Orzeczenie z dnia 20 czerwca 2022 r. Sygn. akt: D 222/21
Orzeczenie jest prawomocne
 

PRZEWODNICZĄCY:                  r. pr. Robert Karpiński
CZŁONKOWIE:                 r. pr. Marzena Okła-Anuszewska
r. pr. Grzegorz Stelmach
PROTOKOLANT:                                      Gabriela Filip

 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawie […] r. w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu R. N., […], obwinionemu o to, że:

 

 

 

 
Rzecznik Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. wniósł w dniu […] r. do tutejszego Sądu wniosek o ukaranie (sygn. akt […]) r.pr. R. N. (dalej: „Obwiniony”), wpisanego na listę radców prawnych pod nr.: […], zarzucając Obwinionemu, że:
w dniu […] r. na portalu internetowym […] zamieścił artykuł zatytułowany „[…]”, w którym informował o wykonywaniu zawodu i zakresie świadczonej pomocy prawnej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i naruszający godność zawodu radcy prawnego a także w sposób naruszający reguły pozyskiwania klientów, poprzez to, że w przedmiotowym artykule zamieścił adresowane do czytelników porady prawne zawierające sugestie dotyczące lokowania majątku na C. i M., i pod którym to artykułem wskazał nazwę swojej kancelarii ([…]) z jednoczesną informacją, że kancelaria ta specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarzadzaniu sytuacjami kryzysowymi,
tj. popełnienie czynu z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 32, art. 33 ust. 2 i art. 35 pkt 3 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
 
Obwiniony nie wniósł odpowiedzi na wniosek o ukaranie. W toku rozprawy głównej, Obwiniony wniósł o uniewinnienie.
 
Na podstawie całokształtu materiału dowodowego, ujawnionego w toku rozprawy głównej, Sąd ustalił następujący stan faktyczny.
 
W dniu […] r., Obwiniony zamieścił na stronie internetowej portalu […] publikację pt. „[…]”. Pod treścią publikacji zamieszczono imię i nazwisko Obwinionego, ze wskazaniem, że jest on radcą prawnym. Ponadto, pod oznaczeniem autora wskazano, nazwę kancelarii: […], logotyp tej kancelarii oraz że: „specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi”.
 
W treści powołanej wyżej publikacji, Obwiniony prezentuje swoje stanowisko wobec zamiaru Ministerstwa Sprawiedliwości wprowadzenia zmian w prawie w kierunku, zdaniem Obwinionego, przyznania organom ścigania uprawnienia do zajmowania prywatnych majątków tylko w oparciu o podejrzenia powzięte przez prokuratora co do możliwego związku mienia z przestępstwem. Do dokonania przejęcia, prokurator będzie musiał uzyskać zgodę sądu, jednakże na właścicielu będzie spoczywać ciężar udowodnienia, że podejrzenia były niesłuszne a majątek zgromadzony w sposób legalny, po odebraniu majątku. W ocenie Obwinionego, Ministerstwo Sprawiedliwości łamiąc zasady konstytucyjne dąży do zapewnienia organom ścigania łatwego dostępu do majątku firm oraz osób prywatnych z wyłączeniem ciężaru dowodzenia nielegalnego pochodzenia majątku. Powyższe stanowisko, Obwiniony osadził w tle zasady domniemania niewinności oraz konstytucyjnej zasady ochrony prawa własności a także konstytucyjnego reżimu przepadku rzeczy. Następnie, Obwiniony odwołując się do raportu Najwyższej Izby Kontroli wskazał, że w okresie […] organy ścigania zabezpieczyły mienie przestępców o wartości 2,4 mld zł, wobec osiągniętych przez nich zysków w wysokości 217-520 mld zł. W świetle powyższego, Obwiniony postawił hipotezę, że proponowane zmiany prawa mają na celu poprawę przedstawionych wyników oraz zabezpieczyć budżetowe źródło dochodów z zajęć majątkowych. Wobec takich zmian legislacyjnych, naturalną reakcją przedsiębiorców oraz właścicieli majątków ma być odruch ochrony mienia przed swobodną konfiskatą prewencyjną. Jako sposób ochrony mienia, Obwiniony proponuje lokowanie majątku w innych państwach, dla przykładu w formie spółki na C. i M. bądź otwarcie rachunku bankowego w L., L. albo w S. (k. […]v).
 
Powołany wyżej artykuł został zamieszczony również na stronie internetowej […] (wyjaśnienia Obwinionego w toku rozprawy głównej).
 
Następnie, w nieustalonej dacie, ukazała się na stronie […] kolejna publikacja autorstwa Obwinionego pt. „[…]”. Z treści tej publikacji wynika, że stanowi ona polemikę ze stanowiskiem Wiceministra Sprawiedliwości M. W. przestawionym w replice na powołany wyżej artykuł Obwinionego. W treści tejże polemiki, Obwiniony odwołuje się w szczególności do doświadczenia płynącego ze sprawy jednego z klientów, danych statystycznych o wielkości kwot pieniężnych zablokowanych na rachunkach bankowych przez Krajową Administrację Skarbową, orzecznictwa sądów administracyjnych a także wypowiedzi organizacji zrzeszających przedsiębiorców (k. […]).
 
Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów wymienionych szczegółowo powyżej.
 
Wyjaśnienia złożone przez Obwinionego ogniskowały się głównie wokół niespełnienia przesłanek odpowiedzialności dyscyplinarnej ze względu na istotę zakwestionowanego artykułu, a także prowadzenia polemiki z Wiceministrem Sprawiedliwości.
 
Obwiniony, po okazaniu mu artykułu na k. […] nie zakwestionował jego treści. W toku postępowania nie został złożony wniosek dowodowy na okoliczność ewentualnego zniekształcenia artykułu po jego przekazaniu przez Obwinionego celem publikacji. Ponadto, Obwiniony nie wyraził zainteresowania zapoznaniem się z treścią dokumentu udostępnionego mu w toku rozprawy. Powyższe okoliczności doprowadziły Sąd do uznania, że treść artykułu na k. […] stanowi w całości wypowiedź Obwinionego.
 
Obrońcy wnosząc o uniewinnienie wskazali na dyskusję Obwinionego z Wiceministrem Sprawiedliwości, zadanie zawodowego pełnomocnika polegające m.in. na prezentowaniu zagrożeń wynikających z nowych regulacji prawnych a także posługiwanie się w spotach promujących zawód radcy prawnego schematem, w którym pomoc radcy prawnego stanowi remedium wobec zaprezentowanego zagrożenia.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
 
Na gruncie zgromadzonego materiału dowodowego Sąd doszedł do przekonania, że Obwiniony nie dopuścił się popełnienia czynu sprzecznego z zasadami wykonywania zawodu radcy prawnego. U podstaw tego rozstrzygnięcia Sądu legły następujące powody.
 
Zarzut postawiony Obwinionemu w niniejszej sprawie został oparty na zakwestionowaniu przekazu informacyjnego o wykonywaniu zawodu i o zakresie świadczonej pomocy prawnej z uwagi na jego sprzeczność z dobrymi obyczajami, naruszenie godności zawodu radcy prawnego a także reguł pozyskiwania klientów. Przy tym, naruszenie zasad wymienionych w zdaniu poprzedzającym miało nastąpić przez zamieszczenie w opublikowanym artykule:

 
Rozważając powyższy zarzut należało obrać za punkt wyjścia zasadę ogólną, sformułowaną w art. 31 ust 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (dalej również: „Kodeks”), zgodnie z którą to zasadą radca prawny ma prawo informować o wykonywaniu zawodu oraz o działalności z nim związanej. Przepisy przywołanego Kodeksu definiują informowanie jako inicjowane przez radcę prawnego działanie niestanowiące bezpośredniej propozycji zawarcia umowy z konkretnym klientem, bez względu na jego formę, treść i środki techniczne (vide: art. 31 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego). W kolejnym przepisie, Kodeks wymienia dopuszczalne elementy takiej informacji prezentując katalog otwarty. Zgodnie z treścią art. 31 ust 3 Kodeksu, rozważana informacja może zawierać w szczególności: datę rozpoczęcia działalności kancelarii, wskazanie prawnej formy wykonywania zawodu wraz z oznaczeniem indywidualizującym siedzibę i adres kancelarii (jej lokalizację i dojazd), informację o strategii i profilu działania kancelarii, o referencjach, rekomendacjach, rodzajach prowadzonych spraw, transakcji lub procesów oraz wynikach finansowych kancelarii a także o uczestniczeniu w rankingach prawniczych i zajętych miejscach. Na gruncie przywołanej regulacji, publikowanie nazwy kancelarii, w której zawód wykonuje radca prawny, a także profilu zawodowego takiej kancelarii, stanowi dopuszczalny sposób informowania o wykonywaniu zawodu przez radcę prawnego.
 
Wskazanie w publikacji, nazwy kancelarii służy niewątpliwie informowaniu o wykonywaniu zawodu nakierowanym na pozyskiwanie klientów. Dopuszczenie takiego sposobu promocji zasługuje na akceptację, ponieważ nie stanowi działania nastawionego bezpośrednio na zawarcie umowy o świadczenie pomocy prawnej, a tym samym aktywności nastawionej konkurencyjnie wobec pozostałych członków samorządu. Ponadto, identyfikacja za pomocą nazwy kancelarii pozwala czytelnikom na jednoznaczne ustalenie autorstwa w przypadku nie tylko chęci uzyskania pomocy prawnej, lecz również na wypadek woli skierowania swoich pretensji, np. z powodu naruszenia dóbr osobistych treścią artykułu.
 
Informowanie o obszarach, na których skupia się w swojej aktywności radca prawny lub jego kancelaria, stało się normą wobec postępującej specjalizacji zawodowych prawników w ciągle rozbudowywanym systemie prawnym. W obecnych warunkach rynkowych, wskazywanie specjalizacji kancelarii może wręcz służyć merytorycznej legitymizacji autora publikacji.
 
W świetle powyższych wywodów, Sąd nie dostrzegł podstaw dla uznania, że podanie przez Obwinionego nazwy kancelarii oraz jej specjalizacji prowadziłoby do naruszenia akceptowanych obyczajów w zakresie sposobu wskazywania autorstwa publicznych wypowiedzi radców prawnych. Rozważane postępowanie nie godziło ani w godność zawodu radcy prawnego, ani w obowiązujące zasady pozyskiwania klientów.
 
Odnosząc się do zarzutu w części odwołującej się do sformułowania przez Obwinionego porad prawnych zawierających sugestie lokowania majątku na C. i M., a także do przedstawionej w uzasadnieniu wniosku o ukaranie tezie o zamiarze Obwinionego wywołania w czytelnikach poczucia zagrożenia utraty majątku, Sąd oparł się na następujących przyjęciach.
 
Przede wszystkim, z treści zakwestionowanego artykułu wynika, że stanowi on niewątpliwie przejaw stanowiska Obwinionego wobec planowanej zmiany przepisów prawa. Wnioski wyciągnięte przez Obwinionego są daleko idące, prezentują scenariusz, którego ziszczenie się mogłoby wywołać dotkliwe skutki dla osób zaangażowanych. W ocenie Sądu, brak jest podstaw dla odmówienia Obwinionemu prawa do formułowania takich wniosków jako swoistej predykcji sposobu stosowania zmienionego prawa. Obwiniony jest uprawniony do ferowania własnego osądu, w zakresie projektów nowego prawa, bazującego na własnym lub znanym mu doświadczeniu w zakresie sposobu wykładni i stosowania prawa.
 
Dostrzec należy, że Obwiniony nie jest uprawniony do formułowania swoich poglądów w sposób całkowicie swobodny. Skupiając uwagę na treści i uzasadnieniu zarzutu w tym zakresie, Sąd doszedł do przekonania, że publikacja Obwinionego nie może być odczytywana jako próba wywołania powszechnego niepokoju, obawy przed działaniem organów wyposażonych we władztwo publiczne. Tytuł artykułu wskazuje, że jest on skierowany do osób, które zgromadziły majątek o wartości przenoszącej wielkość przeciętną, czy też najczęściej spotykaną. Również sugestia w zakresie poszukiwania rozwiązań opartych na transferze majątku poza granice Polski zaadresowana została do osób dysponujących majątkiem, którego wielkość pozwala na racjonalne poniesienie kosztów związanych z zastosowaniem takiego rozwiązania. Przyjąć również należało, że osoby majętne, niejednokrotnie prowadzące aktywną działalność biznesową, najczęściej dysponują ponadpodstawową orientacją w prawie a także doświadczeniem w korzystaniu z pomocy prawnej. W powyższym kontekście nie sposób oprzeć się na generalnym założeniu, że osoby takie bezkrytycznie odczytywały wypowiedź Obwinionego, popadały w lęk o swój majątek i niezwłocznie udawały się do kancelarii Obwinionego celem uzyskania pomocy. Obwiniony nie przedstawił bowiem danych statystycznych bądź konkretnych spraw, które niezbicie potwierdzałyby jego opinię przedstawioną w sprawie. Ponadto, należy mieć na uwadze również fakt, że projektowane zmiany prawa są poddawane niejednokrotnie zmianom wywoływanym również opiniami o skutkach wprowadzenia nowych regulacji. Dlatego też publikacja Obwinionego stanowić mogła jedynie hipotezę, której siła perswazji doznawała osłabienia z powodu braku odwołania do konkretnych spraw.
 
Obwiniony sformułował bezsprzecznie sugestię w zakresie przeniesienia majątku, w szczególności na C. i M.. Wypowiedź w tym zakresie należy odczytywać nie jako poradę prawną, rozumianą jako formę świadczenia pomocy prawnej, o której mowa w art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, lecz wskazówkę w zakresie sposobu zabezpieczenia się przed możliwymi konsekwencjami stosowania nowego prawa, jakie dostrzegł Obwiniony. Udzielenie porady prawnej mogło nastąpić, co należy wnioskować, w kolejnym etapie relacji z czytelnikiem artykułu, który to czytelnik zgłosi się do kancelarii Obwinionego.
 
Możliwość otwarcia rachunku bankowego, umiejscowionego w Szwajcarii, czy też założenia spółki na C. nie stanowią rozwiązań wcześniej nieznanych, czy też niedopuszczalnych, co do zasady.
 
Zgodzić należało się z argumentem podniesionym dla obrony Obwinionego, że zadaniem zawodowego prawnika jest również analiza zmian prawa i jego skutków.
 
Radca prawny jest uprawniony, w zgodzie z obowiązującymi zasadami i dobrymi praktykami wykonywania zawodu, do publicznego prezentowania swoich poglądów w powyższym zakresie. W ocenie Sądu, Obwiniony nie przekroczył poza wskazane granice.
 
Konsekwentnie, Sąd nie dostrzegł naruszenia art. 32, art. 33 ust. 2 oraz 35 pkt 3) Kodeksu Etyki Racy Prawnego przywołanych jako kwalifikacja prawna czynu zarzuconego Obwinionemu.
 
Sąd orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 70⁶ ust. 2 zd. 2 ustawy o radcach prawnych. Zgodnie z przywołanym przepisem, jeżeli w wyniku przeprowadzonego postępowania dyscyplinarnego nie dochodzi do ukarania obwinionego radcy prawnego koszty dochodzenia i postępowania przed okręgowym sądem dyscyplinarnym pokrywa właściwa okręgowa izba radców prawnych.
 
JR