Orzeczenie z dnia 24 września 2021 r. Sygn. akt: D 82/20
Orzeczenie jest prawomocne
 

PRZEWODNICZĄCY:      r. pr. Paulina Sibilska
CZŁONKOWIE:       r. pr. Marzena Okła - Anuszewska
r. pr. Radosław Radosławski
PROTOKOLANT:        Ewelina Raczko

 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawie […] r. oraz [.] r. w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu S., ([…]), obwinionemu o to, że:

 

 
Wnioskiem o ukaranie z dnia […] r. skierowanym do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. (dalej „Sąd”) Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. (dalej „Rzecznik Dyscyplinarny”) wniosła o ukaranie radcy prawnego S., wpisanego na listę radców prawnych pod numerem […] (dalej „Obwiniony”), obwinionego o to, że:

 
Obwiniony w piśmie bez daty, które wpłynęło do Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. […] r., wniósł m.in. o przeprowadzenie dowodu z dokumentów z akt sprawy o rozwód prowadzonej przez Sąd Okręgowy w O. o sygnaturze akt […] i sprawy apelacyjnej prowadzonej przez Sąd Apelacyjny w B. oraz wniósł o przedłużenie terminu do złożenia odpowiedzi na wniosek o ukaranie, której ostatecznie nie złożył.
 
Sąd rozpoznał wniosek o ukaranie na rozprawie dnia […] r. Posiedzenie rozpoczęto o godzinie […]. O godzinie […], w trakcie składania zeznań przez Pokrzywdzoną, pani W - pracownik sekretariatu Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego - weszła na salę rozpraw i poinformowała o przesłaniu o […] na jej adres mailowy korespondencji wysłanej przez Obwinionego o godzinie […] na adres […], zawierającej wniosek o odroczenie rozprawy, do którego zostało załączone elektroniczne zwolnienie lekarskie.
 
W ocenie Sądu, nie umniejszając powadze sytuacji w jakiej znalazł się Obwiniony, radca prawny wykazał się opieszałością w podjęciu inicjatywy w przedmiocie wniosku o odroczenie rozprawy. Sąd nie ma wątpliwości, że o niemożności stawienia się o godzinie […] Obwiniony wiedział co najmniej kilka dni przed rozprawą, na co wskazuje data wystawienia zwolnienia lekarskiego tj. […] r. Zgłoszenie przez Obwinionego kolejnego wniosku o odroczenie rozprawy niedługo przed jej rozpoczęciem stanowi przejaw instrumentalnego traktowania prawa do obrony, zmierzającego do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania dyscyplinarnego, co w konsekwencji może doprowadzić do przedawnienia karalności zarzucanych Obwinionemu czynów. Mając na uwadze powyższe Sąd nie znalazł podstaw do odroczenia po raz kolejny rozpoznania sprawy.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny ustalił następujący stan faktyczny.
 
Pokrzywdzona w […] r. skorzystała z porady prawnej Obwinionego w związku z zamiarem złożenia pozwu o rozwód. Ponieważ pokrzywdzona podejrzewała męża o zdradę Obwiniony doradził Pokrzywdzonej, że powinna zlecić biuru detektywistycznemu obserwację męża i sporządzenie raportów, które będą dowodami w sprawie o rozwód. Pokrzywdzona spotkała się w kancelarii Obwinionego z poleconymi przez radcę prawnego detektywami z Agencji D., którym za sporządzenie raportów zapłaciła […] zł. Zgodnie z ustaleniami poczynionymi podczas spotkania raporty detektywistyczne miały zostać przekazane do kancelarii Obwinionego.
 
W […] r. mąż Pokrzywdzonej wniósł sprawę o rozwód.
 
Pokrzywdzona udzieliła Obwinionemu pełnomocnictwa dnia […] r. (k. […]).
 
W pierwszej instancji sprawa o rozwód toczyła się przed Sądem Okręgowym w O. pod sygn. akt […]. Pokrzywdzona wskazała, że prowadząc sprawę o rozwód Obwiniony naruszył postanowienia Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, gdyż nierzetelnie wykonywał czynności zawodowe, złożył do sprawy nieprawidłowe pełnomocnictwo (k. […]), pomimo poczynionych ustaleń z Pokrzywdzoną nie przygotował wniosku o zabezpieczenie alimentów (k. […]), nie zgłosił świadków których wskazała Pokrzywdzona (k. […], k. […]), nie odbierał od niej telefonów i nie odpisywał na jej wiadomości (k. […]), pomimo licznych próśb nie wydał Pokrzywdzonej zamówionych raportów detektywistycznych (k. […]).
dowód: wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego z […] r. wraz z załącznikami – k. […]
 
Obwiniony przygotował pismo procesowe z dnia […] r., które podpisała Pokrzywdzona. Pokrzywdzona nie potrafiła wyjaśnić, dlaczego Obwiniony sam nie podpisał tego pisma. Pokrzywdzona wskazała, że w piśmie był wniosek o skierowanie stron do mediacji oraz zapowiedź złożenia raportów detektywistycznych i powołania świadków (po przeprowadzeniu mediacji). Pokrzywdzona prosiła Obwinionego o złożenie wniosku o zabezpieczenie alimentów, gdyż po wniesieniu pozwu przez męża, znalazła się w trudnej sytuacji finansowej. Oczekiwaniem Pokrzywdzonej było złożenie przez Obwinionego wniosku o zabezpieczenie niezwłocznie.
 
W okresie między […] r. a […] r. Pokrzywdzona podejmowała liczne próby kontaktu z Obwinionym. Obwiniony nie mógł zazwyczaj rozmawiać z Pokrzywdzoną i obiecywał skontaktować się w terminie późniejszym, co jednak nie następowało.
 
Ostatnia rozprawa w sprawie o rozwód w Sądzie Okręgowym w O. odbyła się […] r. (k. […]), ogłoszenie wyroku nastąpiło […] r. (k. […]).
dowód: protokół rozprawy z dnia […] r. – k. […], korespondencja sms – k. […], e-mail z […] i […] r. – k. […], k. […]
 
Pokrzywdzona wypowiedziała Obwinionemu pełnomocnictwo dnia […] r.
 
Dnia […] r. (sobota), Pokrzywdzona spotkała się z Obwinionym w jego kancelarii przy ul. F. […] w W. Podczas spotkania Obwiniony zwrócił Pokrzywdzonej akty urodzenia dzieci, akt małżeństwa, umowę o ustanowieniu rozdzielności majątkowej i puste druki. Pokrzywdzona nie otrzymała raportów detektywistycznych, na których najbardziej jej zależało.
dowód: odwołanie pełnomocnictwa – k. […], zeznania Pokrzywdzonej – k. […].
 
Pokrzywdzona zwróciła się z prośbą o pomoc w uzyskaniu raportów detektywistycznych do T., która skierowała do Obwinionego, jak i C. z Agencji D. pisma o zwrot dokumentów związanych ze sprawą o rozwód, a w szczególności raportów detektywistycznych. Oba pisma pozostały bez odpowiedzi.
dowód: korespondencja wysłana przez T. – k. […]
 
Obwiniony wezwany przez Rzecznika Dyscyplinarnego do złożenia pisemnych wyjaśnień, nie złożył ich.
 
Obwiniony wezwany dwukrotnie przez Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego celem przesłuchania w charakterze świadka, nie stawił się.
dowód: wezwanie z dnia […] wraz z potwierdzeniem odbioru – k. […], wezwanie z […] r. wraz z potwierdzeniem odbioru – k. […]
 
Powyższe okoliczności Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz przesłuchania Pokrzywdzonej. Sąd dał wiarę wszystkim dokumentom, ponieważ nie znalazł podstaw by kwestionować ich wiarygodność. Dowody powołane powyżej oprócz tego, że stanowią dowód utrwalonych treści, korespondują z zeznaniami Pokrzywdzonej, które Sąd uznał za wiarygodne. Pokrzywdzona zeznawała w sposób pewny i przekonujący.
 
Sąd oddalił wnioski dowodowe zgłoszone przez Obwinionego w piśmie z karty […], w tym te dotyczące sprawy apelacyjnej, której nie dotyczyły zarzuty wniosku o ukaranie. Okoliczności, które za ich pomocą chciał wykazać Obwiniony, zostały wykazane kserokopiami z akt sprawy sądowej […] oraz za pomocą korespondencji złożonej przez Pokrzywdzoną.
 
Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwolił na uznanie Obwinionego winnym popełnienia zarzucanych deliktów dyscyplinarnych.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
 
Po myśli art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych radca prawny podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej m.in. za postępowanie sprzeczne z zasadami etyki. Zgodnie natomiast z art. 12 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, którego tekst jednolity stanowi załącznik do uchwały Nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r. w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (dalej „KERP”) radca prawny zobowiązany jest wykonywać czynności zawodowe sumiennie oraz z należytą starannością uwzględniającą profesjonalny charakter działania. Obwiniony nie zadośćuczynił temu obowiązkowi w zakresie przyjętego od Pokrzywdzonej zlecenia prowadzenia sprawy o rozwód.  Jest bowiem w istocie poza sporem, że wnioski o: przesłuchanie świadków i zabezpieczenie alimentów oraz raporty detektywistyczne, pomimo ustaleń z Pokrzywdzoną, co wynika z dokumentów dopuszczonych jako dowody w sprawie, do dnia […] r. (data ostatniej rozprawy w Sądzie Okręgowym w O.) nie zostały złożone. Wręcz niepoważne jest tłumaczenie profesjonalnego pełnomocnika, co miało miejsce na rozprawie […] r., że wniosek o przesłuchanie świadków został złożony, ale nie został rozpoznany przez Sąd, gdyż jak wynika z pisma […] r. była jedynie zapowiedź złożenia takiego wniosku dowodowego, na co słusznie uwagę zwrócił Sąd Okręgowy. Ponadto tak samo należy ocenić stanowisko Obwinionego odnośnie do wniosku o zabezpieczenie alimentów. Z okoliczności sprawy i doświadczenia zawodowego wynika, że wniosek o zabezpieczenie miał być złożony niezwłocznie. Sąd nie dał wiary twierdzeniu Obwinionego (zawartemu w piśmie bez daty), o braku ustaleń z Pokrzywdzoną o złożeniu wniosku o zabezpieczenie. Można by jedynie zapytać retorycznie, kiedy Obwiniony zamierzał składać wskazane wnioski i raporty detektywistyczne mając na uwadze, że sprawa miała swój początek w […] r.?
 
W ocenie Sądu fakt niezłożenia przez Obwinionego wniosków o zabezpieczenie alimentów i o przesłuchanie świadków, jak i raportów detektywistycznych należy ocenić jako postępowanie nieprofesjonalne. Natomiast za szczególnie kwalifikowany przejaw naruszenia art. 12 ust. 1 KERP należy uznać ponowne zaniechanie przekazania raportów detektywistycznych po skierowaniu wezwania przez T. Obwiniony powinien to zaniedbanie naprawić, tak się jednak nie stało.
 
Za naganne i nieakceptowalne należy ocenić zachowanie Obwinionego polegające na permanentnym braku czasu na rozmowę z Pokrzywdzoną i nieodpisywaniem na korespondencję dotyczącą prowadzonej sprawy. Duża liczba prowadzonych spraw nie zwalnia ani nie umniejsza obowiązkom zawodowym radcy prawnego wynikającym z ustawy o radcach prawnych i KERP, w szczególności dotyczących należytej staranności przy świadczeniu tej pomocy.
 
W ocenie Sądu Obwinionemu należało przypisać odpowiedzialność za niedochowanie należytej staranności w prowadzeniu sprawy o rozwód w imieniu Pokrzywdzonej. Istotą przewinienia Obwinionego było to, że jako pełnomocnik zobowiązał się do określonego działania i swojego zobowiązania prawidłowo nie wykonał, z przyczyn leżących po jego stronie. Skoro umówił się z Pokrzywdzoną na wykonanie określonych czynności, to czynności te miał obowiązek wykonać. Zatem w sprawie Obwiniony dopuścił się naruszenia art. 12 ust. 1 KERP i z tego powodu podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej na podstawie art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych.
 
Obwiniony dopuścił się nienależytego wykonywania czynności zawodowych, poprzez niewydanie Pokrzywdzonej, pomimo kierowanych do niego próśb, dokumentów, w szczególności raportów detektywistycznych, zamówionych za jego pośrednictwem. W związku z wypowiedzeniem przez Pokrzywdzoną pełnomocnictwa Obwiniony został poproszony o wydanie dokumentów związanych ze sprawą o rozwód. Dnia […] r. Obwiniony zwrócił Pokrzywdzonej część dokumentów, które od niej otrzymał w związku z prowadzeniem sprawy o rozwód. Po tej dacie, pomimo wezwania wysłanego przez T., Obwiniony nie przekazał Pokrzywdzonej żadnych dokumentów. W związku z powyższym Sąd uznał, że powyższy czyn jest niedopuszczalny, w świetle art. 12 ust. 1 w zw. z art. 46 KERP.
 
Zgodnie z art. 46 KERP radca prawny nie może odmówić wydania klientowi na jego wniosek, po zakończeniu stosunku prawnego na podstawie którego prowadził sprawę, otrzymanych od niego dokumentów oraz pism procesowych w sprawach, które prowadził. Obowiązkiem radcy prawnego jest zwrócenie klientowi dokumentacji, którą klient powierzył radcy w związku ze zleceniem świadczenia pomocy prawnej. Powyższe wynika z dwóch źródeł. Po pierwsze, wskazać należy na zasadę uregulowaną w art. 740 zdanie drugie Kodeksu cywilnego, zgodnie z którą, zleceniobiorca powinien wydać zleceniodawcy wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym. Powyższa, ogólna regulacja doznaje wzmocnienia w przypadku radców prawnych przez dyspozycję art. 46 KERP. Wskazane wzmocnienie polega na tym, że niewywiązanie się radcy prawnego z obowiązku wydania klientowi powierzonej dokumentacji rodzi nie tylko konsekwencje w reżimie cywilnoprawnym, lecz nade wszystko w sferze odpowiedzialności dyscyplinarnej. Niewydanie przez Obwinionego dokumentacji w sposób zgodny z żądaniem Pokrzywdzonej i T. było ewidentnym złamaniem wymienionego w art. 46 KERP obowiązku radcy prawnego i stanowi delikt dyscyplinarny jako czyn (w formie zaniechania) sprzeczny z prawem, KERP oraz dobrymi obyczajami. Działanie Obwinionego Sąd uznał jednocześnie za zawinione i nie mające dostatecznego usprawiedliwienia. Wydanie w dniu […] r. części dokumentacji, bez raportów detektywistycznych, nie mogło uwolnić Obwinionego od zarzutu postawionego we wniosku o ukaranie. Wskazać należy, iż po zakończeniu stosunku prawnego tj. wypowiedzeniu Obwinionemu przez Pokrzywdzoną pełnomocnictwa, winien on zwrócić Pokrzywdzonej wszelkie otrzymane dokumenty, jak i te dla niej uzyskane z czego Obwiniony nie wywiązała się.
 
Brak współpracy Obwinionego, polegającej na niezłożeniu wyjaśnień pisemnych i niestawieniu się na wezwanie Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego skutkowało uznaniem Obwinionego winnym czynu z punktu trzeciego wniosku o ukaranie.
 
Współpraca radcy prawnego z organami samorządu radców prawnych w sprawach związanych z jego funkcjonowaniem i zadaniami oraz w sprawach wykonywania zawodu i przestrzegania KERP jest jednym z kluczowych obowiązków dotyczących relacji radcy prawnego z samorządem. Z uwagi, że funkcjonowanie organów samorządowych jest nierozerwalnie związane z działalnością całego samorządu niezbędne staje się zobowiązanie radców prawnych do wspólnego działania z organami, które działają na ich rzecz i w ich imieniu.
 
Zgodnie z ust. 2 art. 62 KERP radca prawny wezwany m.in. przez dziekana, wicedziekana, rzecznika dyscyplinarnego lub jego zastępcę obowiązany jest stawić się w wyznaczonym terminie, a w razie zaistnienia przeszkody usprawiedliwić niestawiennictwo. Radca prawny wezwany przez wspominane podmioty do złożenia wyjaśnień w sprawach wynikających z ustawowych zadań samorządu radców prawnych bądź KERP, obowiązany jest złożyć wyjaśnienia w wyznaczonym terminie.
 
Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że pomimo skutecznych wezwań Obwiniony nie złożył pisemnych wyjaśnień i nie stawił się dwukrotnie na wezwanie Rzecznika Dyscyplinarnego, raz tylko usprawiedliwiając swoją nieobecność. Sąd uznał, że Obwiniony jest winny popełnienia czynu polegającego na naruszeniu obowiązku współdziałania z organami samorządu radców prawnych w sprawach wykonywania zawodu i przestrzegania KERP.
 
Dokonując wymiaru kary za poszczególne czyny Sąd wziął pod uwagę po pierwsze właściwości indywidualne Obwinionego, a mianowicie jego dotychczasową niekaralność. Natomiast za okoliczność obciążającą należy uznać rażąco nieprofesjonalne postępowanie Obwinionego wpływające negatywnie na wizerunek zawodu radcy prawnego. Na niekorzyść Obwinionego działa przede wszystkim to, że naruszył podstawowe zasady etyki godząc w najważniejsze dla zawodu wartości, na których budowane jest zaufanie niezbędne dla jego prawidłowego wykonywania. Adekwatne, odpowiednio surowe kary, za delikty dyscyplinarne mają za zadanie nie tylko ukaranie radcy prawnego, ale także zadośćuczynienie poczuciu sprawiedliwości Pokrzywdzonej. Mają także istotną funkcję prewencyjną wobec ukaranego radcy prawnego, który musi mieć świadomość, że naruszanie najważniejszych zasad wykonywania zawodu jest działaniem nie tylko niedopuszczalnym, ale również nieopłacalnym i szkodliwym dla winnego popełnienia deliktu radcy prawnego. Adekwatne kary mają wreszcie istotne znaczenie dla budowania u potencjalnych klientów przeświadczenia, że samorząd zawodowy dba konsekwentnie i konkretnymi działaniami o utrzymywanie wysokiego standardu etycznego radców prawnych, a tym samym zawód ten faktycznie jest zawodem godnym przyznanego mu konstytucyjnie zaufania publicznego. Na niekorzyść Obwinionego Sąd wziął także pod uwagę jego stosunek do popełnionych czynów. Obwiniony nie wykazał krytycznej oceny własnego postępowania i unikał zajęcia stanowiska w sprawie.
 
W zakresie kar, a więc zarówno ich rodzaju jak i wysokości Sąd orzekł zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, uznając, że rodzaj kary jak i jej wysokość są adekwatne do popełnionych przez Obwinionego czynów biorąc przy tym pod uwagę jego postawę w trakcie toczącego się postępowania.
 
W związku z powyższymi dyrektywami Sąd uznał, że w zakresie czynu pierwszego adekwatną karą będzie kara nagany z uwagi na charakter czynu oraz okoliczności jego popełnienia.
 
Za naruszenie dotyczące niewydania dokumentów Pokrzywdzonej Sąd uznał, że adekwatną karą do popełnionego przewinienia dyscyplinarnego będzie kara pieniężna. Jest to kara stosunkowo surowa, ale też została nałożona w dolnych granicach ustawowego przedziału wartości. Wymierzona kara w ocenie Sądu będzie wywierała też odpowiedni skutek prewencyjny, jak również będzie jasnym sygnałem dla Pokrzywdzonej, że naruszenia obowiązków zawodowych przez radców prawnych i interesy ich klientów związane ze świadczoną pomocą prawną są traktowane przez samorząd zawodowy z całą powagą.
 
Za naruszenie obowiązku współdziałania z samorządem radców prawnych Sąd uznał, że konieczne dla osiągnięcia celów postępowania będzie orzeczenie wobec Obwinionego kary upomnienia.
 
Na podstawie art. 65¹ ust. 1 ustawy o radcach prawnych kary orzeczone za czyny pierwszy i trzeci połączono i Sąd wymierzył karę łączną nagany.
 
Wymierzone kary są uzasadnione stopniem winy i charakterem dokonanych naruszeń. Sąd ustalając rodzaj kary miał na uwadze jej celowość, tj. okoliczność, iż stanowić będzie dla Obwinionego represję, która powinna w przyszłości skutkować wykonywaniem przez niego obowiązków wynikających z ustawy o radcach prawnych i KERP z należytą starannością.
 
O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 70⁶ ust. 2 ustawy o radcach prawnych mając na uwadze czynności podjęte w postępowaniu.
 
GF