Orzeczenie z dnia 13 grudnia 2021 r. Sygn. akt: D 45/21
Orzeczenie jest prawomocne
 

PRZEWODNICZĄCY:      r. pr. Piotr Staniec
CZŁONKOWIE:                 r. pr. Krzysztof Jacek Woś
r. pr. Marcin Milewski
PROTOKOLANT:              Karolina Szymala

 

Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawie […] r. w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu B. ([…]) obwinionemu o to, że:
W okresie od […] r. do […] r., w W., podejmował szereg celowych działań stanowiących nadużycie prawa do informacji publicznej i wykorzystywanie instytucji prawnej wbrew jej celowi i funkcji, poprzez kierowanie licznych wniosków o udostępnienie informacji w trybie dostępu do informacji publicznej,
tj. popełnił czyn z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 6, art. 11 ust. 1 i 2  Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
 

 

 

 
W dniu […] r. do Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. wpłynęła skarga Burmistrza Dzielnicy U. w W., K. na działanie radcy prawnego B. (dalej zwany Obwinionym) (k. […]).
W skardze zarzucono, że w okresie od […] r. do […] r. Obwiniony w sposób rażący nadużywał prawa do informacji publicznej poprzez złożenie bez uzasadnionej przyczyny […] wniosków do Urzędu Dzielnicy U. w W.. Podkreślono również, że we wnioskach wskazany posługiwał się tytułem radcy prawnego oraz powoływał się na okoliczność, iż rzeczone wnioski składa w ramach swoich czynności zawodowych, w związku z prowadzoną obsługą prawną swoich klientów, na dowód czego do skargi załączono wydruk pochodzącej od radcy prawnego wiadomości e-mail z dnia […] roku (k. […]).
 
Rzecznik Dyscyplinarny postanowieniem z dnia […] r. wszczął w sprawie dochodzenie. W jego toku ustalono, że Obwiniony w okresie od […] r. do […] r. skierował do Urzędu Dzielnicy U. w W. […] wnioski o udzielenie informacji publicznej. Nadto, w toku dochodzenia, w dniu […] roku do Rzecznika wpłynęło kolejne pismo Burmistrza Dzielnicy U., z którego wynika, iż w okresie objętym skargą Obwiniony, niezależnie od wniosków wskazanych w skardze, złożył również kolejne […] wniosków o udzielenie informacji publicznej, zarejestrowanych przez komórki organizacyjne Urzędu W. (k. […]).  Z treści pisma wynika również, iż Centralny Rejestr Wniosków prowadzony w Wydziale Informacji Publicznej w Gabinecie Prezydenta W. nie obejmuje wniosków składanych do odrębnych jednostek organizacyjnych (np. Zarządu Dróg Miejskich, MPWiK, Zarządu Zieleni, itp.), wobec czego rzeczonych zapytań mogło być więcej.
 
W toku dochodzenia Obwiniony nie złożył wyjaśnień, powołując się na swój stan zdrowia oraz trwającą pandemię (k. […]), przesłuchano natomiast wnioskowanych przez Pokrzywdzonego świadków: S. (k. […]) i B2 (k. […])
 
Rzecznik Dyscyplinarny dnia […] r. skierował do Sądu Dyscyplinarnego wniosek o ukaranie Obwinionego zarzucając mu, że w okresie od […] r. do […] r. w W., podejmował szereg celowych działań stanowiących nadużycie prawa do informacji publicznej i wykorzystywanie instytucji prawnej wbrew jej celowi i funkcji, poprzez kierowanie licznych wniosków o udostępnienie informacji w trybie dostępu do informacji publicznej, tj. popełnił czyn z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 6, 11 ust. 1 i 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (dalej: KERP). Obwiniony nie skorzystał z prawa do złożenia pisemnej odpowiedzi na wniosek o ukaranie.
 
W dniu […] roku do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego wpłynęło pismo zatytułowane „zgłoszenie organizacji społecznej” (k. […]-[…]). W zakresie wniosku objętego rzeczonym pismem, Sąd orzekł odrębnym postanowieniem (k. […]-[…]).
 
W toku przeprowadzonej w dniu […] roku rozprawy (k. […]-[…]) przesłuchano świadków wnioskowanych przez Rzecznika Dyscyplinarnego, tj. S. i B2, odebrano również wyjaśnienia od Obwinionego, który wskazywał, iż korzystał jedynie ze swojego prawa. Podnosił również, iż „nie rozumie postawionego mu zarzutu”, jednakże po dopytaniu przez Przewodniczącego udało się ustalić, że chodzi tu o okoliczność, iż Obwiniony nie czuje się winny i uważa, że jego zachowanie było zgodne z prawem i nie stanowiło przewinienia dyscyplinarnego, w związku z czym nie rozumie, dlaczego Rzecznik Dyscyplinarny wystąpił z wnioskiem o ukaranie go.
 
W głosach końcowych Rzecznik Dyscyplinarny wniósł o uznanie Obwinionego winnym zarzucanego mu czynu i wymierzenie kary pieniężnej w kwocie […] zł, natomiast Obwiniony wnosił o umorzenie postępowania.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie objętym zarzutem, tj. od […] roku do […] roku, Obwiniony skierował […] wnioski o udzielenie informacji w trybie ustawy z dnia […] roku o dostępie do informacji publicznej do Urzędu Dzielnicy U. w W. oraz kolejne […] wniosków do innych jednostek organizacyjnych Urzędu W. W zdecydowanej większości wniosków Obwiniony posługiwał się tytułem radcy prawnego (wnioski podpisane jedynie imieniem i nazwiskiem: k. […]-[…], […], […], […]; pozostałe wnioski podpisano „r. pr. B.”). Nadto, w treści wniosku z dnia […] roku wskazał, iż „(…) jest to mienie należące do osób fizycznych, których ja obsługuję (…). Decyzja wydana została z ewidentną szkodą dla moich klientów (…)” (k. […]).
 
Niektóre wnioski, pomimo oznaczenia ich przez radcę prawnego jako wnioski o informację prostą, w istocie obejmowały przeprowadzenie rozbudowanej, wielostopniowej analizy lub zgromadzenia informacji z postępowań, prowadzonych w różnych latach (por. k. […], […]). Część wniosków dotyczyła żądania sporządzenia zestawień za okres od kilku do nawet kilkunastu lat, np. wniosek z dnia […] roku o wskazanie obowiązków każdego z członków Zarządu Dzielnicy U. (nota bene wymienionych we wniosku imiennie) w latach […]-[…] (k. […]).
 
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w głównej mierze na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy przez Pokrzywdzonego, w tym w szczególności wydruku wiadomości e-mail z dnia […] roku (k. […]), zestawienia zawartym w piśmie z dnia […] roku oraz załączonych wydrukach korespondencji (k. […]-[…]). Rzeczone dokumenty są wiarygodne, nie budzą wątpliwości co do autentyczności, która nadto nie była kwestionowana przez żadną ze Stron. Przeprowadzony w sprawie dowód z przesłuchania świadków miał w świetle powyższego znaczenie marginalne, jedynie dla potwierdzenia okoliczności, iż składane wnioski utrudniały, a niekiedy wręcz paraliżowały pracę poszczególnych jednostek organizacyjnych Urzędu Dzielnicy U. w W. Przy czym, zdaniem Sądu, okoliczność ta nie wymagała szerszego dowodzenia, gdyż jest jedynym możliwym w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego wnioskiem płynącym z liczby i zakresu żądanych przez Obwinionego informacji, wymagających sporządzenia rozbudowanych zestawień bądź też anonimizacji szeregu dokumentów.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:

Złożony w niniejszej sprawie przez Rzecznika Dyscyplinarnego wniosek o ukaranie Obwinionego był w pełni uzasadniony, zaś fakt sprawstwa oraz winy radcy prawnego co do zarzucanego mu czynu nie budzi najmniejszych wątpliwości Sądu, niemniej jednak – w szczególności w świetle twierdzeń Obwinionego, iż nie rozumie, dlaczego i za co miałby zostać ukarany – wobec zasad prewencji indywidualnej, wymaga szerszej argumentacji prawnej.
 
Po pierwsze, nie budzi wątpliwości Sądu Dyscyplinarnego, że istnienie prawa dostępu do informacji publicznej stanowi jedną z podstawowych gwarancji dla funkcjonowania demokratycznego państwa prawa. W literaturze słusznie wskazuje się, że gdyby podjąć próbę gradacji niedopuszczalności ograniczeń praw i wolności, to dostęp do informacji publicznej byłby jednym z praw zajmujących najwyższe miejsca w takiej hierarchii (zob. Krzysztof Karsznicki, Kryteria dostępu do informacji publicznej, Prokuratura i Prawo 11/2015). Pogląd taki można także wywodzić chociażby z tego, iż uprawnienie to zostało dość kompleksowo, bo w sposób umożliwiający jego bezpośrednie stosowanie, unormowane w samej Konstytucji RP, co znacząco zmniejsza możliwość ewentualnej ingerencji przez ustawodawcę zwykłego.
 
Po drugie, organizacja pracy w sposób umożliwiający wykonywanie przez obywateli przysługujących im praw jest obowiązkiem administracji publicznej. Niedopuszczalna w demokratycznym państwie prawa jest sytuacja, w której uprawnienia obywatela byłyby w jakikolwiek sposób limitowane liczbą urzędników czy ilością ich pracy, którą muszą wykonać, aby zapewnić realizację tych uprawnień.
 
Tym samym, gdyby oceniać zachowanie Obwinionego jako obywatela, jest ono w ocenie Sądu Dyscyplinarnego prawnie dopuszczalne i nie podlega ocenie w kategoriach ewentualnego „nadużycia prawa”.
 
Niemniej jednak, Składając przedmiotowe wnioski Obwiniony posługiwał się tytułem zawodowym radcy prawnego, a nadto, z treści przesłanej prze niego w dniu […] roku wiadomości e-mail wynika, iż czynił to w ramach wykonywania zawodu, w związku z obsługą prawną swoich klientów (k. […]).
 
Kodeks Etyki Radcy Prawnego nakłada na radców prawnych szereg reguł postępowania, wykraczających poza prawa i obowiązki prawnie indyferentne z punktu widzenia „normalnego” czy też „przeciętnego” obywatela. W szczególności,  radca prawny obowiązany jest dbać o godność zawodu nie tylko przy wykonywaniu czynności zawodowych, ale również w działalności publicznej i w życiu prywatnym. Naruszeniem godności zawodu radcy prawnego jest w szczególności takie postępowanie radcy prawnego, które mogłoby zdyskredytować go w opinii publicznej lub podważyć zaufanie do zawodu radcy prawnego.
 
Obwiniony, posługując się tytułem radcy prawnego, reprezentował nie tylko siebie, lecz cały samorząd zawodowy. W przypadku radcy prawnego, niedopuszczalnym pozostaje niezgodne z celem ustawy wykorzystywanie jej przepisów dla ułatwienia sobie działalności zawodowej, a nie dla dobra wspólnego. O ile więc można podzielić pogląd, iż cel, dla którego obywatel występuje z wnioskiem o udzielenie informacji publicznej pozostaje prawnie indyferentny, o tyle pogląd taki jest nie do pogodzenia za zasadami etyki obowiązującymi radcę prawnego.
 
Prawo do informacji publicznej powinno być co do zasady wykorzystywane w interesie całego społeczeństwa. Jak słusznie wskazał WSA w W.: „prawo dostępu do informacji publicznej nie może stanowić instrumentu do poszukiwania dowodów w sprawie indywidualnej. Ustawa o dostępie do informacji publicznej nie może być nadużywana i wykorzystywana w czysto prywatnych sprawach. Wymaga to obiektywizacji treści wniosku, gdyż niejednokrotnie osoba go składająca może mieć wrażenie, że to co ją interesuje, jest również ważne dla społeczeństwa” (wyrok WSA z dnia […] r., sygn. […]).
 
Obwiniony nie składał przedmiotowych wniosków celem kontroli władzy samorządowej, lecz celem uzyskania określonych informacji potrzebnych do świadczenia pomocy prawnej na rzecz osób fizycznych, a mnogość tychże wniosków wraz żądaniem obszernych informacji powodowała znaczne zakłócenie funkcjonowania organów administracji publicznej. O ile w przypadku „przeciętnego” obywatela okoliczność ta byłaby, jak wskazano powyżej, prawnie indyferentna, o tyle radca prawny jest zobowiązany działać w taki sposób, aby unikać nawet podejrzenia, iż utrudnia lub blokuje pracę organów poprzez instrumentalne wykorzystywanie przepisów niezgodnie z ich ratio legis. W niniejszej sprawie Obwiniony nie tyle wywołał podejrzenie, co doprowadził do sytuacji złożenia skargi dyscyplinarnej przez kierownika jednostki (tj. Burmistrza Dzielnicy U.) w związku z rzeczywistym, znacznym utrudnieniem pracy urzędu. Innymi słowy, Obwiniony wywołał skutek podważenia zaufania do zawodu radcy prawnego w sytuacji, gdy jego obowiązkiem było działanie wręcz odwrotne.
 
Jak słusznie wskazuje się w doktrynie, „nie istnieje żaden katalog, tym bardziej zamknięty, zachowań radcy prawnego, które zdaniem samorządu radców prawnych naruszają godność zawodu. Wykładni pojęcia „godności zawodu” dokonują przede wszystkim w poszczególnych stanach faktycznych sądy dyscyplinarne (…)” (Scheffer T. (red.) [w:] Kodeks Etyki Radcy Prawnego. Komentarz, C.H. Beck 2016, str. 66). W ocenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego, działanie Obwinionego będące przedmiotem oceny w niniejszym postępowaniu, ponad wszelką wątpliwość pozostaje sprzeczne z nakazami wynikającymi z art. 6 i art. 11 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego i tym samym stanowi ono przewinienie dyscyplinarne, o którym mowa w art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych.
 
Odnosząc się do wymiaru kary, Okręgowy Sąd Dyscyplinarny nie podzielił zapatrywań Rzecznika Dyscyplinarnego, iż w niniejszej sprawie zasadnym pozostawało wymierzenie kary pieniężnej. W ocenie Sądu, nie można tracić z pola widzenia, iż o ile zachowanie Obwinionego pozostaje niewątpliwie naganne, od rzeczywistej dolegliwości kary ważniejsze jest działanie wpływające na ukształtowanie należytego postrzegania przez wyżej wymienionego jego obowiązków jako radcy prawnego. W szczególności chodzi tu o wyraźne wskazanie, iż zawód radcy prawnego to nie tylko określone uprawnienia czy ułatwienia, choćby procesowe, wiążące się z wykonywaniem zawodu zaufania publicznego, ale też szereg obowiązków i limitacji, tak w życiu zawodowym, jak prywatnym, które nie dotykają „przeciętnego” obywatela. Potrzebę prewencji indywidualnej i cele wychowawcze w niniejszej sprawie Okręgowy Sąd Dyscyplinarny uważa za ważniejszą, niż realną (ekonomiczną) dotkliwość kary, w szczególności w świetle twierdzeń Obwinionego, iż nie rozumie za co i dlaczego Rzecznik Dyscyplinarny wystąpił z wnioskiem o ukaranie. W ocenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego, wymierzona kara spełni swój cel i będzie skutkować w przyszłości większą rozwagą w działaniach oraz podejmowaniem ich z uwzględnieniem obowiązku dbałości o wizerunek i godność zawodu radcy prawnego.
 
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie  art. 70⁶ ustawy o radcach prawnych oraz §1 ust. 1 pkt 1) uchwały nr 86/IX/2015 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 20 marca 2015 roku w sprawie określenia wysokości zryczałtowanych kosztów postępowania dyscyplinarnego.
 
GF