Orzeczenie z dnia 30 maja 2017 r. Sygn. akt: D 10/2016
Orzeczenie prawomocne w zakresie pkt II orzeczenia
 
                                                                                                                                          

PRZEWODNICZĄCY:        r. pr. Marzena Okła - Anuszewska
CZŁONKOWIE: r. pr. Gerard Dźwigała
r. pr. Agnieszka Świstak
PROTOKOLANT: Anna Gabrysiak
                                               Magdalena Wojtasiewicz
Karolina Szymala
 

WSD orzeczeniem z dnia 05 października 2017 r. sygn. WO-113/1 uchyla pkt I i III orzeczenia i w tym zakresie je umarza.

               
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawach w dniach […] i […] oraz […], […], […] i […] w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu L. (1), […], obwinionemu o to, że:
 

 

 

 

 

 

 

I. Uznaje radcę prawnego L.(1), […], winnym zarzucanego czynu wskazanego w pkt 2 c) powyżej, tj. że w okresie od dnia […] do dnia […] występował w imieniu H. w sprawie z udziałem M.(2) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
w przedmiocie przymuszenia tej spółki do udostępnienia H. ksiąg i dokumentów tej spółki, toczącej się przed Sądem Rejonowym dla […] w […] […] Wydział Gospodarczy KRS pod sygn. akt […], który to czyn stanowi naruszenie art. 22 ust. 1 lit. a) i ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego i za czyn ten na podstawie art. 64 ust. 1 i art. 65 ust. 1 pkt 3 ustawy o radcach prawnych wymierza karę pieniężną […] ([…]) złotych.
 
II. W pozostałym zakresie, tj. w punktach: 1 a) – c), 2 a) -b), 3 i 4 na podstawie art. 70 ust. 2 ustawy o radcach prawnych umarza postępowanie.
 
III . Na podstawie art. 70⁶ ust. 2 ustawy o radcach prawnych zasądza od obwinionego radcy prawnego L. (1), […], na rzecz Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. tytułem zwrotu kosztów postępowania dyscyplinarnego kwotę […] ([…]) złotych.
 
 
UZASADNIENIE
 
W dniu […] spółki: M.(1) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k., M.(2) sp. z o.o. i M.(3) sp. z o.o. (dalej także: „Skarżące”) złożyły skargę na działania radcy prawnego L.(1) polegające m.in. na świadczeniu pomocy prawnej w warunkach konfliktu interesów na rzecz M.(1) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w W. jako poprzednim klientem, a nowym klientem – S., G. i V. (spółkami cypryjskimi) oraz pomiędzy M.(2) sp. z o.o. i M.(3) sp. z o.o. jako poprzednimi klientami a nowym klientem H..
 
Po przeprowadzonym postępowaniu Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego (dalej także” „ZRD”) postawił radcy prawnemu L.(1) (dalej także: „Obwiniony”) zarzuty, a w dniu […], na podstawie art. 68¹ ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 507 ze zm.) wystąpił do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. (dalej także:„OSD”) z wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko radcy prawnemu L.(1) w sprawie czynu sprzecznego z zasadami etyki radcy prawnego. Wniosek ten, jako dotknięty brakami został zwrócony ZRD przez Przewodniczącego OSD i ponownie, po jego uzupełnieniu złożony w dniu […].
 
Na posiedzeniu w dniu […] OSD wydał postanowienie, w którym umorzył częściowo postępowanie w sprawie z powodu przedawnienia karalności niektórych czynów objętych wnioskiem o ukaranie.
 
Obrońca Obwinionego złożył zażalenie na to postanowienie w dniu […], Wyższy Sąd Dyscyplinarny, ze względu na cofnięcie zażalenia, umorzył postępowanie postanowieniem z dnia […]. W dniu […] akta sprawy wpłynęły ponownie do OSD.
 
Orzeczenie o uznaniu za winnego
Po przeprowadzeniu w dniach […], […] i […] r. rozpraw w zakresie, którego nie dotyczyło postanowienie OSD z dnia […] o umorzeniu postępowania, OSD wydał orzeczenie (pkt I), w którym uznał, że Obwiniony jest winny tego, że w okresie od dnia […] do dnia […] występował w imieniu H. w sprawie z udziałem M.(2) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. w przedmiocie przymuszenia tej spółki do udostępnienia H. ksiąg i dokumentów tej spółki, toczącej się przed Sądem Rejonowym dla […] w W. […] Wydział Gospodarczy KRS pod sygn. akt […].
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny ustalił następujące istotne okoliczności faktyczne sprawy w zakresie objętym pkt. I orzeczenia:
 
Obwiniony w ramach swojej kancelarii L.(3) sp. k. świadczył pomoc prawną na rzecz M.(2) sp. z o.o. (dalej także: „dotychczasowy klient”) od […] do dnia […] (k. […]), która została zakończona w wyniku wypowiedzenia dokonanego przez M.(2) sp. z o.o. (k.[…]). Pomoc prawna obejmowała szeroki zakres, w szczególności było to zarówno bieżące doradztwo, reprezentacja w postępowaniach sądowych, egzekucyjnych, sprawy z zakresu prawa pracy, jak i obsługa organów spółki, w tym zgromadzenia wspólników, (k. […]).
 
Po zakończeniu współpracy z M.(2) sp. z o.o. Obwiniony podjął się reprezentacji H. (dalej także: „nowy klient”) w stosunkach ze swoim dotychczasowym klientem, zarówno pozasądowych, jak w sprawach sądowych procesowych i nieprocesowych. W zakresie spraw sądowych o charakterze nieprocesowym Obwiniony reprezentował H. m.in. w sprawie o sygn. […] prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla […] w […] […] Wydział Gospodarczy Krajowego. Sprawę te zainicjował wniosek Obwinionego złożony w imieniu H. w dniu […] w trybie art. 212 § 4 kodeksu spółek handlowych o zobowiązanie zarządu spółki M.(2) sp. z o.o. w W. do udostępnienia do wglądu H. dokumentów i ksiąg spółki oraz zobowiązanie M.(2) sp. z o.o. w W. do złożenia wyjaśnień na temat wszelkich czynności faktycznych i prawnych podjętych przez tę spółkę w imieniu M.(1) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. W uzasadnieniu wniosku Obwiniony wskazał, że pomiędzy H. – jego klientką a drugą większościową wspólniczką P.(1) powstał konflikt, w wyniku którego H. zrezygnowała z pełnienia funkcji Prezesa Zarządu M.(2) sp. z o.o., a spółka odmówiła jej wglądu do ksiąg i dokumentów. Uwzględnienie tego wniosku miało zapewnić H. realizację prawa kontroli przewidzianego w art. 212 kodeksu spółek handlowych (k. […]-[…]).
 
Postanowieniem z dnia […] Sąd Rejonowy Sądu dla […] w W. […] Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego oddalił wniosek o udostępnienie dokumentów złożony przez Obwinionego w imieniu H. (k. […] – […]). W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy wskazał jednoznacznie, że odmowa udostępnienia dokumentów przez M.(2) sp. z o.o. była w pełni uzasadniona. Przyczyną odmowy było bowiem nie tyle utrudnienie H. wykonywania jej podstawowych praw korporacyjnych, jak podnosił Obwiniony we wniosku (k. […] akapit […]), a właśnie ustalone przez Sąd przyczyny odmowy, tj. uzasadniona obawa, że wspólnik (H.) mogłaby wykorzystać dostęp do dokumentów i ksiąg w celach sprzecznych z interesem spółki i w konsekwencji wyrządzić spółce znaczną szkodę. Ustalenia te były oczywiście sprzeczne z wnioskiem podpisanym przez Obwinionego i zawartą w nim argumentacją (k. […]). Przede wszystkim Sąd Rejonowy podkreślił, że H. mimo tego, że pozostawała wspólnikiem M. sp. z o.o. założyła spółkę K. sp. z o.o., której przedmiot działalności obejmuje organizację targów, wystaw i kongresów, czyli głównego obszaru działalności M.(2) sp. z o.o. Stąd też w pełni uzasadnione były obawy spółki uzasadniające odmowę. Również inne czynności podejmowane przez H., w tym m.in. współpraca z P.(2) w zakresie konkurencyjnej działalności do targów W. (organizowanych przez M.(2) sp. z o.o.), ustalanie konkurencyjnych cen w stosunku do  cen obowiązujących na prowadzonych przez M.(2) sp. z o.o. targach E., nie mogły być przez M.(2) sp. z o.o. traktowane inaczej jak działalność konkurencyjna. W konsekwencji odmowa udostępnienia ksiąg i dokumentów była w pełni uzasadniona, a wniosek złożony przez Obwinionego Sąd musiał oddalić.
 
Przedmiotowa sprawa sądowa prowadzona była w postępowaniu nieprocesowym, jednakże jej prawny charakter - „postępowanie przymuszające” bez wątpienia świadczy o istniejących sprzecznych interesach uczestników tego postępowania - nowej klientki H. i byłego klienta M. sp. z o.o. Szczególnie dobitnie o sprzeczności interesów obu uczestników postępowania sądowego wypowiedział się Sąd Rejonowy w swym uzasadnieniu, co zostało wyżej przytoczone.
 
OSD doszedł do przekonania, że w okresie kilkuletniej współpracy z M.(2) sp. z o.o. Obwiniony pozyskał wiedzę zarówno historyczną, jak również obejmującą jej bieżące i przyszłe zamierzenia biznesowe. Jednocześnie, podejmując się reprezentacji nowej klientki H. w sprawie z udziałem swego byłego klienta M.(2) sp. z o.o. zmierzał do dalszego pozyskiwania informacji, które mogłyby być wykorzystywane przez nowego klienta ze szkodą na dotychczasowego.
 
 
Mając na uwadze powyższe, OSD doszedł do przekonania, że całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy, dał podstawę do przypisania Obwinionemu popełnienia zarzucanego mu czynu.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
 
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego zarzucił Obwinionemu naruszenie swoim zachowaniem przepisu art. 22 ust. 1 pkt a) i ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego stanowiącego załącznik do Uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu  Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r. w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego,  uznając, że Obwiniony naruszył wskazany w tym przepisie obowiązek powstrzymania się od działania w warunkach konfliktu interesów. OSD podzielił ocenę zachowania Obwinionego przedstawioną przez Zastępcę Rzecznika we wniosku. Wziąwszy pod uwagę zachowanie Obwinionego objęte zarzutem (pkt I orzeczenia), OSD doszedł do wniosku, że w sposób oczywisty narusza on obowiązek nieczynienia czy powstrzymania się od podejmowania działalności, w której nie tylko doszło, ale może dojść do powstania konfliktu interesów.
 
Nieprzekonujące było stanowisko obrońcy Obwinionego zawarte w odpowiedzi z dnia […] na wniosek o ukaranie (k. […]-[…]), podobnie jak i zeznania Obwinionego złożone przed Zastępcą Rzecznika Dyscyplinarnego a zawarte w protokole z dnia […], że postępowanie o udostępnienie wglądu w księgi spółki i dokumenty ma charakter nieprocesowy, a więc niesporny, co miałoby wykluczyć działanie w warunkach konfliktu interesów (k. […]). Postępowanie „o udostępnienie dokumentów” poprzedzone być musi odmową spółki do dobrowolnego wydania czy udostępnienia dokumentów. Skoro owego dobrowolnego działania nie było, a nawet po stronie spółki była stanowcza odmowa sprostaniu temu żądaniu, wniosek o zobowiązanie przez sąd do dokonania takich czynności nie jest wnioskiem obojętnym czy przyjaznym, a tylko taki mógłby być oceniany jako czynność podjęta bez naruszania interesów byłego klienta.
 
W postępowaniu nieprocesowym, mimo że sprawy nie są prowadzone „przeciwko”, a z „udziałem” możliwa jest także sytuacja, gdy postępowanie to staje się polem sporu, jeżeli interesy uczestników tegoż postępowania pozostają w sprzeczności. Taka sytuacja miała miejsce w opisanym postępowaniu.
 
Nietrafne, by nie nazwać naiwnym, jest także stanowisko obrońcy Obwinionego, że wobec braku umowy pomiędzy kancelarią Obwinionego a M.(2) sp. z o.o., nie można mówić o tym, by spółka ta była jego klientem (k. […]), a w konsekwencji, że mogło dojść do powstania konfliktu interesów między „byłym” a „nowym” klientem. Jak wykazano w materiale dowodowym, kancelaria Obwinionego świadczyła pomoc prawną na rzecz M.(2) sp. z o.o., pełnomocnictwa do działania w jej imieniu były udzielone także Obwinionemu. Także niezawarcie pisemnej umowy na obsługę prawną przy jednoczesnym faktycznym świadczeniu pomocy prawnej, nie ma znaczenia dla ustaleń Sądu. M.(2) sp. z o.o. to były klient Obwinionego.
 
Przepis art. 22 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego nakazuje radcy prawnemu powstrzymać się od występowania na rzecz nowego klienta, jeśli występuje ryzyko naruszenia zobowiązania do poufności wobec poprzedniego klienta lub, jeśli posiadana przez niego wiedza o sprawach poprzedniego klienta dałaby nowemu klientowi nieuzasadnioną przewagę. Wniosek złożony przez Obwinionego zawierający precyzyjne żądanie ujawnienia szeregu dokumentów i informacji zmierzać mógł do zapewnienia H. - nowemu klientowi takich informacji, które mogłaby wykorzystać nie tylko w ramach wykonywania swych praw korporacyjnych, ale i mogłyby dać jej przewagę w działalności konkurencyjnej wobec działalności dotychczasowego klienta Obwinionego M.(2) sp. z o.o.
 
Świadczenie przez Obwinionego bezpośrednio czy też poprzez pracowników jego kancelarii na rzecz dotychczasowego klienta M. (2) sp. z o.o. pomocy prawnej w zakresie bieżącej działalności M. (2) sp. z o.o., jak w sprawach korporacyjnych czy innych dotyczących relacji zewnętrznych winno spowodować, że Obwiniony nie prowadziłby sprawy ani udzielał w jakiejkolwiek formie pomocy prawnej  na rzecz nowego klienta H., która pozostawała w konflikcie z M.(2) sp. z o.o. Interesy obu klientów stawiały ich na pozycji przeciwników. Brak rezygnacji z takiej aktywności skutkował naruszeniem przez Obwinionego także dyspozycji przepisu art. 22 ust. 1 lit. a) Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
 
W kontekście zarzutu naruszenia art. 22 ust. 1 lit. a) i ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego  należy wskazać, że w ocenie OSD Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego słusznie uznał, że opisane wyżej działanie Obwinionego naraża na szwank zawód racy prawnego jako zawód zaufania publicznego, a tym samym ingeruje w godność zawodu. W interesie samorządu radców prawnych jest, by zawód rady prawnego był postrzegany w społeczeństwie jako zawód wolny od tego typu zachowań. Jeśli nawet dojdzie do sporu pomiędzy klientami, którego nie da się rozwiązać drogą ugodową, to normalnym i oczekiwanym od radcy prawnego zachowaniem jest zaniechanie reprezentacji którejś ze skonfliktowanych stron we wzajemnych kontaktach, czy sądowych czy pozasądowych.
 
Klient radcy prawnego musi go darzyć zaufaniem wyrażającym się w pewności, że jego interesy będą chronione i w trakcie współpracy, jak i po ustaniu stosunku prawnego wiążącego go z pełnomocnikiem.
 
Obowiązek niedopuszczenia do powstania konfliktu interesów powiązany jest bezpośrednio z istotą zawodu radcy prawnego oraz prawidłowym rozumiem znaczenia pomocy prawnej. Obwiniony prowadząc sprawę H. o zobowiązanie M.(2) sp. z o.o. do udostępnienia dokumentów  (sygn. akt  […]) nie tylko zniweczył zaufanie do własnej osoby, ale i poderwał zaufanie do wykonywanego zawodu. Takie zachowanie jest jednym z najbardziej nagannych zachowań zawodowych, stoi w rażącej sprzeczności z istotą zawodu radcy prawnego. 
 
W zakresie wymiaru kary OSD uznał, że kara pieniężna w orzeczonej wysokości będzie adekwatna do ciężaru popełnionego czynu i stopnia zawinienia. Sąd ustalając jej wysokość miał na uwadze jej celowość, tj. okoliczność, iż stanowić będzie ona represję, która powinna w przyszłości wzbudzić w Obwinionym refleksję, że postępowanie którego się dopuścił, jest etycznie naganne i że w przyszłości, dopóki będzie wykonywać zawód radcy prawnego, nie dopuści się naruszeń zasad etyki zawodowej.
 
Umorzenie
W pozostałym zakresie (objętym pkt II orzeczenia), OSD umorzył postępowanie ze względu na art. 70 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, zgodnie z którym nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego, jeżeli od czasu popełnienia przewinienia upłynęły trzy lata, a w przypadkach przewidzianych w art. 11 ust. 2 (nadużycie wolności stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza) - rok. Natomiast, zgodnie z ust. 2 tego artykułu w razie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przed upływem terminu, o którym mowa w ust. 1, karalność przewinienia dyscyplinarnego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło pięć lat, a w przypadkach przewidzianych w art. 11 ust. 2 - trzy lata. Zważywszy, że ZRD wszczął postępowanie wobec Obwinionego postanowieniem z dnia […], do oceny przedawnienia karalności czynów objętych wnioskiem o ukaranie należy zastosować okres 5-letni (od dnia popełnienia czynu), zgodnie z art. 11 ust. 2 zd. pierwsze ustawy o radcach prawnych. Odpowiedzialność dyscyplinarna za czyny opisane w orzeczeniu uległa przedawnieniu w następujących terminach: (1) pkt. 1 lit. a) – c)  - […], (2) pkt 2 lit. a)  - […], pkt 2 lit. b) – […], pkt 3 – […], zaś czyn opisany w pkt 4 – najpóźniej […] (N. – uprawnienia do wykonywania zawodu radcy prawnego uzyskała […], L.(2) – […]),  
 
Na podstawie przepisu art. 74¹ ustawy o radcach prawnych do postępowania dyscyplinarnego stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z art. 17 § 1 pkt 6 KPK nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, jeżeli nastąpiło przedawnienie karalności, stąd konieczne było częściowe umorzenie postępowania.
 
O kosztach orzeczono na podstawie art. 70⁶ ust. 2 ustawy o radcach prawnych w zw. z § 1 ust. 1 Uchwały nr 86/IX/2015 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 20 marca 2015 r. w sprawie określenia wysokości zryczałtowanych kosztów postępowania dyscyplinarnego.
 
Mając na uwadze powyższe okoliczności, Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. orzekł jak w sentencji.
 
 
(W.K.)