Orzeczenie z dnia 27 października 2021 r. Sygn. akt: D 54/21
Orzeczenie jest prawomocne
 

PRZEWODNICZĄCY:      r. pr. Radosław Radosławski
CZŁONKOWIE:                 r. pr. Krzysztof Jacek Woś
r. pr. Agnieszka Korpas - Mattusch
PROTOKOLANT:              Karolina Szymala

 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawie […] r. w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu A.B. ([…]) obwinionej o to, że:
nie wypełniła obowiązku doskonalenia zawodowego i nie uzyskała żadnego z wymaganych co najmniej 40 punktów szkoleniowych w cyklu szkoleniowym, który trwał od […] r. do […] r. – czym naruszyła obowiązek dbania o rozwój zawodowy poprzez kształcenie ustawiczne a także obowiązek stosowania się do uchwał organów samorządu radców prawnych,
tj. popełniła czyn z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 14 ust. 1 i 2 oraz 61 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego stanowiącego załącznik do uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r. w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, w związku z § 7 i § 11 Regulaminu zasad wypełniania obowiązku doskonalenia zawodowego przez radców prawnych i zadań organów samorządu służących zapewnieniu przestrzegania tego obowiązku, stanowiącego załącznik do uchwały nr 103/IX/2015 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 11 grudnia 2015 r. w sprawie Regulaminu zasad wypełnienia obowiązku doskonalenia zawodowego przez radców prawnych i zadań organów samorządu służących zapewnieniu przestrzegania tego obowiązku, (tj. uchwała Nr 124/X/2017 Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 20 października 2017 r. w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego uchwały w sprawie Regulaminu zasad wypełniania obowiązku doskonalenia zawodowego przez radców prawnych i zadań organów samorządu służących zapewnieniu przestrzegania tego obowiązku,
 

 

 

 
Wnioskiem o ukaranie z dnia […] r. Rzecznik Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. (zwany dalej „Rzecznikiem”) wniósł o ukaranie r. pr. A. B., wpisanej na listę radców prawnych pod numerem […] (zwanej dalej „Obwinioną”) obwiniając ją o popełnienie przewinienia dyscyplinarnego z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 14 ust. 1 i 2 oraz art. 61 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (dalej: „KERP”) w związku z § 7 i § 11 Regulaminu zasad wypełniania obowiązku doskonalenia zawodowego przez radców prawnych i zadań organów samorządu służących zapewnieniu przestrzegania tego obowiązku stanowiącego załącznik do uchwały Krajowej Rady Radców Prawnych Nr 103/IX/2015 z dnia 11 grudnia 2015 r. w sprawie Regulaminu zasad wypełniania obowiązku doskonalenia zawodowego przez radców prawnych i zadań organów samorządu służących zapewnieniu  przestrzegania tego obowiązku (zwanego dalej „Regulaminem Doskonalenia”) przez to, że nie wypełniła obowiązku doskonalenia zawodowego i nie uzyskała żadnego z wymaganych co najmniej 40 (czterdziestu) punktów szkoleniowych w cyklu szkoleniowym, który trwał od dnia […] r. do […] r., czym naruszyła obowiązek dbania o rozwój zawodowy poprzez kształcenie ustawiczne, a także obowiązek stosowania się do uchwał organów samorządu radców prawnych.
 
Obwiniona wniosła odpowiedź na wniosek o ukaranie pismem z dnia […] r., w której to odpowiedzi wniosła o uniewinnienie oraz o umorzenie postępowania dyscyplinarnego, ponieważ – jej zdaniem – czyn polegający na niewypełnieniu obowiązku doskonalenia zawodowego i nieuzyskaniu wymaganej liczby punktów szkoleniowych w danym cyklu szkoleniowym nie stanowi przewinienia dyscyplinarnego. Uzasadniając swoje stanowisko Obwiniona podniosła, że podstawą odpowiedzialności dyscyplinarnej radcy prawnego musi być przepis ustawy o radcach prawnych. Tymczasem w opinii Obwinionej powołana ustawa nie nakłada na radcę prawnego obowiązku uczestniczenia w szkoleniach zawodowych pod rygorem odpowiedzialności dyscyplinarnej. Wskazując na powyższe Obwiniona powołała się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2014 r. (sygn. akt […]). Ponadto Obwiniona podniosła, że w […] r. złożyła zawiadomienie o niewykonywaniu zawodu i została zwolniona z tego powodu z obowiązku uiszczania składek. Obwiniona uznała powyższe za zwolnienie z obowiązku doskonalenia zawodowego. Obwiniona wskazała także na brak kontaktu telefonicznego ze strony Izby w przedmiotowej sprawie pomimo braku jej odpowiedzi na wiadomości e-mail informujące o stanie zgromadzonych punktów szkoleniowych (k. 61-63).
 
W dniu […] r. Okręgowy Sąd Dyscyplinarny OIRP w W. (dalej: „OSD”) po rozpoznaniu na rozprawie sprawy przeciwko Obwinionej uznał ją za winną czynu zarzucanego we wniosku o ukaranie i wymierzył jej karę pieniężną w kwocie 3.200 zł oraz obciążył kosztami postępowania dyscyplinarnego w kwocie 1.200 zł. Rozprawa odbyła się pod nieobecność Obwinionej, OSD stwierdził, że została ona prawidłowo zawiadomiona o rozprawie i nie stawiła się bez usprawiedliwienia – wezwanie na rozprawę zawarte w dwukrotnie awizowanej przesyłce pocztowej nie zostało odebrane. Wobec powyższego na podstawie art. 68³ ustawy o radcach prawnych OSD postanowił prowadzić postępowanie bez jej udziału, uznając, że jej obecność nie jest niezbędna gdyż stan faktyczny sprawy może być ustalony w oparciu o przedstawione przez Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego dokumenty.
 
Od orzeczenia OSD w dniu […] r. Obwiniona wniosła odwołanie, zaskarżając orzeczenie OSD w całości i wnosząc o uchylenie orzeczenia i uniewinnienie wobec braku znamion deliktu dyscyplinarnego; alternatywnie o:
- zmianę orzeczenia Sądu I instancji poprzez zastosowanie kary mniej dolegliwej, bądź
- uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania na wypadek braku prawidłowego doręczenia zawiadomienia o rozprawie w dniu […] r.,
a także uchylenie, bądź zmianę postanowienia o kosztach przed Sądem I instancji w kwocie 1.200 zł jako nieadekwatnych do postępowania w sprawie.
 
Zaskarżonemu orzeczeniu Obwiniona zarzuciła naruszenie prawa materialnego oraz obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia.
 
W uzasadnieniu Obwiniona podała, że w okresie od […] r. do […] r. była osobą bezrobotną oraz nie wykonywała zawodu radcy prawnego i na tej podstawie korzystała ze zwolnienia z uiszczania składek samorządowych. Fakt niewykonywania zawodu został zgłoszony organom samorządu w […] r. Zdaniem Obwinionej okoliczności te winny skutkować podjęciem przez Radę OIRP w W. z urzędu kroków, o których mowa w § 10 ust. 2 Regulaminu Doskonalenia. Ponadto przepis § 17 ut. 2 Regulaminu Doskonalenia wskazuje na ewentualność wszczęcia postępowania dyscyplinarnego. O tym, czy je wszczynać winno, zdaniem Obwinionej, decydować to, czy dana osoba wykonuje zawód radcy prawnego. W ocenie Obwinionej niewykonywanie zawodu faktycznie zrównuje jej sytuację z osobami, o których mowa w § 10 ust. 1 Regulaminu Doskonalenia. Obwiniona podkreśliła, że jej zdaniem wyrok Sądu Najwyższego z dnia […] r. […] zachował aktualność także po zmianie przepisów ustawy o radcach prawnych.
 
Obwiniona wskazała także na naruszenie art. 424 § 2 kpk poprzez brak omówienia w uzasadnieniu orzeczenia okoliczności przemawiających za zastosowaniem danej kary. Ponadto Obwiniona podała, że nie była wcześniej karana dyscyplinarnie, a w poprzednim cyklu szkoleniowym odbywała szkolenia bez zastrzeżeń i nie uchylała się od żadnych innych powinności. Będąc zwolnioną z obowiązku opłacania składek Obwiniona była przeświadczona, że obowiązek uzyskiwania punktów szkoleniowych również jej nie dotyczy.
 
Obwiniona podniosła też, że w poprzednim cyklu szkoleniowym w stosunku do osób, które nie wypełniły obowiązku szkoleniowego były kierowane wnioski o udzielenie ostrzeżenia dziekańskiego. Wskazała, że kara pieniężna jest w jej przypadku nieadekwatna do przewinienia i nazbyt surowa. Podkreśliła, że ukaranie stanowi w tym przypadku rodzaj sankcji za odmowę dobrowolnego poddania się karze upomnienia i zapłaty 600 zł kosztów.
 
Ponadto w ocenie Obwinionej OSD naruszył zasady związane z udziałem w rozprawach i przeprowadzaniem czynności procesowych. Zawiadomienie o rozprawie w dniu […] r. zostało jej doręczone w dniu rozprawy, po jej odbyciu, natomiast o rozprawie w dniu […] r. nie została w jakikolwiek sposób powiadomiona. Istotne jest przy tym, że nie uchylała się wcześniej od odbierania korespondencji, a jej adres korespondencyjny nie uległ zmianie. Powyższe nieprawidłowości naruszyły prawo Obwinionej do obrony.
 
Odnosząc się do kosztów postępowania Obwiniona stwierdziła, że z uwagi na brak skomplikowania i czasochłonności koszty postępowania winny zostać orzeczone w najniższej wysokości, tj. 500 zł.
 
Wyższy Sąd Dyscyplinarny Krajowej Izby Radców Prawnych orzeczeniem z dnia […] r. sygn. […] zmienił zaskarżone orzeczenie OSD w ten sposób, że w miejsce kary pieniężnej wymierzył Obwinionej karę nagany; w pozostałej części utrzymał orzeczenie w mocy. Obwinioną obciążono kosztami postępowania odwoławczego w kwocie 1200 zł.
 
W uzasadnieniu stwierdzono m.in. odnosząc się do zarzutu niedoręczenia wezwania Obwinionej, że zarzut ten nie był zasadny, a wezwanie na rozprawę w dniu […] r. nie zostało przez Obwinioną odebrane i wróciło z adnotacją „zwrot – nie podjętą w terminie”. Zostało ono wysłane na adres korespondencyjny Obwinionej, który sama wskazała w trybie art. 8 ust. 3 ustawy o radcach prawnych.
 
Kasację od orzeczenia Sądu II instancji wniosła obrońca Obwinionej, zaskarżając orzeczenie w całości. Postawiła ona zarzuty rażącego naruszenia:
1) art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w zw. z art. 14 ust. 1 i 2 oraz art. 61 ust. 2 KERP poprzez niewłaściwe zastosowanie przy nieprawidłowym przyjęciu, że Obwiniona dopuściła się deliktu dyscyplinarnego w postaci naruszenia zasad KERP – niewykonania obowiązku doskonalenia zawodowego w cyklu szkoleniowym od […] r. do […] r. tj. w czasie kiedy nie wykonywała zawodu jako osoba bezrobotna i z tego tytułu była zwolniona z uiszczania składki samorządowej, co oznacza tym samym, iż nie mogła naruszyć zasad etyki w postaci niewykonania obowiązku zawodowego;
2) art. 433 § 2 kpk w zw. z art. 74¹ pkt 1 ustawy o radcach prawnych poprzez nierozpatrzenie zarzutu braku ustawowej kwalifikacji przewinienia dyscyplinarnego w postaci nieuzyskania 40 pkt szkoleniowych w cyklu szkoleniowym określonym w Regulaminie Doskonalenia, tj. art. 60 ust. 8 lit. h ustawy o radcach prawnych, stanowiącego podstawę uchwalenia Regulaminu Doskonalenia;
3) art. 4 kpk, art. 5 § 2 kpk, art. 7 kpk w zw. z art. 410 kpk oraz w zw. z § 10 Regulaminu Doskonalenia poprzez błędną wykładnię i zastosowanie przy nieprawidłowym przyjęciu, iż obowiązek ten dotyczy wszystkich radców prawnych, w tym niewykonujących zawodu przez cały cykl szkoleniowy, że sytuacja faktyczna i prawna Obwinionej nie stanowiła szczególnie uzasadnionych okoliczności, że to wyłącznie Obwiniona winna występować z inicjatywą w tym zakresie w sytuacji, kiedy to samorząd był zobowiązany zareagować na podstawie § 10 Regulaminu Doskonalenia poprzez uznanie, iż Obwiniona jest zwolniona z obowiązku doskonalenia zawodowego w sytuacji, kiedy to samorząd przy stanie wiedzy o statusie Obwinionej winien był zwolnić ją z obowiązku doskonalenia zawodowego w cyklu szkoleniowym od […] r. do […] r.;
4) art. 17 § 1 pkt 3 kpk w zw. z art. 410 kpk oraz w zw. z art. 74¹ pkt 1 ustawy o radcach prawnych poprzez jego niezastosowanie przy nieprawidłowym przyjęciu, iż zaniechanie Obwinionej jest zawinione w stopniu przewyższającym społeczną szkodliwość czynu w sytuacji, kiedy Obwiniona w całym cyklu szkoleniowym nie wykonywała zawodu jako osoba bezrobotna, co wykluczało wyrządzenie szkody z uwagi na brak przedmiotu i osoby poszkodowanej;
5) art. 117 § 2 kpk w zw. z art. 6 kpk w zw. z art. 74¹ pkt 1 ustawy o radcach prawnych poprzez nieuwzględnienie wniosku obwinionej z dnia […] r. o odroczenie rozprawy z uwagi na wykorzystanie ustawowego uprawnienia pracowniczego w postaci dnia na poszukiwanie pracy w okresie wypowiedzenia, a następnie przeprowadzenia rozprawy i wydania orzeczenia pod nieobecność Obwinionej, która wyraźnie wnosiła o odroczenie rozprawy, albowiem chciała złożyć wyjaśnienia, których przed Sądem I instancji wcześniej nie składała na skutek rażącego naruszenia przepisów przez ten sąd, takim postępowaniem Sąd II instancji naruszył wskazane przepisy w sposób rażący także w zakresie naczelnej zasady procesowej, jaką jest prawo do obrony, gdyż pozbawiło to Obwinioną prawa do udziału w rozprawie odwoławczej, złożenia tam wyjaśnień i przedstawienia swoich argumentów, z uwagi na kolejne zarzuty w ocenie obrony miało to istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia;
6) art. 439 § 1 pkt 11 kpk w zw. z art. 117 § 1, 2, 3 kpk w zw. z art. 374 § 1 kpk oraz w zw. z art. 132 § 1 kpk, art. 133 § 1 i 2 kpk i art. 6 kpk w zw. z art. 74¹ pkt 1 ustawy o radcach prawnych poprzez nieprawidłowe uznanie za skutecznie wysłane zawiadomienia na błędny adres o obowiązkowej rozprawie w dacie […] r. oraz za uznanie tego zawiadomienia za prawidłowo doręczone Obwinionej w sytuacji, kiedy rozprawa nie powinna się była toczyć, ani też nie powinno zostać na niej wydane orzeczenie, albowiem Obwiniona nie mogła się stawić, składać wyjaśnień, ani też realizować prawa do obrony, Sąd II instancji rażąco naruszając ww. przepisy nie rozpatrzył zarzutu Obwinionej w odwołaniu i nie dokonał prawidłowej weryfikacji błędnych ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji w tym zakresie;
7) art. 439 § 1 pkt 11 kpk w zw. z art. 353 § 1 kpk w zw. z art. 374 § 1 kpk w zw. z art. 6 kpk w zw. z art. 74¹ pkt 1 ustawy o radcach prawnych poprzez uznanie za prawidłowe wyznaczenia rozprawy w dacie […] r. pomimo wysłania zawiadomienia o rozprawie na mniej niż 7 dni przed jej terminem, które miało istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, albowiem rozprawa nie powinna była zostać wyznaczona, gdyż Obwiniona nie mogła stawić się na obowiązkową rozprawę i złożyć wyjaśnień, co naruszało jej prawo do obrony, Sąd I instancji rażąco naruszając ww. przepisy nie rozpatrzył zarzutu Obwinionej w odwołaniu i nie dokonał prawidłowej weryfikacji błędnych ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji w tym zakresie;
8) art. 433 § 2 kpk i art. 457 § 3 kpk w zw. z art. 74¹ pkt 1 ustawy o radcach prawnych w przedmiocie zarzutu obciążenia Obwinionej kosztami postępowania przed Sądem I instancji poprzez nierozpatrzenie zawartych w odwołaniu zarzutów co do orzeczenia obciążającego Obwinioną kosztami postępowania w dużej wysokości, sąd odwoławczy winien był wnikliwie rozważyć wskazane kwestie, ustalając wpływ niezależnych i zależnych od Obwinionej czynników, na długość procesu dyscyplinarnego i na rozmiar powstałych kosztów oraz aktualną sytuację finansową Obwinionej i zasady słuszności;
9) art. 624 § 1 kpk w zw. z art. 410 kpk oraz art. 440 kpk w zw. z art. 74¹ pkt 1 ustawy o radcach prawnych poprzez ich błędną wykładnię i nieprawidłowe odstąpienie od zwolnienia Obwinionej w całości lub w części od zapłaty kosztów postępowania odwoławczego, mimo sytuacji usprawiedliwiającej zastosowanie względów słuszności wynikających z okoliczności przedmiotowej sprawy i sytuacji bytowej Obwinionej.
 
Obrońca Obwinionej wniosła o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości oraz orzeczenia Sądu I instancji i uniewinnienie Obwinionej wobec braku znamion deliktu dyscyplinarnego, alternatywnie o uchylenie w całości orzeczeń obydwu sądów i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, a także o zwolnienie Obwinionej od kosztów postępowania kasacyjnego. W uzasadnieniu kasacji obrońca podniosła m.in., odnosząc się do zarzutu z pkt 6, że wezwanie na rozprawę w dniu […] r. zostało wysłane na zły adres (różnica w numerze mieszkania). Zdaniem obrońcy stanowiło to bezwzględną przyczynę odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 11 kpk, a wezwania nie można było uznać za doręczone. Sąd odwoławczy błędnie uznał, że przesyłka była awizowana prawidłowo. Obwiniona chciała stawić się na rozprawie i podjąć obronę. Sąd odwoławczy nie rozpatrzył zarzutu wskazanego w odwołaniu ponieważ nie dokonał weryfikacji ustaleń Sądu I instancji. Ustalenia sądu odwoławczego stoją przy tym w sprzeczności z materiałem dowodowym. Awizowanie przesyłki pod innym adresem jest nieprawidłowe. W związku z tym rozprawa nie powinna się toczyć i orzeczenie nie mogło zostać wydane.
 
Wyrokiem z dnia […] r. sygn. akt […] Sąd Najwyższy uchylił w całości orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Krajowej Izby Radców Prawnych z dnia […] r. sygn. akt […] oraz zmienione nim orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. z dnia […] r. sygn. akt […] i sprawę przekazał Okręgowemu Sądowi Dyscyplinarnemu Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. do ponownego rozpoznania.
 
Sąd Najwyższy za zasadny uznał zarzut wskazany w pkt 6 kasacji. Skutkował on uchyleniem zaskarżonego orzeczenia oraz orzeczenia Sądu I instancji i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy uznał, że w sprawie doszło do rażącego naruszenia prawa  jeżeli chodzi o względną przyczynę odwoławczą, tj. wadliwego rozpoznania zarzutu wskazanego w odwołaniu dotyczącego doręczenia Obwinionej wezwania na rozprawę główną w dniu […] r. Pod tym względem doszło w postępowaniu pierwszoinstancyjnym do rażącego naruszenia art. 133 § 2 kpk w zw. z art. 117 § 2 kpk. Uchybienie to mogło mieć przy tym wpływ na treść orzeczenia, bowiem nie można było uznać, aby wezwanie na rozprawę zostało Obwinionej doręczone, ewentualnie zastosować można było fikcję doręczenia wskazaną w art. 133 § 2 kpk. W związku z tym Obwiniona pozbawiona została możliwości udziału w rozprawie. Zawiadomienie o rozprawie zostało wysłane na zły adres (na błędny numer lokalu […] zamiast na właściwy numer lokalu […]). Z akt sprawy wynika, że adres wskazany na przesyłce był nieprawidłowy. Już ta okoliczność przekreślała możliwość stwierdzenia prawidłowego doręczenia Obwinionej wezwania na rozprawę w dniu […] r. Błędny adres skutkował pozbawieniem Obwinionej możliwości odbioru pisma. Obwiniona w tej sytuacji została pozbawiona możliwości wzięcia udziału w rozprawie i podjęcia obrony, do czego miała prawo. Wskazane wyżej okoliczności (SN odstąpił od rozpatrywania pozostałych zarzutów kasacji) skutkowały wydaniem przez Sąd Najwyższy wyroku kasatoryjnego i uchyleniem orzeczeń sądów obu instancji i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania przez Okręgowy Sąd Dyscyplinarny w W.
 
Sąd rozpoznał sprawę na rozprawie w dniu […] r. pod nieobecność Obwinionej, która pismem z dnia […] r. poinformowała, że ze względu na uporczywy suchy kaszel i podwyższoną temperaturę nie będzie mogła stawić się na rozprawę i wniosła o odroczenie rozprawy, a w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku o złożenie do akt sprawy jej wyjaśnień na piśmie. Obwiniona wniosła jednocześnie o uniewinnienie bądź umorzenie postępowania dyscyplinarnego wraz ze zwolnieniem od kosztów postępowania.
 
Sąd nie przychylił się do wniosku Obwinionej o odroczenie rozprawy kierując się przepisem art. 68³ ust. 2 i 3 ustawy o radcach prawnych, zgodnie z którym to przepisem należyte usprawiedliwienie niestwiennictwa w przypadku choroby wymaga przedstawienia zaświadczenia lekarskiego. Biorąc pod uwagę deklarowane wystąpienie dolegliwości na kilka dni przed wyznaczoną datą rozprawy i możliwość skorzystania z teleporady medycznej, Obwiniona mogła takie zaświadczenie przedstawić. Wobec braku zaświadczenia lekarskiego nie można uznać powodów nieobecności na rozprawie wskazanych w piśmie z dnia […] r. za udokumentowane w sposób niebudzący  wątpliwości  co  do  zaistnienia  tych  okoliczności. Jednocześnie Sąd uznał, że nie występują przyczyny uznania obecności Obwinionej na rozprawie za konieczną, gdyż stan faktyczny sprawy może być ustalony w oparciu o przedstawione przez ZRD dokumenty (sama Obwiniona zasadniczo nie kwestionuje faktu, że nie uzyskała wymaganych punktów w cyklu szkoleniowym […]-[…]), a Obwiniona zarówno w toku postępowania dyscyplinarnego jak i pismem z dnia […] przedłożyła obszerne wyjaśnienia.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny ustalił, co następuje:

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że Obwiniona nie uzyskała punktów szkoleniowych w cyklu szkoleniowym, który trwał od […] r. do […] r. (k. 1 i 73). Obwiniona nie kwestionowała tej okoliczności w odpowiedzi na wniosek o ukaranie (k. 61).
 
Rada tutejszej Izby nie podjęła uchwały w sprawie zawieszenia prawa do wykonywania zawodu wobec Obwinionej (k. 34). W okresie od […] r. do […] r. Obwiniona nie wykonywała zawodu. Ponadto od […] r. do […] r. Obwiniona była zwolniona z opłacania składek na rzecz samorządu (k. 37).
 
Biuro Izby wysłało do Obwinionej pięć wiadomości przypominających o obowiązku szkoleniowym informując jednocześnie o stanie realizacji tego obowiązku. Następnie Obwiniona była dwukrotnie wzywana do nadesłania zaległych zaświadczeń (k. 38-48).
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych radcowie prawni podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych.
 
Zgodnie z art. 14 KERP radca prawny ma obowiązek dbać o rozwój zawodowy poprzez kształcenie ustawiczne (ust. 1) oraz obowiązany jest brać udział w szkoleniach zawodowych na zasadach określonych przez właściwy organ samorządu (ust. 2). Analogiczne brzmienie miał art. 23 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego stanowiącego załącznik do uchwały Nr 5/2007 VIII Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 10 listopada 2007 r. w sprawie uchwalenia Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, który obowiązywał do dnia 1 lipca 2015 r.
 
Ponadto na podstawie art. 61 ust. 2 KERP radca prawny obowiązany jest stosować się do uchwał organów samorządu radców prawnych.
 
Do dnia […] r. obowiązek brania udziału w szkoleniach zawodowych regulowała uchwała Krajowej Rady Radców Prawnych Nr 30/B/VII/2008 z dnia 6 czerwca 2008 r. w sprawie określenia zasad wypełniania przez radcę prawnego obowiązku brania udziału w szkoleniach zawodowych (dalej: „uchwała z 2008 r.”). Od 1 stycznia 2016 r. obowiązuje Regulamin Doskonalenia, który w § 7 nakłada na radców prawnych obowiązek uzyskania co najmniej 40 punktów szkoleniowych w każdym cyklu szkoleniowym. Na podstawie § 3 uchwały Krajowej Rady Radców Prawnych Nr 103/IX/2015 z dnia 11 grudnia 2015 r. w sprawie Regulaminu zasad wypełniania obowiązku doskonalenia zawodowego przez radców prawnych i zadań organów samorządu służących zapewnieniu  przestrzegania tego obowiązku punkty szkoleniowe uzyskane przez radców prawnych w roku […] zalicza się na poczet wymaganej liczby punktów szkoleniowych w cyklu szkoleniowym […]-[…] określonej w Regulaminie Doskonalenia.
 
Podstawę prawną Regulaminu Doskonalenia stanowi art. 60 pkt 8 lit. h ustawy o radcach prawnych, który to przepis został dodany przez art. 22 pkt 2 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1255) z dniem 31 sierpnia 2015 r. Nowelizacja ta rozstrzygnęła pojawiające się wcześniej wątpliwości w orzecznictwie w przedmiocie dopuszczalności nałożenia na radców prawnych obowiązków szkoleniowych wyłącznie na mocy regulacji regulaminowych, których wyrazem był wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2014 r. sygn. akt […]. Tym samym do zakresu działania Krajowej Rady Radców Prawnych należy uchwalenia regulaminów dotyczących dopełnienia obowiązku zawodowego radców prawnych w zakresie doskonalenia zawodowego i uprawnień organów samorządu służących zapewnieniu przestrzegania tego obowiązku przez radców prawnych. Rada dokonała tego swoją uchwałą Nr 103/IX/2015 z dnia 11 grudnia 2015 r., co rozwiewa obecnie wszelkie wątpliwości w przedmiocie istnienia prawnego obowiązku szkoleniowego radców prawnych (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2020 r. sygn. akt […]).
 
W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, że Obwiniona nie wykonała obowiązku odbycia szkoleń zawodowych lub innych form doskonalenia zawodowego opisanych w Regulaminie Doskonalenia. Obwiniona podniosła natomiast w swoich wyjaśnieniach złożonych na piśmie, że w okresie trwania cyklu szkoleniowego nie wykonywała zawodu, miała status osoby bezrobotnej i była zwolniona z uiszczania składki członkowskiej. Zdaniem Obwinionej zasady etyki określone w art. 14 ust. 1 i 2 KERP dotyczą wyłącznie radców prawnych, którzy wykonują zawód, a co za tym idzie nie dotyczył jej obowiązek doskonalenia zawodowego.
 
Argumentacja ta nie zasługuje na uwzględnienie. W pierwszej kolejności zauważyć należy, że zarówno uchwała z 2008 r. jak i obecnie obowiązujący Regulamin Doskonalenia nie zwalniają z obowiązku doskonalenia zawodowego wszystkich radców prawnych niewykonujących zawodu. § 8 uchwały z 2008 r. zwalniał z obowiązku udziału w szkoleniach zawodowych radców prawnych emerytów i rencistów niewykonujących zawodu. Podobnie § 7 ust. Regulaminu Doskonalenia stanowi, że z obowiązku doskonalenia zawodowego zwolnieni są radcowie prawni niewykonujący zawodu będący emerytami, rencistami lub pobierającymi świadczenie przedemerytalne. W żadnym momencie w okresie trwania cyklu szkoleniowego […]-[…] Obwiniona na mocy uchwał organów samorządu radców prawnych nie była zwolniona, z uwagi na niewykonywanie zawodu, z obowiązku doskonalenia zawodowego.
 
Nie jest również trafiony argument Obwinionej dotyczący wykładni systemowej art. 14 KERP, zgodnie z którym jego umiejscowienie w Dziale II KERP przesądza o tym, że dotyczy on tylko radców prawnych wykonujących zawód. Obwiniona w swoich wyjaśnieniach pisemnych fragmentarycznie przytacza tytuł Działu II („Podstawowe zasady wykonywania zawodu”), który w istocie brzmi „Podstawowe zasady wykonywania zawodu oraz wartości i obowiązki etyczne radcy prawnego”. W dziale tym poza art. 14 znajdują się również i takie zasady jak np. wynikająca z art. 13 KERP zasada koleżeństwa, którą trudno byłoby uznać za nieobowiązującą radców prawnych niewykonujących zawodu.
 
Nie polega również na prawdzie podnoszona przez Obwinioną okoliczność, że „Regulamin Doskonalenia nie zawierał przepisów przejściowych normujących zastaną sytuację faktyczną radców prawnych”. Przepisem takim był wskazany wyżej § 3 uchwały Krajowej Rady Radców Prawnych Nr 103/IX/2015 z dnia 11 grudnia 2015 r. w sprawie Regulaminu zasad wypełniania obowiązku doskonalenia zawodowego przez radców prawnych i zadań organów samorządu służących zapewnieniu  przestrzegania tego obowiązku, a poprzednio obowiązująca uchwała z 2008 r. również nakładała na Obwinioną obowiązek doskonalenia zawodowego.
 
Jak słusznie zauważył Wyższy Sąd Dyscyplinarny w uzasadnieniu orzeczenia z dnia […] r. nieporozumieniem jest podnoszony również w wyjaśnieniach Obwinionej z dnia […] r. zarzut wobec samorządu radców prawnych, że nie została ona z urzędu zwolniona z obowiązku uzyskania 40 pkt szkoleniowych z uwagi na niewykonywanie zawodu i brak uiszczania składek. Wniosek o zwolnienie z tego obowiązku, wbrew twierdzeniom Obwinionej, nie może być złożony do Rzecznika, gdyż zgodnie z § 10 ust. 2 to właściwa rada okręgowej izby radców prawnych lub upoważnione przez nią prezydium może zwolnić radcę prawnego z wypełnienia obowiązku doskonalenia zawodowego lub zmniejszyć jego wymiar. Zwolnienie takie może nastąpić tylko „w szczególnie uzasadnionych przypadkach”, co wskazuje, że ciężar wykazania szczególnych okoliczności spoczywa na osobie zainteresowanej, i ona też powinna złożyć odpowiedni wniosek. Z całą pewnością za szczególnie uzasadniony przypadek nie może zostać uznane samo niewykonywanie zawodu, gdyż jak już wyżej wskazano, zarówno uchwała z 2008 r. jak i Regulamin Doskonalenia nie przewidują w takim wypadku zwolnienia z obowiązku doskonalenia zawodowego. Można jedynie teoretycznie rozważać, czy posiadanie statusu osoby bezrobotnej i związana z tym sytuacja materialna Obwinionej mogłaby zostać uznana za szczególnie uzasadniony przypadek, Obwiniona jednak takiego wniosku nie złożyła, a miała taką możliwość zarówno na mocy przepisów uchwały z 2008 r. jak i Regulaminu Doskonalenia. Należy jednak pamiętać, że szereg szkoleń jest dostępnych nie tylko nieodpłatnie, ale też online za pomocą platformy e-learningowej, więc trudno uznać posiadanie statusu osoby bezrobotnej za trudną do przezwyciężenia przeszkodę w wykonywaniu obowiązku doskonalenia zawodowego.
 
Nieporozumieniem jest również oczekiwanie przez Obwinioną na „kontakt telefoniczny” ze strony OIRP w W. po wysłaniu przez biuro OIRP szeregu maili informujących o stanie punktów szkoleniowych. Jak sama Obwiniona wskazała w swoich wyjaśnieniach, była „przekonana, że mejle te stanowią niedopatrzenie ze strony pracownika kluczowego faktu, iż nie wykonuję zawodu radcy prawnego jako osoba bezrobotna i nie opłacam składek samorządowych”. Obwiniona w świetle uchwały z 2008 r. i Regulaminu Doskonalenia nie podlegała automatycznemu zwolnieniu z obowiązku doskonalenia zawodowego, a wiadomości otrzymane drogą elektroniczną całkowicie bezpodstawnie uznała za pomyłkę. Tymczasem możliwość zdobycia potrzebnych punktów szkoleniowych istniała w zasadzie do samego końca okresu szkoleniowego – ostatnie szkolenia stacjonarne odbywały się […] i […] r., a szkolenia z tego cyklu na platformie learningowej online były dostępne do […] r.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny dokonał również oceny społecznej szkodliwości społecznej zarzucanego Obwinionej czynu w świetle niewykonywania przez zawodu radcy prawnego w okresie objętym cyklem szkoleniowym. Na wstępie zauważyć trzeba, że nie można zrównywać sytuacji radców prawnych niewykonujących zawodu z sytuacją radców prawnych mających zawieszone prawo do wykonywania zawodu. Zawieszenie prawa do wykonywania zawodu następuje w ściśle określonych ustawowo przypadkach i jeśli wystąpi przesłanka zawieszenia albo uprawomocni się orzeczenie dyscyplinarne o zastosowaniu tej kary to sam fakt zawieszenia prawa do wykonywania zawodu oraz długość okresu tego zawieszenia są niezależne od woli danego radcy prawnego. Tymczasem podjęcie wykonywania zawodu lub też zaprzestanie jego wykonywania zależy od decyzji radcy prawnego, którego obowiązkiem jest jedynie poinformowanie rady właściwej okręgowej izby radców prawnych o podjęciu wykonywania zawodu lub też o niewykonywaniu zawodu radcy prawnego. W tym stanie rzeczy należy przypomnieć o celu regulacji dotyczących doskonalenia zawodowego, którym jest realizacja uprawnienia klientów do posiadania przez ich pełnomocników zasobu wiedzy wystarczającego do ich obsługi. Aby wykonywać czynności zawodowe w interesie klienta i z należytą starannością radca prawny musi mieć wiedzę w zakresie aktualnego brzmienia przepisów prawnych, stanowiska doktryny w zakresie rozwiązywanych problemów oraz znajomości aktualnego orzecznictwa sądowego (por. Komentarz do Kodeksu Etyki Radcy Prawnego pod red. T. Schefflera, CH Beck, Warszawa 2021, s. 107). Biorąc więc pod uwagę to, że radca prawny niewykonujący zawodu może w zasadzie w dowolnym momencie rozpocząć jego wykonywanie, zwolnienie wszystkich radców prawnych niewykonujących zawodu z obowiązku doskonalenia zawodowego byłoby z punktu widzenia celu tych regulacji nieuzasadnione (inna jest w tym kontekście sytuacja radców prawnych będących emerytami lub rencistami, co znalazło wyraz w odpowiednich postanowieniach uchwały z 2008 r. i Regulaminu Doskonalenia). Co więcej, sam fakt niewykonywania zawodu – i to przez dłuższy okres, jak to miało miejsce w przypadku Obwinionej – powoduje ryzyko dezaktualizacji posiadanej wiedzy, braku kontaktu z najnowszym orzecznictwem i poglądami doktryny. Radca prawny, który zawodu nie wykonuje, ale zamierza wznowić jego wykonywanie, powinien tym bardziej uczestniczyć w szkoleniach i innych formach doskonalenia zawodowego oferowanych przez samorząd. Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, że niewykonywanie zawodu przez Obwinioną nie wpłynęło na zmniejszenie stopnia społecznej szkodliwości czynu.
 
W tym kontekście w ocenie Sądu kara nagany jest karą adekwatną do przewinienia, zważywszy na postawę Obwinionej, oraz fakt, że niedopełnienie obowiązku doskonalenia zawodowego przybrało formę rażącą, gdyż spośród wymaganych 40 punktów szkoleniowych Obwiniona nie uzyskała żadnego, nie uczestnicząc w żadnym ze szkoleń. Jak już wyżej wskazano, Obwiniona przy zachowaniu należytej staranności mogła po otrzymaniu informacji z biura OIRP o zerowym stanie punktów szkoleniowych wykonać obowiązek doskonalenia zawodowego co najmniej częściowo.
 
W sprawie kosztów postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 70⁶ ust. 1 i 2 ustawy o radcach prawnych, zgodnie z którymi zryczałtowane koszty postępowania ponosi obwiniony jeżeli został skazany. Zgodnie z uchwałą Krajowej Rady Radców Prawnych Nr 86/IX/2015 z dnia 20 marca 2015 r. w sprawie określenia wysokości zryczałtowanych kosztów postępowania dyscyplinarnego zryczałtowane koszty postępowania przed okręgowym sądem dyscyplinarnym wynoszą od 500 do 3000 zł, wobec czego Sąd uznał, że ustalenie kosztów w niniejszej sprawie w kwocie 1200 zł jest adekwatne do nakładu pracy organów dyscyplinarnych.
 
GF