Orzeczenie z dnia 17 maja 2018 r. Sygn. akt: D 15/18
Orzeczenie nieprawomocne.
                                                                                                       

PRZEWODNICZĄCY:   r. pr. Marzena Okła - Anuszewska
CZŁONKOWIE:    r. pr. Michał Rajski
r. pr. Katarzyna Kosicka - Polak
PROTOKOLANT:    Karolina Szymala

           
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawach w dniach […] r. i […] r. w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu S., […], obwinionej o:
postępowanie sprzeczne z zasadami etyki radcy prawnego określonymi w art. 10, art. 26 ust. 1, art. 28 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, ogłoszonego uchwałą nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z 22 listopada 2014 r. w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego w zw. z art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 507 z późn. zm.), tj. jednoczesnego występowania w warunkach konfliktu interesów od […] r. w charakterze pełnomocnika R.(1) w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w G. […] Wydział Cywilny pod sygn. akt […] oraz w charakterze pełnomocnika żony R.(1) R.(2) w sprawie o rozwód przeciwko niemu toczącej się przed Sądem Okręgowym W. w W. […] Wydział Cywilny pod sygn. akt […].
 

 

  

Uzasadnienie
 

W dniu […] r. do Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. wpłynęła skarga R.(1) (dalej także: „Skarżący” lub „Pokrzywdzony”) na działania radcy prawnego S. (dalej także: „Obwiniona”).

Skarżący zarzucił Obwinionej naruszenie zasad etyki zawodowej poprzez to, że będąc jego pełnomocnikiem w sprawie o zachowek przyjęła pełnomocnictwo od jego żony w sprawie o rozwód przeciwko niemu. Jak wskazał Skarżący w jego ocenie informacje, które Obwiniona uzyskała występując w sprawie o zachowek, m.in. o stanie majątkowym Skarżącego i jego stosunkach z rodziną, mogły zostać wykorzystane w sprawie o rozwód. Skarżący wskazał, że utracił zaufanie do Obwinionej i obawiał się, że przyjęcie przez nią pełnomocnictwa w sprawie o rozwód miało negatywny wpływ na jego sytuację prawną.

W wyjaśnieniach złożonych w odpowiedzi na złożoną skargę […] r., Obwiniona wskazała, że żona Skarżącego była jej klientką już wcześniej, zanim przyjęła sprawę o rozwód, występowała w jej imieniu w sprawie pracowniczej. Wskazała, że sprawa o rozwód nie ma żadnego związku ze sprawą o zachowek, w której jest pełnomocnikiem Skarżącego, a informacje przez nią uzyskane w sprawie o zachowek, nie mogą w żaden sposób zostać wykorzystane w sprawie o rozwód.

Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, wnioskiem z […] r. Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego (dalej także: „ZRD”) wniósł do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego OIRP w W. (dalej także: „OSD”) o ukaranie Obwinionej wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutu postępowania sprzecznego z zasadami etyki radcy prawnego określonymi w art. 10, 26 ust. 1, 28 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (dalej także: „KERP”) w zw. z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych (dalej także: „RadcPrU”), tj. jednoczesnego występowania w warunkach konfliktu interesów od […] r. w charakterze pełnomocnika R.(1) w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w G. […] Wydział Cywilny pod sygn. akt […] oraz w charakterze pełnomocnika żony R.(1) R.(2) w sprawie o rozwód przeciwko niemu toczącej się przed Sądem Okręgowym W. w W. […] Wydział Cywilny pod sygn. akt […] (k. […]-[…]).

W dniu […] r., po przeprowadzonej rozprawie, Okręgowy Sąd Dyscyplinarny wydał orzeczenie, w którym uznał Obwinioną winną zarzucanego jej wnioskiem o ukaranie czynu i wymierzył jej karę pieniężną […] zł oraz dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas […] lat, a także obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego R.(1).

Odwołanie nazwane „apelacją” od wydanego orzeczenia zostało wniesione przez obrońcę Obwinionej […] r.

Postanowieniem z dnia […] r. Wyższy Sąd Dyscyplinarny (dalej także „WSD”) na podstawie art. 430 § 1 KPK w zw. z art. 429 § 1 KPK w zw. z art. 74¹ RadcPrU pozostawił to postanowienie bez rozpoznania uznając, że upoważnienie, jakie Obwiniona udzieliła obrońcy dotyczyło wyłącznie postępowania przed Okręgowym Sądem Dyscyplinarnym, nie zaś postępowania przed Wyższym Sądem Dyscyplinarnym, a więc zostało wniesione prze osobę nieuprawnioną.

Na wydane postanowienie […] r. wniosła zażalenie Obwiniona zarzucając mu obrazę przepisów postępowania poprzez przyjęcie, że środek odwoławczy wniesiony przez adwokata G. pochodził od osoby nieposiadającej upoważnienia do podjęcia czynności procesowej.

Wyższy Sąd Dyscyplinarny […] r. uwzględnił zażalenie Obwinionej, uchylił postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania WSD. 

Orzeczeniem z […] r. WSD uchylił orzeczenie OSD z […] r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. WSD uznał, że w postępowaniu w I instancji doszło do naruszenia norm postępowania, które miały wpływ na treść orzeczenia, tj. naruszenie art. 389 § 1 KPK poprzez zaniechanie na rozprawie ujawnienia wyjaśnień złożonych w toku dochodzenia przed Rzecznikiem Dyscyplinarnym. W ocenie WSD, sąd I instancji był obowiązany do odczytania na rozprawie w dniu […] r. protokołu wyjaśnień złożonych przez Obwinioną przed Rzecznikiem Dyscyplinarnym, gdyż Obwiniona odmówiła składania wyjaśnień przed OSD.

WSD stwierdził także, że w wyniku powyższego naruszenia, doszło również do uchybień w zakresie art. 410 KPK, zgodnie z którym podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. WSD zarzucił OSD, że w uzasadnieniu orzeczenia podał, że na rozprawie poprzedzającej wydanie orzeczenia przeprowadził dowód z wyjaśnień Obwinionej, co oznacza, że wydał orzeczenie m.in. na podstawie tego dowodu, gdy tymczasem na rozprawie w dniu […] r. zaniechał odczytania protokołu tych wyjaśnień. To kolejne naruszenie przepisów postępowania mogło mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia. W ocenie WSD, podzielając argumenty z odwołania, wadliwość postępowania była istotna i w konsekwencji należało postępowanie przed sądem I instancji przeprowadzić od nowa.

Na rozprawie […] r. OSD przeprowadził ponownie postępowanie, uwzględniając zastrzeżenia WSD do poprzednio prowadzonego postępowania, tj. nieprzeprowadzenie dowodu z wyjaśnień złożonych przez Obwinioną przed ZRD w dniu […] r. (k. […]-[…]) poprzez ich odczytanie.

Obwiniona przyznała się do zarzucanego jej czynu i odmówiła składania wyjaśnień.

Po rozpoznaniu sprawy OSD wydał orzeczenie, w którym uznał Obwinioną winą popełnienia czynu zarzucanego we wniosku o ukaranie i podtrzymanego przez ZRD na rozprawie w dniu […] r.
 

           
Obwiniona przyjęła pełnomocnictwo od Skarżącego R.(1) i reprezentowała go w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w G. […] Wydział Cywilny (sygn. akt […]) o zachowek po babce i dziadku Pokrzywdzonego. Z tytułu prowadzenia sprawy Skarżący zapłacił Obwinionej […] r. […] złotych (k. […]).

W […] r. Obwiniona przyjęła od żony Skarżącego pełnomocnictwo do reprezentowania jej w sprawie pracowniczej (wyjaśnienia Obwinionej k. […]-[…]).

Skarżący […] r. poinformował Obwinioną mailem, że czeka go najprawdopodobniej rozwód z żoną, jednocześnie poprosił, by nie łączyła w żadnym stopniu prowadzonej sprawy o zachowek ze sprawami dotyczącymi żony (k. […]).

W […] r. Obwiniona przyjęła od żony Skarżącego R.(2) pełnomocnictwo do reprezentowania jej oraz złożenia pozwu i dalszych pism procesowych „przeciwko osobie męża mandantki R.(1)”. Pełnomocnictwo zostało opatrzone datą […] r., przy czym zostało poświadczone przez Obwinioną za zgodność z oryginałem w dniu […] r. (k. […]).

W dniu […] r. Obwiniona złożyła w imieniu R.(2) pozew o rozwód z pokrzywdzonym (data na pozwie […] r.) (k. […]).

Jak wynika z zeznań R.(1) złożonych na rozprawie […] r., wyraźnie zaznaczył, że spodziewając się rozwodu z żoną uprzedził Obwinioną, by nie łączyła spraw jego i żony. Kiedy Obwiniona złożyła pozew o rozwód przeciwko niemu, był zszokowany. Żona wiedziała o sprawie o zachowek, razem z nim wnosiła opłatę sądową, ale nie znała szczegółów. Obwiniona zaś znała doskonale jego sytuację finansową i konflikt, jaki był w jego rodzinie w związku ze sprawą o zachowek. Dysponowała wiedzą, która mogła być wykorzystana w sprawie o rozwód przeciwko niemu. W trakcie sprawy o zachowek były sprawdzane konta, a żona dzięki Obwinionej w sprawie rozwodowej mogła poznać dalsze szczegóły odnośnie jego sytuacji majątkowej. Mogła także uzyskać dane osób, które będąc z nim w konflikcie w sprawie o zachowek mogłyby go szkalować w sprawie rozwodowej. W sprawie rozwodowej doszło do ugody, ale był to wynik tego, że chciał jak najszybciej ją zakończyć ze względu na ryzyko związane z informacjami, które mogły być ujawnione w dalszym toku postępowania w sprawie o zachowek. Starał się także o przyznanie opieki nad dziećmi, więc kontynuacja sprawy o zachowek i pozyskiwanie danych o osobach, z którymi był skonfliktowany mogło być dla niego niekorzystne. Podkreślił, że przez zachowanie Obwinionej, utracił zaufanie do niej,  jako osoby zaufania, teraz także ma trudności, by zaufać jakiemukolwiek prawnikowi. Sprawa o zachowek zakończyła się wyrokiem, reprezentowała go po Obwinionej inna pełnomocnik mec. H., od […] r. i tylko ona go reprezentowała, pełnomocnictwo zostało wypowiedziane przez niego albo załatwiła to nowa pełnomocniczka. Obwiniona nie poczuwała się w obowiązku rozliczenia z nim, jakiegokolwiek załatwienia sprawy, proponował jakąś formę rozliczenia wysyłając maila (k. […]-[…]). Musiał ponieść koszty kolejnego pełnomocnika, ale przez zachowanie Obwinionej, koszty te powiększyły się, bo też zaczął korzystać z opinii kilku prawników, nie ufając już im w pełni, po doświadczeniach ze współpracy z Obwinioną.
           
Według wyjaśnień Obwinionej złożonych przed ZRD […] r. wyrok rozwodowy pomiędzy Skarżącym a jej klientką zapadł […] r., a sprawa o zachowek była wtedy jeszcze zawieszona, zaś Skarżący nie wypowiedział jej pełnomocnictwa do działania w sprawie. Pani R.(2) wiedziała, czego dotyczy sprawa o zachowek, brała pożyczkę na wpis sądowy i wynagrodzenie Obwinionej. Pani Rosińska była jej klientką w sprawie pracowniczej jeszcze wcześniej, zanim zaczęła prowadzić sprawę o zachowek jej męża. W jej ocenie, sprawa o rozwód i sprawa o zachowek nie były ze sobą w związku i konflikt interesów nie zachodził. W trakcie sprawy rozwodowej nie były poruszane kwestie majątkowe, alimenty zostały przez strony ustalone zgodnie i ustalili naprzemienną opiekę nad dziećmi. Żadnych informacji ze sprawy o zachowek nie przekazała pani Rosińskiej, tak jak i nie przekazywała Skarżącemu informacji z jej sprawy pracowniczej. Skarżący zdaniem Obwinionej, nie sformułował żądania, aby nie podejmowała się sprawy rozwodowej jako pełnomocnik żony, a jedynie przesłał mail, który był załączony do skargi (k. […]).

Mając na uwadze powyższe, uwzględniając także przyznanie się Obwinionej do czynu, który był jej zarzucany we wniosku o ukaranie i podtrzymywany przez ZRD podczas ponownego rozpoznania sprawy, potwierdzone i wykazane pozostałymi dowodami w postaci dowodów z dokumentów i zeznań Pokrzywdzonego, OSD doszedł do przekonania, że całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy, nie budzi jakichkolwiek wątpliwości i dał podstawę do przypisania Obwinionej popełnienia zarzucanego jej czynu.
 

Sąd zważył, co następuje:
 

W niniejszej sprawie doszło niewątpliwie do istotnego naruszenia obowiązków radcy prawnego przewidzianych w art. 10, art. 26 ust. 1 i art. 28 ust. 2 KERP w zw. z art. 64 ust. 1 RadcPrU.

Zgodnie z art. 10 KERP radca prawny dla zapewnienia niezależności, dochowania tajemnicy zawodowej i lojalności wobec klienta ma obowiązek unikania konfliktu interesów. Obwiniona przyjmując pełnomocnictwo do reprezentacji żony Pokrzywdzonego w sprawie o rozwód, składając ten pozew i reprezentując ją w całym postępowaniu rozwodowym, zważywszy że jednocześnie reprezentowała Pokrzywdzonego w sprawie o zachowek (na podstawie wcześniej udzielonego pełnomocnictwa) niewątpliwie ten obowiązek naruszyła. Wziąwszy pod uwagę zachowanie Obwinionej, OSD doszedł do wniosku, że w sposób oczywisty naruszyło ono obowiązek nieczynienia czy też powstrzymania się od podejmowania działalności, w której nie tylko doszło do powstania konfliktu interesów, ale nawet wystarczyło, by mogło do niego dojść.

Przepis art. 26 ust. 1 KERP nakazuje radcy prawnemu powstrzymać się od występowania na rzecz nowego klienta, jeśli występuje ryzyko naruszenia zobowiązania do poufności wobec poprzedniego klienta lub, jeśli posiadana przez niego wiedza o sprawach poprzedniego klienta dałaby nowemu klientowi nieuzasadnioną przewagę. Postępowanie o orzeczenie rozwodu, w którym Obwiniona reprezentowała żonę Pokrzywdzonego, zważywszy choćby np. na fakt, że obejmować także musiało kwestie alimentów na wspólne dzieci stron, bez wątpienia powiązane być musiało z oceną sytuacji finansowej stron, w szczególności w odniesieniu do Pokrzywdzonego, który te alimenty miał płacić. Również wiedza o sytuacji osobistej, relacjach rodzinnych Pokrzywdzonego, jaką Obwiniona posiadła w związku z prowadzeniem sprawy o zachowek mogła stanowić element, który mógłby być wykorzystywany w postępowaniu o rozwód (wbrew interesom Pokrzywdzonego). Uprzednie podjęcie się przez Obwinioną reprezentacji Pokrzywdzonego, w sposób oczywisty mogło zapewnić drugiej klientce Obwinionej – żonie Pokrzywdzonego, przewagę poprzez dostęp do informacji, które mogła wykorzystać w sprawie o rozwód.

Radca prawny, zgodnie z art. 28 ust. 2 KERP, nie może być pełnomocnikiem klienta, jeżeli przeciwnik jest również jego klientem w jakiejkolwiek sprawie. W sytuacji, gdy Obwiniona reprezentowała powódkę w sprawie, gdzie jej klient – Pokrzywdzony był pozwanym naruszenie wskazanego przepisu jest oczywiste. 

W kontekście zarzutu naruszenia art. 26 ust. 1 i art. 28  ust. 2 KERP należy wskazać, że w ocenie OSD, że opisane wyżej działanie Obwinionej naraża na szwank zawód radcy prawnego jako zawód zaufania publicznego, a tym samym ingeruje w godność zawodu. W interesie samorządu radców prawnych jest, by zawód rady prawnego był postrzegany w społeczeństwie jako zawód wolny od tego typu zachowań. Jeśli nawet dojdzie do sporu pomiędzy klientami, którego nie da się rozwiązać drogą ugodową, to normalnym i oczekiwanym od radcy prawnego zachowaniem jest zaniechanie reprezentacji którejś ze skonfliktowanych stron we wzajemnych kontaktach, szczególnie w sprawach sądowych. Niedopuszczalne jest tym bardziej prowadzenie jednej sprawy w imieniu klienta z jednoczesnym prowadzeniem innej sprawy przeciwko niemu. To wiedza elementarna, szczególnie, jeżeli klient wprost i wyraźnie zaznacza, że sobie tego nie życzy, jak miało to miejsce w przypadku Obwinionej, którą Pokrzywdzony wyraźnie przestrzegł przed takim działaniem wysyłając mail, że może czekać go rozwód z żoną i prosił, aby unikała konfliktu interesów (k. […]). Brak rezygnacji z takiej aktywności skutkował naruszeniem przez Obwinioną dyspozycji przepisu art. 28 ust. 2 KERP w zw. z art. 64 ust. 1 RadcPrU. Od momentu przyjęcia pełnomocnictwa do działania jako pełnomocnik żony Pokrzywdzonego w sprawie o rozwód Obwiniona działała jako pełnomocnik przeciwnika własnego klienta (ze sprawy o zachowek).

Klient radcy prawnego musi go darzyć zaufaniem wyrażającym się w pewności, że jego interesy będą chronione i w trakcie współpracy, ale i po ustaniu stosunku prawnego wiążącego go z pełnomocnikiem. Obowiązek niedopuszczenia do powstania konfliktu interesów powiązany jest bezpośrednio z istotą zawodu radcy prawnego oraz prawidłowym rozumieniem znaczenia pomocy prawnej. Obwiniona prowadząc sprawę R.(2) przeciwko R.(1) o rozwód nie tylko zniweczyła zaufanie do własnej osoby, ale i poderwała zaufanie do wykonywanego zawodu. Takie zachowanie jest jednym z najbardziej nagannych zachowań zawodowych, stoi w rażącej sprzeczności z istotą zawodu radcy prawnego. 
Odnosząc się do kwalifikacji prawnej czynu należy zauważyć, że zgodnie z art. 64 ust. 1 pkt 2 RadcPrU radca prawny i aplikant radcowski podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za czyny sprzeczne ze ślubowaniem radcowskim lub z zasadami etyki radcy prawnego. Zgodnie z KERP radca prawny jest obowiązany wykonywać czynności zawodowe rzetelnie i uczciwie, zgodnie z prawem i zasadami etyki zawodowej. Wobec naruszenia przez Obwinioną art. 10, art. 26 ust. 1 i art. 28 ust. 2 KERP, Sąd uznał ją za winną zarzucanego jej czynu.

W zakresie wymierzonej kary Sąd wziął pod uwagę stopień winy Obwinionej, okoliczności popełnienia czynu, stopień ich szkodliwości, także młody wiek i stosunkowo niedługie doświadczenie zawodowe (Obwiniona uzyskała uprawnienia do wykonywania zawodu radcy prawnego […] r.) oraz zachowanie po jego popełnieniu i uznał, że adekwatną karą wymierzoną Obwinionej będzie kara pieniężna w wysokości […] zł orzeczona na podstawie na podstawie art. 64 ust. 1 w zw. z art. 65 ust. 1 pkt 2 RadcPrU.

Wymierzona kara pozwoli, w ocenie Sądu, dobrze spełnić funkcje prewencyjne kary – zapobiegać popełnianiu tego typu przewinień w przyszłości i jest adekwatna do stopnia winy Obwinionej.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 70⁶ ust. 2 ustawy o radcach prawnych.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak w sentencji wyroku.
 
 
(WK)