbrew obowiązkowi określonemu w art. 28 ust. 5 KERP. Przepis ten, formułując nakaz utrzymywania kontaktów z klientem pozostawia stronom określenie formy tego kontaktu, dopuszczając tym samym informowanie o przebiegu sprawy wyłącznie droga telefoniczną. Tym niemniej, kiedy ustalona forma kontaktu okaże się całkowicie nieskuteczna, należy oczekiwać od radcy prawnego, podjęcia choćby próby nawiązania kontaktu w inny sposób. Obwiniony dysponował danymi Pokrzywdzonej, które taki kontakt umożliwiały. Zaniechanie zatem kontaktu z klientem w innej formie nie może być traktowane jako zgodne jako z zasadami etyki zawodowej.
Analiza zgromadzonego materiału wskazuje, zdaniem Z-cy Rzecznika, że choć nie wystąpiły dla Pokrzywdzonej negatywne – w sensie procesowym – następstwa nieobecności Obwinionego na obydwu rozprawach apelacyjnych, skoro i tak stanowisko procesowe zostało przez niego zajęte na piśmie w apelacji, to jednak dwukrotna nieobecność na nie jest obojętna z punktu widzenia zasad etyki zawodowej. Skoro druga strona stawiała się na rozprawach i przejawiała aktywność procesową, także składając pismo procesowe, obecność Obwinionego na rozprawie mogła okazać się potrzebna. Staranność zawodowa wymaga od radcy prawnego przewidywania także i takiej sytuacji procesowej , w której obecność na rozprawie apelacyjnej mogła okazać się nawet konieczna. Radca prawny powinien zatem liczyć się z tym, że nie stawiając się na rozprawie pozbawia klienta odpowiedniej i niezwłocznej reakcji na działania przeciwnika procesowego. Można zatem mówić w okolicznościach przedmiotowej sprawy o zaniechaniu stanowiącym naruszenie etyki zawodowej, które jednakże wynikało bardziej z niewłaściwej oceny obowiązków zawodowych aniżeli ze złej woli Obwinionego.
Ponadto, Z-ca Rzecznika zarzucił Obwinionemu uchybienie w postaci nieustosunkowania się do pisma drugiej strony pomimo wezwania sądu. Niezależnie od treści tego pisma, niewątpliwym uchybieniem w zakresie należytego wezwania zawodu radcy prawnego było zignorowanie wezwania sądu. Stąd też doszło do naruszenia art. 30 KERP.
Podczas rozprawy przed OSD w dniu  [...] r. Obwiniony r.pr. W przyznał się do zarzucanych mu czynów, odmówił składania wyjaśnień i złożył wniosek o dobrowolne poddanie się karze. Z-ca Rzecznika Dyscyplinarnego oraz Pokrzywdzona nie sprzeciwili się temu wnioskowi.
W związku z wnioskiem Obwinionego OSD uznał go winnym popełnienia zarzucanych we wniosku o wszczęcie postepowania dyscyplinarnego czynów i wymierzył mu za każdy z nich karę upomnienia.
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 74¹ Ustawy w sprawach nieuregulowanych w Ustawie do postępowania dyscyplinarnego stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postepowania karanego (dalej: „KPK”).
W ocenie OSD, odpowiednie odesłanie przez Ustawę do przepisów KPK obejmuje również możliwość odpowiedniego zastosowania przepisu art. 387 KPK, przewidującego instytucję tzw. dobrowolnego poddania się karze przez oskarżonego (w postepowaniu dyscyplinarnym: Obwinionego) bez przeprowadzania przez sąd postępowania dowodowego. Możliwość taka uzależniona jest przede wszystkim od inicjatywy samego Obwinionego, a jego wniosek stanowi warunek konieczny dla zastosowania tej instytucji.
Zgodnie z art. 387 § 1 i 2 KPK: „1. Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony, któremu zarzucono występek, może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego; jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, sąd może, na jego wniosek, wyznaczyć mu obrońcę z urzędu.
2. Sąd może uwzględnić wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości i cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości; uwzględnienie takiego wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwią się temu prokurator, a także pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego tego wniosku.”
Dokonując odpowiedniego zastosowania przepisu art. 387 KPK na gruncie przepisów postępowania dyscyplinarnego można wyróżnić następujące przesłanki warunkujące możliwość skorzystania z tej instytucji:
1)         wniosek o wydanie wyroku skazującego złożony przez uprawniony podmiot w odpowiednim terminie,
2)         zgoda (brak sprzeciwu) strony przeciwnej (stron przeciwnych),
3)         brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu,
5)         osiągnięcie celów postępowania, mimo skróconego trybu zakończenia postępowania.
 
Oceniając dopuszczalność uwzględnienia wniosku Obwinionego o dobrowolne poddanie się karze OSD uznał, że w przedmiotowej sprawie wszystkie przesłanki umożliwiające uwzględnienie wniosku Obwinionego i skazanie w tym trybie zostały spełnione.
Po pierwsze, na rozprawie przed OSD w dniu  [...] r. Obwiniony r.pr. W przyznając się do popełnienia czynów zarzucanych we wniosku Z-cy Rzecznika Dyscyplinarnego i złożył wniosek o dobrowolne poddanie się karze oraz o wymierzenie mu kary upomnienia ([...]). Należy wskazać, że nawet gdyby Obwiniony nie przyznał się do winy, to w doktrynie prawa karnego fakt ten nie wyłącza możliwości zastosowania instytucji dobrowolnego poddania się karze. Wniosek oskarżonego (w postępowaniu dyscyplinarnym: Obwinionego) o dobrowolne poddanie się karze może zostać uwzględniony nawet w przypadku gdy sam oskarżony nie przyznaje się do winy, odmawia składania wyjaśnień, albo przyznaje się do samego sprawstwa czynu nie uznając jednakże swojej winy – o ile z pozostałe dowody są wiarygodne i jednoznacznie wskazują na sprawstwo i winę oskarżonego (por. np. S. Steinborn: Porozumienia w polskim procesie karnym. Skazanie bez rozprawy i dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej, Zakamycze 2005). Nie ma również wątpliwości, że Obwiniony złożył wniosek w terminie, po rozpoczęciu rozprawy (art. 381 KPK), a przed zakończeniem pierwszego przesłuchania. Przy czym, jak wspomniano wcześniej, odmowa złożenia przez Obwinionego wyjaśnień nie stanowi przeszkody do zastosowania instytucji dobrowolnego poddania się karze.
Po drugie, wnioskowi Obwinionego nie sprzeciwił się ani Z-ca Rzecznika Dyscyplinarnego ani sama Pokrzywdzona ([...]). W wezwaniu Pokrzywdzonej na rozprawę zostało zawarte pouczenie Pokrzywdzonej o możliwości zgłoszenia przez Obwinionego wniosku o dobrowolne oddanie się karze ([...]).
Po trzecie, zgodnie z art. 387 § 2 KPK uwzględnienie wniosku oraz wydanie wyroku skazującego możliwe jest tylko w przypadku, gdy okoliczności popełnienia przewinienia dyscyplinarnego nie budzą wątpliwości. W takim przypadku OSD nie przeprowadzał w sposób bezpośredni postępowania dowodowego, a dokonywał oceny w oparciu o materiał zgromadzony przez Z-cę Rzecznika Dyscyplinarnego na etapie dochodzenia dyscyplinarnego. Analiza materiału nie wzbudziła jakichkolwiek wątpliwości OSD co do tego, że Obwiniony dopuścił się zawinionego popełnienia wszystkich, zarzucanych wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, czynów.
Po czwarte, uwzględnienie wniosku Obwinionego o dobrowolne poddanie się karze i wymierzenie mu kary dyscyplinarnej zapewni, w cenie OSD, osiągnięcie celów postępowania dyscyplinarnego, za które można uznać (posiłkując się odpowiednio stosowanym art. 2 § 1 KPK, wyznaczającym cele postępowania karnego): ujawnienie przewinienia dyscyplinarnego, pociągnięcie do odpowiedzialności jego sprawcy i osiągnięcie celów prewencyjnych, zapobiegających popełnieniu przez Obwinionego podobnych czynów w przyszłości. W kontekście uwzględnienia prawnie chronionych interesów Pokrzywdzonej, należy wskazać, że jak wynika z materiału dowodowego (w tym twierdzeń samej Pokrzywdzonej) głównym celem złożenia przez nią skargi na Obwinionego jest odzyskanie od niego pobranego od Pokrzywdzonej wynagrodzenia za reprezentowanie jej w postepowaniu odwoławczym przed Sądem Okręgowym. Cel ten nie mógł zostać zrealizowany w ramach niniejszego postepowania. OSD ponownie podkreśla (OSD wskazywał już na tę okoliczność w uzasadnieniu postanowienia o uchyleniu postanowienia Z-cy Rzecznika Dyscyplinarnego, [...]), że organy dyscyplinarne samorządu radców prawnych nie są właściwe do rozstrzygania o zwrocie wynagrodzenia pobranego przez pełnomocnika będącego radcą prawnym. Jedynym organem właściwym w tym przedmiocie jest sąd powszechny, a w aktualnym stanie prawnym zwrotu takiego wynagrodzenia można dochodzić jedynie na drodze powództwa cywilnego. Tym samym, uwzględnienie wniosku Obwinionego o dobrowolne poddanie się karze nie stoi w sprzeczności z prawnie chronionymi interesami Pokrzywdzonej w zakresie wyrządzonego jej (według jej opinii) uszczerbku majątkowego, skoro rozstrzygnięcie o takim roszczeniu, jak również ewentualne zobowiązanie Obwinionego do zwrotu pobranego wynagrodzenia leży poza określonymi przepisami prawa kompetencjami OSD.
W świetle przyznania się Obwinionego do popełnienia zrzucanych mu wnioskiem o wszczęcie postepowania dyscyplinarnego czynów oraz zgromadzonego materiału dowodowego, OSD uznał go winnym naruszenia zasad etyki zawodowej określonych w art. 6 ust. 1, art. 28 ust. 5 i 10 w zakresie niestawiennictwa i braku zapewnienia zastępstwa na dwóch rozprawach przed Sądem Okręgowym w W w spr. [...], w dniu [...] r. i [...] r. jak również niepoinformowania Pokrzywdzonej o terminach tych rozpraw. Ponadto, OSD uznał Obwinionego winnym naruszenia zasad etyki zawodowej określonych w art. 6 ust. 1, art. 28 ust. 5 i art. 30 w zakresie niepoinformowania Pokrzywdzonej o piśmie przeciwnika procesowego złożonego w w/w sprawie i zaniechaniu zajęcia stanowiska w jego przedmiocie pomimo wezwania przez Sąd. Tym samym zaistniały przesłanki pociągnięcia Obwinionego do odpowiedzialności dyscyplinarnej, określone w art. 64 ust. 1 pkt 2 Ustawy, zgodnie z którym radca prawny podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za czyny sprzeczne ze ślubowaniem radcowskim lub zasadami etyki radcy prawnego.
Wymierzając Obwinionemu karę upomnienia za każdy z zarzuconych czynów OSD wziął pod uwagę, że Obwiniony sporządził i wniósł apelację, tym samym zajął merytoryczne stanowisko w imieniu Pokrzywdzonej i w istotnej części wykonał obowiązki wynikające z udzielonego zlecenia. Tym niemniej OSD uznał, że Obwiniony nie dopełnił wszystkich obowiązków pełnomocnika procesowego i negatywnie należało ocenić zaniechania, jakich dopuścił się w tej sprawie – niezależnie od zajęcia wcześniej merytorycznego stanowiska w apelacji. OSD stoi na stanowisku, że strona zlecająca radcy prawnemu reprezentowanie swych interesów i uiszczająca z góry umówione wynagrodzenie ma prawo oczekiwać, że będzie należycie reprezentowana w toku całego postępowania odwoławczego, łącznie z obecnością na rozprawach, a aktywność procesowa radcy prawnego nie skończy się na sporządzeniu i wniesieniu apelacji.
OSD uznał, że wymierzone Obwinionemu kary upomnienia za każdy z zarzucanych czynów są adekwatne do zakresu naruszenia przez Obwinionego obowiązków określonych w art. 6 ust. 1, art. 28 ust. 5 i 10 oraz art. 30 KERP.
Mając na wadze powyższe orzeczono jak w sentencji.
(EM)