Orzeczenie z dnia 10 grudnia 2018 r. Sygn. akt: D 69/18
Orzeczenie prawomocne
WSD orzeczeniem z dnia 10 lipca 2019 r. sygn. WO-81/19
uchylił pkt. 1 zaskarżonego orzeczenia i w tym zakresie przekazał sprawę Okręgowemu Sądowi Dyscyplinarnemu Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie do ponownego rozpoznania, w pozostałym zakresie utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie.
 

PRZEWODNICZĄCY:   r. pr. Katarzyna Szwed - Kawka
CZŁONKOWIE:   r. pr. Robert Karpiński
r. pr. Igor Bąkowski
PROTOKOLANT:    Karolina Szymala

           
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawach w dniach […] r. i […] r. w W. sprawy przeciwko radcy prawnemu S.(1), […], obwinionemu o to, że:

 

 

 

Uzasadnienie
 

Pismem z dnia […] r. N. (zwana dalej również Pokrzywdzoną lub Skarżącą) złożyła zawiadomienie w sprawie możliwości popełnienia przestępstwa przywłaszczenia mienia przez radcę prawnego S.(1), to jest kwoty […] zł, stanowiącej zwrot kosztów procesu przyznanych jej postanowieniem Sądu Rejonowego dla W. (vide: pismo k. […]-[…])
 
Postanowieniem z dnia […] r. Rzecznik Dyscyplinarny postanowił wszcząć dochodzenie w sprawie postępowania radcy prawnego S.(1), polegającego m.in. na nie zwróceniu klientce N. zasądzonych na jej rzecz, a odebranych przez niego kosztów procesu w postaci opłaty od pozwu w kwocie […] zł oraz częściowego wynagrodzenia biegłego wypłaconego z zaliczki uiszczonej przez powódkę w kwocie […] zł, to jest popełnienia czynu z art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 6 i art. 37 ust. 1 i 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, stanowiącego załącznik do uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. (vide: postanowienie k. […]-[…]).
 
W wyjaśnieniach z dnia […]r. radca prawny S.(1), zwany również Obwinionym, poinformował, że Skarżąca była jego klientką zarówno w sprawie cywilnej jak i karnej w związku z wypadkiem z dnia […]r. Zgodnie z zapisem zawartym w udzielonym pełnomocnictwie był umocowany do bezpośredniego odbioru kosztów zastępstwa procesowego. Ponadto, Skarżąca pominęła fakt, że poinformował ją w drodze mailowej o dokonanym potrąceniu, w związku z należną zapłatą związaną z prowadzeniem sprawy karnej w trzech instancjach przez okres […] lat i jednocześnie wezwał ją do dobrowolnej zapłaty całej należności. (vide: pismo k. […])
 
W dniu […] r. Rzecznik Dyscyplinarny postanowił o przedstawieniu radcy prawnemu zarzutów tego że:

Radca prawny S.(1) w toku postępowania nie przyznał się do popełnienia stawianych mu zarzutów i wniósł o przesłuchanie w charakterze świadka P.. (vide: protokół z dnia […]r. k. […]). W dniu […] r. Rzecznik Dyscyplinarny, na podstawie art. 170 § 1 pkt 2 i 5 kpk, oddalił wniosek dowodowy uznając, że wskazane we wniosku okoliczności, nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy a ponadto przedmiotowy wniosek w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia dochodzenia. (vide: postanowienie k. […])
 
W dniu […] r. Rzecznik wystąpił do Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego z wnioskiem o ukaranie przeciwko S.(1) wpisanemu na listę radców prawnych pod nr […]  za to że:

W odpowiedzi na wniosek o ukaranie - Obwiniony, pismem z dnia […] r., podniósł naruszenie przez Rzecznika Dyscyplinarnego przepisów proceduralnych w postaci nie doręczenia mu postanowienia o oddaleniu wniosku dowodowego wnosząc jednocześnie o przesłuchanie świadka P. na okoliczności objęte wnioskiem o ukaranie a w szczególności ustaleń poczynionych przez Skarżącą co do wynagrodzenia za prowadzenie sprawy karnej. Jednocześnie podniósł, że spór zainicjowany przez Skarżącą sprowadza się do kwestii wynagrodzenia za prowadzenie sprawy karnej, który powinien być rozstrzygnięty przed sądem powszechnym.

Odnosząc się do dyspozycji przelewu podniósł, ze ubezpieczyciel, jako profesjonalista, weryfikuje każdorazowo umocowanie i decyzja co do realizacji przelewu należy do ubezpieczyciela.
 
W zakresie zarzutu opisanego w pkt 2) Obwiniony zauważył, że klient ma pełne prawo do wglądu, w dowolnym czasie do akt prowadzonego postępowania, zaś Skarżąca na żadnym etapie postępowania cywilnego czy też karnego nie korzystała z tego prawa, gdyż albo uczestniczyła w czynnościach albo też była o nich informowana.
 
Odnosząc się do zarzutu opisanego w pkt 3) Obwiniony podniósł, że skorzystał z prawa potrącenia w związku z brakiem zapłaty za prowadzone na rzecz klientki postępowanie karne w trzech instancjach. (vide: pismo z dnia […] r. k. […])
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych rozpoznał sprawę na rozprawach w dniach […] r. i […] r. Obwiniony r. pr. S.(1), prawidłowo powiadomiony o terminie rozprawy nie stawił się i nie usprawiedliwił swojej nieobecności. Sąd, na podstawie art. 68 (3) ustawy o radcach prawnych postanowił prowadzić postępowanie bez jego udziału, albowiem uznał, że obecność Obwinionego nie jest niezbędna, gdyż stan faktyczny sprawy może być ustalony w oparciu o przedstawione przez Rzecznika.
 
Na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
 
Pani N. została poszkodowana w wypadku drogowym mającym miejsce w dniu […] r. w W. przy ul. O..
 
W dniu […] r. Skarżąca zawarła z radcą prawnym S.(1) prowadzącym Kancelarię Radcy Prawnego S.(1) umowę zlecenia na podstawie której radca prawny zobowiązał się do sporządzenia w jej imieniu roszczeń odszkodowawczych oraz reprezentowania jej przed Sądami wszystkich instancji, podmiotem odpowiedzialnym za szkodę, towarzystwem ubezpieczeniowym, zakładami opieki zdrowotnej, Policją, Strażą Pożarną, innymi właściwymi instytucjami, organami administracji w procesie dochodzenia wszelkich roszczeń odszkodowawczych związanych z zaistniałym wypadkiem. (vide: § […] umowy z dnia […] r.)
 
W przedmiocie wynagrodzenia strony uzgodniły, że Pokrzywdzona zapłaci Kancelarii prowizję w wysokości […]% brutto kwot wypłaconych lub zasądzonych odszkodowań wraz z należnymi odsetkami w ciągu […] dni roboczych od otrzymania jakiejkolwiek części odszkodowania lub zaliczki na jego poczet. Pod pojęciem odszkodowania lub zadośćuczynienia w związku z poniesioną przezeń szkodą, za wyjątkiem przyznanej renty. (vide: § […] umowy z dnia […] r.) Strony uzgodniły również, że radcy prawnemu będą przysługiwały również koszty zastępstwa prawnego przyznane przez organ prowadzący postepowanie. (vide: § […] umowy z dnia […] r.)
 
W dniu […] r. Pokrzywdzona udzieliła pełnomocnictwa radcy prawnemu S.(1) w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym W. w W. przeciwko A.(2) SA w związku ze szkodą z dnia […] r. wraz z jednoczesnym prawem odbioru na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego. (vide: pełnomocnictwo k. […]).
 
Pośredniczką w kontaktach pomiędzy radcą prawnym S.(1) była pani P..
 
Wyrokiem z dnia […] r. (sygn. akt […]) Sąd Rejonowy dla W. zasądził na rzecz N. kwotę […] zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia […]r. do dnia zapłaty oraz kwotę […] zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia […]r. do dnia zapłaty oddalając powództwo w pozostałym zakresie i ustalając że koszty procesu poniesie w […]% pozwany, co do których szczegółowego wyliczenia dokona referendarz sądowy po uprawomocnieniu się orzeczenia (vide: wyrok SR dla W. k. […]).
 
Po wydaniu wyroku, ubezpieczyciel dokonał częściowej realizacji orzeczenia przekazując na rachunek bankowy Skarżącej kwotę […] zł (vide: pismo z dnia […] r. k. […]). Pani P. skontaktowała się z Pokrzywdzoną i poinformowania o wysokości wynagrodzenia (prowizji od uzyskanego świadczenia) i poprosiła Skarżącą o „dorzucenie” kwoty […] zł tytułem wynagrodzenia za sprawę karną. Skarżąca odmówiła rozliczenia należności za sprawę karną i zapłaciła Obwinionemu wynagrodzenie jakie wynikało z zawartej umowy zlecenia w wysokości […] zł. (vide: pokwitowanie k. […])
 
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy w W. orzeczeniem z dnia […] r. (sygn. akt […]) zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że w miejsce kwoty […] zł zasądził kwotę […] zł i oddalił powództwo o zapłatę kwoty […] zł z ustawowymi odsetkami od dnia […] r. do dnia zapłaty. (vide: orzeczenie Sądu Okręgowego k. […])
 
Po wydaniu w/w orzeczenia Ubezpieczyciel przekazał zasądzone kwoty w następujący sposób:
 
Kwotę […] zł tytułem należności głównej i odsetek na konto Skarżącej,
 
Kwotę […] zł stanowiącą koszty zastępstwa procesowego na rachunek bankowy radcy prawnego S.(1). (vide: pismo-realizacja wyroku z dnia […] r. k. […])
 
Po wydaniu orzeczenia, P. kilkakrotnie kontaktowała się telefonicznie z Pokrzywdzoną pytając czy otrzymała już świadczenie. Z uwagi na to, że kwota podawana przez telefon wydawała się Pokrzywdzonej zawyżona, poprosiła o nr rachunku bankowego i po sprawdzeniu umowy – w dniu […] r. - zapłaciła kolejną część wynagrodzenia stanowiącego prowizję od wypłaconych jej świadczeń,  w kwocie […] zł (vide: potwierdzenie dokonania przelewu z dnia […] r.)
 
Postanowieniem z dnia […] r. referendarz w Sądzie Rejonowym dla W.  zasądził od ubezpieczyciela  A.(2) SA z siedzibą w S. (F.) na rzecz powódki N. kwotę […] zł. (vide: postanowienie k. […]) Postanowienie to zostało doręczone jej pełnomocnikowi r. pr. S.(1).
 
W dniu […] r. Ubezpieczyciel zwrócił się do mailowo do radcy prawnego S.(1) o podanie danych do wypłaty kosztów procesu. Tego samego dnia – S.(2), działając  z upoważnienia radcy prawnego S.(1) złożyła dyspozycję przelania kosztów procesu na konto Kancelarii Radcy Prawnego S.(1). (vide: korespondencja mailowa k. […]-[…]) Ubezpieczyciel dokonał przelewu, zgodnie z dyspozycją.
 
Obwiniony nie poinformował swojej Klientki o treści postanowienia ani o tym, że zostały mu przekazane zasądzone Skarżącej koszty. O treści postanowienia Pokrzywdzona dowiedziała się z akt sprawy sądowej w […] r.  Pokrzywdzona  próbowała się skontaktować drogą telefoniczną ze swoim pełnomocnikiem jednakże bezskutecznie. Pismem z dnia […] r. Skarżąca zwróciła się do Obwinionego o zwrot kwoty […] zł, stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą zasądzoną i wypłaconą ([…] zł) a należnymi  Kancelarii kosztami zastępstwa procesowego ([…] zł), w terminie […] dni wraz z odsetkami. (vide: pismo z dnia […]r. k. […]). Pismo to zostało jednocześnie wysłane na adres mailowy Obwinionego (vide: k. […] in fine)
 
Pismem z dnia […] r. Skarżąca wystosowała do swojego pełnomocnika ostateczne wezwanie do zapłaty (vide: pismo z dnia […] r. k. […])
 
E-mailem z dnia […] r. radca prawny S.(1) wysłał do Pokrzywdzonej informację o potrąceniu wymienionej kwoty z należności nie uiszczonej za prowadzenie sprawy karnej we wszystkich instancjach. Wezwał jednocześnie do dobrowolnej zapłaty pełnej kwoty należnego wynagrodzenia. (vide:  korespondencja mailowa k. […])
 
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów z dokumentów a także zeznań świadka (Skarżącej) N. (k. […]-[…], k. [..]-[…]) oraz częściowo zeznań P. (k.[…]-[…]) Zeznania Pokrzywdzonej były szczegółowe i spójne z pozostałymi  zgromadzonymi w sprawie dowodami z dokumentów a w szczególności umową zlecenia z dnia […]r, wyrokami sądów cywilnych I i II instancji oraz dowodami w postaci przelewów bankowych.
 
Zeznania świadka P. niewiele wniosły do sprawy albowiem świadek, jak zeznała, jedynie „pomagała” we  wzajemnych kontaktach Obwinionego i Pokrzywdzonej i nie pamiętała wielu szczegółów sprawy.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w W. zważył co następuje:
 
Z dowodów przeprowadzonych w sprawie wynika, że radca prawny S.(1) reprezentował Pokrzywdzoną zarówno w sprawie karnej jak i cywilnej w związku ze zdarzeniem komunikacyjnym z dnia […] r. przy czym pisemna treść umowy zlecenia z dnia […]r. wskazuje,  że umowa dotyczyła sprawy cywilnej (procesu).  Jak wynika z zeznań Pokrzywdzonej – radca prawny S.(1) nie przedstawił jej innego rozliczenia ani nie poinformował jej o wysokości wynagrodzenia za prowadzenie sprawy karnej.  Jedyną informacją była ta, że wynagrodzenie będzie uiszczane z zasądzonych odszkodowań. Brak umowy ustalającej zasady współpracy w sprawie karnej jak i e-mail radcy prawnego […]r. z którego nie wynika jaka kwota wynagrodzenia została ustalona pomiędzy stronami i jaką część ewentualnego wynagrodzenia potrąca wskazują, że wysoce prawdopodobną jest wersja Pokrzywdzonej, że wynagrodzenie z tytułu sprawy cywilnej jak i karnej miało być uiszczone z należności zasądzonych świadczeń w sprawie cywilnej zgodnie z zawartą umową zlecenia. Podkreślić dodatkowo należy, że e-mail wysłany przez Obwinionego po prawie […] miesiącach od daty uzyskania  od Ubezpieczyciela należności o potrąceniu budzi wątpliwości tym bardziej, że nie wynika z niego jakie wynagrodzenie miałoby ewentualnie być zapłacone i w jakiej części potrącenie jest dokonywane.
 
Nie przesądzając w postępowaniu dyscyplinarnym czy Obwiniony był uprawniony do żądania od Pokrzywdzonej wynagrodzenia z tytułu prowadzenia sprawy karnej i uznając że sprawa winna być rozpoznana w postępowaniu przed sądem powszechnym - Sąd dokonał zmiany w zakresie opisu czynu wskazanego w  pkt 3) uznając, że Obwiniony radca prawny jest winny tego, że w okresie od dnia […] r. do dnia […] r. nie rozliczył się w sposób należyty i zrozumiały dla klientki N. z zasądzonych na jej rzecz a odebranych przez niego kosztów procesu w łącznej kwocie […] zł.
 
Zgodnie z dyspozycją art. 64 ust. 1 ustawy o radcach prawnych - radcowie prawni i aplikanci radcowscy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowania sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych. Podkreślić należy, że od radcy prawnego, świadczącego pomoc prawną, wymagana jest sumienność i najwyższa staranność. Zarówno w orzecznictwie sądowym, jak i w poglądach doktryny ugruntowane jest stanowisko potwierdzające, że zawodowy charakter działalności oznacza podwyższony zakres wymagań. Tymczasem postawa Obwinionego polegająca na braku należytego rozliczenia wynagrodzenia,  -  a następnie  - ignorowanie wezwań Mocodawczyni co do wyjaśnienia okoliczności naruszają godność zawodu oraz w sposób ewidentny zasadę zaufania do zawodu radcy prawnego.  Z powyższych względów, Sąd wymierzył za w/w czyn karę pieniężną w wysokości […] zł uznając, że stanowi ona adekwatną karę do stopnia winy i okoliczności popełnienia czynu przez Obwinionego.
 
Odnosząc się do zarzutu opisanego w pkt nr 1/ Sąd uznał że nie można karać radcy prawnego za działania zgodne z obowiązującymi przepisami. Niewątpliwie radca prawny S.(1) złożył, za pośrednictwem upoważnionej przez niego osoby, dyspozycję do Ubezpieczyciela przelewu kosztów procesu na własne konto wbrew literalnemu brzmieniu pełnomocnictwa procesowego z dnia […]r. jednakże był do tego umocowany z mocy prawa na podstawie art. 91 pkt 5) kpc. Zgodnie z powołanym przepisem -  pełnomocnictwo procesowe z mocy samego prawa obejmuje umocowanie do odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej. W doktrynie i orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że Mocodawca nie może wyłączyć (ograniczyć) uprawnień pełnomocnika wymienionych w przepisie art. 91 kpc, z wyjątkiem ograniczenia co do czynności dyspozytywnych wymienionych w pkt 4) powołanego artykułu t.j. zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa  (vide:  A. Zieliński, Glosa do postanowienia SN z 19.11.1998 r., III CZ 133/98, Legalis). 
 
Mając na względzie powyższe okoliczności – Sąd uniewinnił radcę prawnego od zarzucanego mu w pkt 1) wniosku o ukaranie czynu.
 
Uznanie za prawidłowe wystosowanie przez Obwinionego dyspozycji w przedmiocie przelewu na rachunek bankowy nie zwalnia jednak radcy prawnego od obowiązku poinformowania o treści postanowienia Sądu  i podejmowanych czynnościach swojej klientki. Odnosząc się zatem do czynu opisanego w pkt 2) wniosku o ukaranie, Sąd uznał Obwinionego S.(1) winnym zarzucanego mu czynu, polegającego na tym, że w okresie od dnia […] r. do […] r. nie poinformował Pokrzywdzonej o treści postanowienia wydanego przez referendarza sądowego oraz o tym że złożył do Ubezpieczyciela dyspozycję przelania tych kosztów na jego rachunek bankowy, czym naruszył przepisy art. 64 ust. 1 w zw. z art. 6, 8 i art. 37 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
 
Zachowanie radcy prawnego w okolicznościach sprawy należy uznać za nierzetelne i nielojalne wobec swojej mocodawczyni a także naruszające zaufanie wobec zawodu radcy prawnego.  Sytuacja, w której klientka, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika dowiaduje się o treści rozstrzygnięcia Sądu (o zasądzeniu na jej rzecz  kosztów procesu) po prawie […] miesiącach od daty doręczenia postanowienia pełnomocnikowi  z lektury akt sądowych, a następnie o przelewie zasądzonych kwot od przeciwnika procesowego (ubezpieczyciela)  na rzecz Kancelarii – a nie od swojego pełnomocnika jest sytuacją kuriozalną i nie powinna mieć miejsca.
 
Podkreślić należy, że radca prawny, niezależnie od obowiązku zachowania lojalności i rzetelności w stosunku do klienta podlega zasadzie rzetelności (skrupulatności) finansowej w  tych relacjach. Obowiązku te służą zagwarantowaniu jak najwyższego bezpieczeństwa środków klienta oraz podtrzymywania i rozwijania zaufania klienta w odniesieniu do ich deponowania u radcy prawnego. (vide: P. Skuczyński Rzetelność (skrupulatność) finansowa w: Leksykon etyki prawniczej str. 362 i n.)  
 
Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd uznał, że kara nagany będzie adekwatna do popełnionego przez Obwinionego czynu.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny uznał również, że niezbędnym w sprawie jest orzeczenie wobec radcy prawnego, na podstawie art. 65 ust. 2a ustawy o radcach prawnych, zakazu wykonywania patronatu na czas […] lat uznając że postawa Obwinionego oraz popełnione czyny nie dają rękojmi właściwego edukowania i nadzorowania kształcenia aplikantów radcowskich.
 
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 70 (6) ust. 2 ustawy o radcach prawnych.
 
(WK)