Orzeczenie z dnia 14 lipca 2023 r. Sygn. akt: D 10/23
Orzeczenie jest nieprawomocne
 

Przewodniczący:       r. pr. Marcin Milewski
Członkowie:              r. pr. Artur Załuski
r. pr. Mikołaj Pedrycz
Protokolant: Julia Rakowska

 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. w składzie następującym po rozpoznaniu na rozprawie [...] r. w W. sprawy przeciwko aplikantowi radcowskiemu M. G., [...], obwinionemu o to, że:
w dniu [...] r. podczas kolokwium z prawa karnego nie zastosował się do treści § 8  ust. 1 pkt 1 załącznika do uchwały nr 6/2022 Prezydium Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. z dnia 19 stycznia 2022 r. w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących aplikantów podczas kolokwiów poprzez posiadanie i korzystanie z telefonu komórkowego, a następnie nie zastosował się do obowiązku niezwłocznego opuszczenia sali egzaminacyjnej, pomimo skierowania do niego polecenia w tym zakresie przez członków komisji egzaminacyjnej, tj. w sprawie czynu naruszającego dyspozycję art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w zw. z art. 61 ust. 2 w zw. z art. 1 KERP.
 

 

 

 
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. (zwany dalej: „ZRD”) wnioskiem o ukaranie z dnia [...] r. wniósł do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. (zwanego dalej: „OSD”) o ukaranie aplikanta radcowskiego M. G. wpisanego na listę aplikantów radcowskich pod nr [...] (zwanego dalej: „Obwinionym”) obwinionego o to, że:
w dniu [...] r. podczas kolokwium z prawa karnego nie zastosował się do treści
§ 8 ust. 1 pkt 1 załącznika do uchwały nr 6/2022 Prezydium Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. z dnia 19 stycznia 2022 r. w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących aplikantów podczas kolokwiów poprzez posiadanie i korzystanie z telefonu komórkowego, a następnie nie zastosował się do obowiązku niezwłocznego opuszczenia sali egzaminacyjnej, pomimo skierowania do niego polecenia w tym zakresie przez członków komisji egzaminacyjnej, tj. w sprawie czynu naruszającego dyspozycje art. 64 ust. 1 ustawy w zw. z art. 61 ust. 2 i art. 6 w zw. z art. 1 KERP.
 
W uzasadnieniu ZRD wskazał, że zgodnie z zawiadomieniem Przewodniczącego Komisji Aplikacji Obwiniony w dniu [...] r. posiadał telefon komórkowy podczas kolokwium z prawa karnego, postępowania karnego, prawa karnego skarbowego, postępowania karnoskarbowego, kodeksu wykroczeń, postepowania w sprawach o wykroczenia. Uczestnicy kolokwium zostali poinformowani o formie i czasie trwania kolokwium oraz o obowiązującym podczas kolokwium wymogu przestrzegania przepisów porządkowych, w tym o braku możliwości posiadania urządzeń elektronicznych umożliwiających przekaz lub odbiór informacji, w szczególności telefonu komórkowego. Aplikantów uczestniczących w kolokwium powiadomiono także, że z kolokwium może zostać wykluczony aplikant, który m.in. posiada niedozwolone urządzenia, natomiast wykluczenie z kolokwium stanowi podstawę do stwierdzenia negatywnego wyniku kolokwium. Na podstawie § 8 ust. 3 w zw. z § 8 ust. 1 pkt 1) Przepisów porządkowych Obwiniony, około godziny […], został wykluczony z kolokwium w związku z posiadaniem telefonu komórkowego. Obwiniony został poinformowany o wykluczeniu i poproszony o zakończenie pisania pracy oraz opuszczenie sali. Obwiniony nie wykonał polecenia zakończenia pracy i opuszczenia sali. Przewodnicząca Komisji czuwającej nad prawidłowym przebiegiem kolokwium powtórnie poinformowała Obwinionego o wykluczeniu z kolokwium, jego przyczynach i konsekwencjach oraz nakazała zakończenie sporządzania pracy i opuszczenie sali. Pomimo tego Obwiniony kontynuował sporządzanie pracy i opuścił sale dopiero ok. godz. […].
 
Obwiniony w odpowiedzi na wniosek o ukaranie z dnia [...] r. wniósł o uniewinnienie, względnie o umorzenie postepowania ze względu na znikomą szkodliwość społeczną czynu oraz o odstąpienie od obciążania Obwinionego kosztami postepowania. Na poparcie swoich wniosków podniósł m. in., że:
- nie został zawiadomiony o wyznaczeniu daty zaznajomienia się z materiałami dochodzenia.
- od momentu otrzymania wezwania z dnia [...] r. do momentu przedstawienia zarzutów dnia [...] r. nie wiedział, dlaczego toczy się wobec niego postepowanie dyscyplinarne.
- nie jest spornym, że w dniu pisania kolokwium miał ze sobą telefon komórkowy i że z niego skorzystał.
- korzystał z telefonu komórkowego w trakcie kolokwium wyłącznie przez ok. 1-2 sekund, tylko po to, żeby sprawdzić aktualny czas oraz nie korzystał i nie miał zamiaru korzystać z telefonu w innym celu.
- bezspornym jest to, że po poinformowaniu go przez członka Komisji o wykluczeniu z egzaminu nie zakończył sporządzania kolokwium i pozostał w sali do zakończenia pisania pracy. Uważał bowiem, że może odwołać się od decyzji Komisji o wykluczeniu z kolokwium i żeby nie tracić możliwości uzyskania pozytywnego wyniku z kolokwium w razie uwzględniania odwołania postanowił dokończyć pisaną pracę.
- sam fakt posiadania telefonu komórkowego w czasie kolokwium nie jest bezwzględną przesłanką wykluczenia z kolokwium, a jej ewentualne zastosowanie należy uzasadnić merytorycznie - celowościowo a nie jedynie formalnie.
- nie jest zrozumiałym wskazywanie jako podstawy wniosku przepisu art. 6 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, stanowiącego, że "Radca Prawny, mając na uwadze treść roty ślubowania określonej w ustawie o radcach prawnych, obowiązany jest wykonywać czynności zawodowe rzetelnie i uczciwie, zgodnie z prawem, zasadami etyki zawodowej oraz dobrymi obyczajami." Obwiniony wskazał, że w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z czynnościami zawodowymi radcy prawnego, czytaj: aplikanta, a więc podstawa ta jest chybiona.
- w Extranecie, w folderze "Akty prawne 2022" przed kolokwium z prawa karnego nie znajdowała się uchwala o przepisach obowiązujących w czasie kolokwium, gdzie mowa jest o zakazie posiadania telefonów komórkowych.
- przed wejściem na salę egzaminacyjną nie znajdowały się pojemniki do przechowywania telefonów komórkowych.
- wykluczenie mnie go kolokwium spowodowało, że otrzymał z niego ocenę niedostateczną i nie powinien być karany dwukrotnie za ten sam czyn.
 
Na rozprawie przed OSD w dniu [...] r. strony co do zasady podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska. Rzecznik Dyscyplinarny zmienił jednak żądanie wniosku o ukaranie w ten sposób, że określił jego kwalifikację prawną jako naruszenie dyspozycji art. 64 ust. 1 ustawy o radach prawnych w związku z art. 61 ust. 2 w związku z art. 1 KERP. Rzecznik Dyscyplinarny wniósł o wymierzenie Obwinionemu kary nagany.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny ustalił następujący stan faktyczny:
 
Obwiniony w dniu [...] r. uczestniczył w kolokwium z prawa karnego, postępowania karnego, prawa karnego skarbowego, postępowania karnoskarbowego, kodeksu wykroczeń, postepowania w sprawach o wykroczenia (dowód: okoliczność bezsporna, wyjaśniania Obwinionego złożone na rozprawie dnia [...] r. – s. 2 protokołu rozprawy).
 
Uczestnicy kolokwium zostali poinformowani o formie i czasie trwania kolokwium oraz o obowiązującym podczas kolokwium wymogu przestrzegania przepisów porządkowych, w tym o braku możliwości posiadania urządzeń elektronicznych umożliwiających przekaz lub odbiór informacji, w szczególności telefonu komórkowego, a także, że z kolokwium może zostać wykluczony aplikant, który m.in. posiada niedozwolone urządzenia, natomiast wykluczenie z kolokwium stanowi podstawę do stwierdzenia negatywnego wyniku kolokwium (dowód: pismo Przewodniczącego Komisji ds. Aplikacji  – k. 1 - 2).
 
Obwiniony w trakcie wskazanego kolokwium dnia [...] r. posiadał przy sobie telefon komórkowy oraz skorzystał z niego, żeby sprawdzić aktualną godzinę (dowód: okoliczność bezsporna, wyjaśniania Obwinionego złożone na rozprawie dnia [...] r. - s. 2 protokołu rozprawy, notatka członka komisji egzaminacyjnej radcy prawnego M. W. - k. 3).
 
W trakcie wskazanego kolokwium dnia [...] r., około godziny […] Obwiniony został wykluczony z kolokwium w związku z posiadaniem telefonu komórkowego. Obwiniony został poinformowany o wykluczeniu i poproszony o zakończenie pisania pracy oraz opuszczenie sali. Obwiniony nie wykonał polecenia zakończenia pracy i opuszczenia sali (dowód: okoliczność bezsporna, wyjaśniania Obwinionego złożone na rozprawie dnia [...] r. - s. 2 protokołu rozprawy, notatka członka komisji egzaminacyjnej radcy prawnego M. W. - k. 3).
 
Przewodnicząca Komisji czuwającej nad prawidłowym przebiegiem kolokwium powtórnie poinformowała Obwinionego o wykluczeniu z kolokwium, jego przyczynach i konsekwencjach oraz nakazała zakończenie sporządzania pracy i opuszczenie sali. Obwiniony nie wykonał polecenia, kontynuował sporządzanie pracy i opuścił salę ok. godziny […] (dowód: okoliczność bezsporna, wyjaśniania Obwinionego złożone na rozprawie dnia [...] r. - s. 2 protokołu rozprawy, notatka członka komisji egzaminacyjnej radcy prawnego M. W. - k. 3).
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
 
Na wstępie zwrócić należy uwagę, że Obwiniony został powiadomiony pismem z dnia [...] r. o terminie zaznajomienia się z aktami postępowania przed ZRD. W załączniku adresowym do akt pod nr sześć znajduje się zwrotne potwierdzenie odbioru tego pisma podpisane przez, jak można domniemać, domownika Obwinionego. Zarzut Obwinionego o niewyznaczeniu mu daty zaznajomienia się materiałem dowodowym zgromadzonym ZRD nie mógł być uznany za zasadny.
 
Nie ma istotnego znaczenia procesowego okoliczność, że Obwiniony nie miał wiedzy o przyczynach prowadzenia postępowania do momentu przedstawienia mu zarzutu przez ZRD. Naturalną cechą postępowania dyscyplinarnego jest to, że dopiero z momentem postawienia zarzutu Obwiniony poznaje treść tego zarzutu i zyskuje przymiot strony oraz możliwość korzystania z procesowych uprawnień obwinionego. To jest po prostu cecha postępowania, a więc jako taka nie może ona sama w sobie stanowić skutecznego zarzutu przeciwko prowadzeniu postępowania.
 
Stosownie do art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t. j.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1166, zwaną dalej: „u.r.p.”) radcowie prawni i aplikanci radcowscy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych. Z kolei w myśl art. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego przyjętego uchwałą Nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r. w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (zwanym dalej: „k.e.r.p.”) postanowienia Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, zwanego dalej „Kodeksem”, stosuje się? do radców prawnych oraz odpowiednio do aplikantów radcowskich, a także – w zakresie wskazanym w przepisach odrębnych – do prawników zagranicznych, świadczących w Rzeczypospolitej Polskiej pomoc prawna? w zakresie odpowiadającym czynnościom zawodowym radcy prawnego. A wg art. 61 ust. 2 k.e.r.p. radca prawny obowiązany jest stosować? się? do uchwał organów samorządu radców prawnych.
 
Natomiast zgodnie z § 8 ust. 1 przepisów porządkowych obowiązujących podczas kolokwiów aplikantów aplikacji radcowskiej prowadzonej przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w W., stanowiących załącznik do uchwały Prezydium Rady OIRP w W. Nr 6/2022 z 19.01.2022 ?. w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących aplikantów podczas kolokwiów, w trakcie kolokwium aplikant nie może posiadać urządzeń elektronicznych umożliwiających przekaz lub odbiór informacji, w szczególności telefonu komórkowego, palmtopa lub i-pada. Z kolei § 8 ust. 3 wskazanych przepisów porządkowych stanowi, iż aplikant może zostać wykluczony z kolokwium przez członka komisji egzaminacyjnej przeprowadzającej kolokwium, jeżeli w trakcie kolokwium korzysta z pomocy innej osoby, posiada niedozwolone urządzenia lub pomoce, pomaga innym zdającym lub w inny sposób zakłóca przebieg kolokwium. Wykluczenie z kolokwium odnotowuje się w protokole z przebiegu kolokwium danego aplikanta, a w przypadku kolokwium w formie pisemnej również na egzemplarzu jego pracy egzaminacyjnej (opracowania zadania z kolokwium). Wykluczenie z kolokwium stanowi podstawę do stwierdzenia negatywnego wyniku kolokwium.
 
W świetle powyższych unormowań nie ma wątpliwości, że Obwiniony jako członek OIRP w W. w chwili popełnienia czynu zobowiązany był stosować się do uchwał samorządu radców prawnych, w tym do przepisów porządkowych w przedmiocie organizacji kolokwiów. Nie było powodów, aby nie dawać wiary informacji przedstawionym w piśmie Przewodniczącego Komisji ds. Aplikacji, że w trakcie kolokwium z prawa karnego dnia [...] r., w którym uczestniczył Obwiniony, przedstawiono aplikantom zasady przeprowadzenia kolokwium, w tym zakaz posiadania przy sobie urządzeń do przesyłania i odbierania danych, w szczególności telefonu komórkowego oraz sankcje za niezastosowanie się do zakazu. Trzeba przy tym podkreślić, że jest to powszechna praktyka egzaminacyjna stosowana w OIRP w W., a więc naturalne było również zastosowanie tej praktyki na kolokwium z dnia [...] r., z którym wiąże się niniejsze postępowanie. Nie ma ponadto istotnego znaczenia dla ustalenia popełnionego w sprawie czynu i jego oceny to, czy w Extranecie bezpośrednio przed omawianym kolokwium były udostępnione dla aplikantów przystępujących do kolokwium przepisy porządkowe obowiązujące podczas kolokwiów aplikantów aplikacji radcowskiej prowadzonej przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w W., stanowiące załącznik do uchwały Prezydium Rady OIRP w W. Nr 6/2022 z 19.01.2022 ?. Niewątpliwie Obwiniony jako aplikant radcowski OIRP w W. powinien mieć świadomość istnienia i treści takich przepisów niezależnie od ich udostępniania bądź nieudostępnienia w Extranecie. Co więcej, uczestników kolokwium poinformowano o zasadach przeprowadzenia kolokwium oraz zakazie posiadania telefonu komórkowego.
 
Błędne jest stanowisko Obwinionego, że samo posiadanie telefonu komórkowego w czasie kolokwium nie stanowiło wystarczającej podstawy do wykluczenia go z kolokwium. Zdaniem OSD w świetle powołanej wyżej treści § 8 ust. 1 i 3 przepisów porządkowych obowiązujących podczas kolokwiów aplikantów aplikacji radcowskiej prowadzonej przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w W. jest jasne i nie budzi wątpliwości, że zakazane jest posiadanie telefonu komórkowego w czasie kolokwium. Dla stwierdzenia naruszenia tego zakazu nie ma istotnego znaczenia, czy aplikant w trakcie kolokwium korzystał z telefonu komórkowego ani tym bardziej w jakim celu i przez jaki czas korzystał z telefonu komórkowego. § 8 ust. 3 powołanych przepisów porządkowych wymienia samodzielnie niezależne podstawy wykluczenia z kolokwium. Celem omawianych regulacji jest zapewnienie sprawnego przebiegu kolokwiów oraz uczciwej oceny aplikantów. W obecnych czasach jest oczywiste, że telefon komórkowy może służyć do wyszukania informacji pomocnych przy sporządzaniu pracy egzaminacyjnej na kolokwium lub do skontaktowania się z osobą trzecią, która takiej pomocy może udzielić. I właśnie po to, aby wykluczyć konieczność dywagacji i dowodzenia czy telefon był używany przez uczestnika kolokwium oraz do jakich celów był używany, przyjęto regulacje zakazujące posiadania w czasie kolokwiów urządzeń takich jak telefony komórkowe. Komisja egzaminacyjna nie ma ani instrumentarium ani personelu dedykowanego do badania, który uczestnik kolokwium korzystał z telefonu komórkowego i w jaki czynił to sposób. Z tego względu został ustanowiony zakaz posiada takich urządzeń w czasie kolokwiów. Nie ma przy tym znaczenia dla niniejszej sprawy, że przed salą ani w sali, w której organizowano kolokwium, nie było przygotowanej szafki na przechowanie telefonów. Każdy z uczestników kolokwiów zobowiązany był po prostu nie przynosić telefonów komórkowych ani innych zakazanych urządzeń na kolokwium lub oddać go na przechowanie komisji egzaminacyjnej.
 
Wykluczenie Obwinionego z kolokwium i uzyskanie przez niego oceny niedostatecznej nie jest formą kary, która wykluczałaby wymierzenie Obwinionemu kary dyscyplinarnej. Niedopuszczalne podwójne karanie zachodziłoby, gdyby Obwiniony został ukarany dwukrotnie na gruncie tożsamych lub co najmniej zbliżonych sfer odpowiedzialności. Z natury rzeczy czyny popełniane przez członków samorządu radcy prawnego podlegać mogą w zależności od danej konfiguracji stanu faktycznego różnym rodzajom odpowiedzialności np. odpowiedzialności moralnej, karnej, wykroczeniowej, pracowniczej, cywilnej. Poniesienie odpowiedzialności w jednej z takich sfer nie wyklucza poniesienia odpowiedzialności w sferze dyscyplinarnej, której przesłanki i tryb wymierzania cechują się znaczną samodzielnością.
 
Z powyższych względów czyn popełniony przez Obwinionego pozostawał w sprzeczności z art. 64 ust. 1 u.r.p. w zw. z art. 61 ust. 2 w zw. z art. 1 k.e.r.p.
 
Zgodnie z art. 65 ust. 1 u.r.p. karami dyscyplinarnymi są:
1)  upomnienie;
2)  nagana;
3)  kara pieniężna;
4)  zawieszenie prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego na czas od trzech miesięcy do pięciu lat, a w stosunku do aplikantów radcowskich - zawieszenie w prawach aplikanta na czas od jednego roku do trzech lat;
5)  pozbawienie prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego, a w stosunku do aplikantów radcowskich - wydalenie z aplikacji.
 
OSD uznał, że adekwatną dla popełnionego przez Obwinionego czynu karą jest kara nagany. Kara ta w przekonaniu OSD będzie spełniać funkcję prewencji szczególnej względem Obwinionego oraz prewencji ogólnej względem innych członków samorządu radców prawnych. OSD uznał, że kara nagany będzie sprzyjać silnemu podkreśleniu obowiązku członków samorządu radców prawnych stosowania uchwał samorządowych i wykonywania obowiązków względem samorządu. Istotne jest wyraźne zakomunikowanie Obwinionemu oraz innym aplikantom OIRP w W., że posiadanie telefonu komórkowego na kolokwium jest samo w sobie niedopuszczalne i skutkuje wykluczeniem z kolokwium. Ponadto uwzględniając status aplikanta radcowskiego Obwinionego, celem wymierzonej kary jest szczególne uwrażliwienie Obwinionego na obowiązki o charakterze formalnym i organizacyjno-technicznym. Wymierzenie kary nagany Obwinionemu w niniejszym postępowaniu pozwala wyrazić przekonanie, że na innych kolokwiach na dalszych etapach aplikacji oraz później w egzaminie radcowskim, będzie przestrzegał ustanowionych reguł porządkowych. Co więcej, wymierzona kara powinna stanowić dla Obwinionego w przyszłym życiu zawodowym dodatkowy asumpt do sumiennego podejścia do wykonywania obowiązków samorządowych oraz innych obowiązków prawnych o charakterze organizacyjno-technicznym.
 
O kosztach postępowania dyscyplinarnego OSD postanowił na podstawie art. 70⁶ ust. 2 u.r.p., zasądzając je wysokości minimalnej z uwagi na status aplikanta radcowskiego Obwinionego.
 
GF