Orzeczenie łączne z dnia 8 sierpnia 2022 r. Sygn. akt: D 41/22
Orzeczenie jest prawomocne
 

PRZEWODNICZĄCY:      r. pr. Robert Karpiński
CZŁONKOWIE:                 r. pr. Katarzyna Szwed-Kawka
r. pr. Marzena Okła-Anuszewska
PROTOKOLANT:              Gabriela Filip

 

Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. po rozpoznaniu na rozprawie w dniu […] r. w W. sprawy radcy prawnego M. S. ([…]), któremu wymierzono orzeczeniami:

 Uzasadnienie

 
W piśmie z dnia […] r., złożonym do tutejszego Sądu, r.pr. M. S. ([…]) (dalej: „Obwiniony”) sformułował wniosek o:

przy zastosowaniu pełnej absorbcji przy wymiarze kary łącznej, której wykonanie rozpoczęto […] r.

Jako podstawę prawną wniosku, Obwiniony wskazał art. 65¹ ust. 1 i 2 w zw. z art. 569 kpk, art. 570 kpk oraz art. 65¹ ust. 3 ustawy o radcach prawnych w zw. z art. 85 kk i art. 91a kk. Ponadto, w uzasadnieniu wniosku, Obwiniony odwołał się do art. 71 § 2 kk art. 86 kk, art. 89 kk oraz art. 89a kk.
 
Ponadto, w uzasadnieniu wniosku, Obwiniony wskazał, że przewinienia dyscyplinarne były jednorodzajowe, zostały popełnione w krótkich odstępach czasu. Orzeczona kara zakazu wykonywania zawodu na okres trzech lat jest surowa w stopniu nieuzasadnionym. Wymierzone kary odniosły swój skutek w sferze mentalnej Obwinionego, a także wywarły piętno na jego życiu osobistym i zawodowym. Obwiniony utracił źródło utrzymania, jakim była prowadzona przez niego kancelaria. Dotychczasowi klienci byli zmuszeni do skorzystania z pomocy innych prawników. Wiek oraz stan zdrowia Obwinionego nie pozwala mu na wykonywanie szeregu innych zawodów. Brak dochodów spowodował, że Obwiniony nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań wynikających z umów kredytowych, co spowodowało ich wypowiedzenie. Brak wystarczających oszczędności oraz majątku grozi koniecznością ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Ponadto, piętnem na psychice Obwinionego odbiło się poczucie wstydu oraz izolacja środowiskowa.
 
Po przeprowadzeniu rozprawy, Sąd orzekł o połączeniu kar zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego objętych orzeczeniem:

wymierzając Obwinionemu karę łączną trzech lat zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego. Przy tym, Sąd zaliczył na poczet orzeczonej kary łącznej okres odbywania przez Obwinionego kary zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego od dnia […] r.
 
W zakresie nieobjętym orzeczeniem łącznym, połączone orzeczenia zostały pozostawione do odrębnego wykonania;
 
W pozostałym zakresie, postępowanie wywołane przedmiotowym wnioskiem Obwinionego podlegało umorzeniu.
 
Na podstawie całokształtu materiału dowodowego, ujawnionego w toku rozprawy głównej, Sąd ustalił następujący stan faktyczny.
 
W dniu […] r., w sprawie prowadzonej przez tutejszy Sąd za sygn. akt […], zapadło orzeczenie, którym Obwiniony został uznany winnym popełnienia przewinienia dyscyplinarnego polegającego na wykonywaniu zawodu radcy prawnego w okresie od dnia […] r. do dnia […] r. pomimo wcześniejszego zapadnięcia prawomocnego i podlegającego wykonaniu orzeczenia Sądu z dnia […] r., którym wymierzono Obwinionemu karę zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego na czas sześciu miesięcy. Za ten czyn wymierzono Obwinionemu karę jednego roku zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego oraz, dodatkowo, orzeczono zakaz wykonywania patronatu na okres trzech lat (zgodnie z treścią orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia […] r. (sygn. akt […]), którym zmieniono orzeczenie Sądu z […] r. (sygn. akt […])).
 
Orzeczenie Sądu z dnia […] r. (sygn. akt […]) jest prawomocne od dnia […] r. i podlega wykonaniu od dnia […] r.
 
Następnie, orzeczeniem Sądu z dnia […] r. (sygn. akt […]), Obwiniony został uznany winnym popełnienia przewinienia dyscyplinarnego polegającego na wykonywaniu zawodu radcy prawnego w okresie od dnia […] r. do dnia […] r. pomimo wcześniejszego zapadnięcia prawomocnego i podlegającego wykonaniu orzeczenia Sądu z dnia […] r., którym wymierzono Obwinionemu karę zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego na czas sześciu miesięcy. Za ten czyn wymierzono Obwinionemu karę jednego roku zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego oraz, dodatkowo, orzeczono zakaz wykonywania patronatu na okres trzech lat (zgodnie z treścią orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia […] r. (sygn. akt […]), którym zmieniono orzeczenie Sądu z […] r. (sygn. akt […])). Kasacja wywiedziona w tej sprawie przez Obwinionego została oddalona jako oczywiście bezzasadna.
 
Orzeczenie Sądu z dnia […] r. (sygn. akt […]) jest prawomocne od dnia […] r. i podlega wykonaniu od […] r.
 
W dniu […] r., w sprawie prowadzonej za sygn. akt […], Sąd wydał  orzeczenie, którym Obwiniony został uznany winnym popełnienia przewinienia dyscyplinarnego polegającego na wykonywaniu zawodu radcy prawnego w dniu […] r. pomimo wcześniejszego zapadnięcia prawomocnego i podlegającego wykonaniu orzeczenia Sądu z dnia […] r., którym wymierzono Obwinionemu karę zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego na czas sześciu miesięcy. Za ten czyn wymierzono Obwinionemu karę zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego na czas trzech lat oraz, dodatkowo, orzeczono zakaz wykonywania patronatu na czas pięciu lat.
 
Powyższe orzeczenie zostało utrzymane w mocy orzeczeniem Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia […] r. (sygn. akt […]).
 
Kasacja wywiedziona w tej sprawie przez Obwinionego została oddalona jako oczywiście bezzasadna.
 
Orzeczenie Sądu z dnia […] r. (sygn. akt […]) jest prawomocne od dnia […] r. i podlega wykonaniu od dnia […] r.
 
Kary wynikające z orzeczeń Sądu z dnia […] r. oraz […] r. zostały wykonane, przy czym wykonywanie tych kar przypadło częściowo na ten sam czas.
 
W dalszym ciągu wykonaniu podlega kara zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego wynikająca z orzeczenia Sądu z dnia […] r. Również okres wykonywania tej kary pokrywa się częściowo z okresem wykonywania kar wynikających z orzeczeń Sądu z dnia […] r. oraz […] r.
 
Biorąc pod uwagę czas wykonywania kar wynikających z orzeczeń Sądu zapadłych w dniach: […] r.,[…] r. oraz […] r. łączny okres zawieszenia prawa do wykonywania zawodu przez Obwinionego wyniósłby 3 lata 11 miesięcy i 15 dni (tj. okres od dnia […] r. do […] r.).
 
Ponadto, wykonaniu podlega orzeczony zakaz patronatu.
 
W chwili orzekania nie było prowadzone przeciwko Obwinionemu postępowanie dyscyplinarne.
 
Sąd dokonał powyższych ustaleń w zakresie stanu faktycznego na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy z urzędu, w postaci kopii powołanych wyżej orzeczeń Sądu, Wyższego Sądu Dyscyplinarnego oraz postanowień Sądu Najwyższego z dnia […] r. (sygn. akt […]) oraz z dnia […] r. (sygn. akt […]). Powołane dowody zostały uzyskane z akt spraw dyscyplinarnych, zgromadzonych w archiwum Sądu. Z tego względu wymienione dowody stanowiły w pełni wiarygodną podstawę dla czynienia ustaleń faktycznych. Rzeczone dowody przedstawiają spójny i wyczerpujący obraz przebiegu postępowań dyscyplinarnych prowadzonych przeciwko Obwinionemu w zakresie niezbędnym dla rozpoznania wniosku o wydanie orzeczenia łącznego.
 
Ponadto, Sąd oparł swoje orzeczenie również na wyjaśnieniach przedstawionych przez Obwinionego w zakresie dolegliwości wykonywania kar objętych jego wnioskiem. W ocenie Sądu, wyjaśnienia te były logiczne, zgodne z wskazaniami doświadczenia życiowego.
 
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
 
Na gruncie zgromadzonego materiału dowodowego Sąd doszedł do przekonania, że wydanie orzeczenia łącznego w sprawie było uzasadnione i konieczne.
 
Podstawę dla wydania orzeczenia łącznego w postępowaniu dyscyplinarnym stanowi przepis art. 65¹ ust. 3 ustawy o radcach prawnych, zgodnie z którym: w przypadku, gdy obwiniony popełnił dwa lub więcej przewinień dyscyplinarnych, zanim zapadło pierwsze, choćby nieprawomocne, orzeczenie co do któregokolwiek z nich, wydaje się orzeczenie łączne, o ile orzeczone kary podlegają łączeniu.
 
W ustalonym stanie faktycznym, wynikającym z treści prawomocnych orzeczeń Sądu, Obwiniony popełnił trzy przewinienia dyscyplinarne. Wszystkie przewinienia zostały popełnione przed dniem zapadnięcia pierwszego orzeczenia, a więc przed dniem […] r.
 
Za każde z przewinień została Obwinionemu wymierzona kara zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego (w wymiarze jednego roku (dwukrotnie) oraz trzech lat (jednokrotnie)). Ponadto, orzeczono również zakaz wykonywania patronatu na okres trzech lat (dwukrotnie) oraz 5 lat (jednokrotnie).
 
Orzeczone kary zawieszenia prawa do wykonywania zawodu podlegają łączeniu, jako kary jednorodzajowe.
 
Powyższe okoliczności stanowiły o spełnieniu przesłanek dopuszczających połączenie kar.
 
W tym stanie rzeczy, wobec spełnienia przesłanek określonych w art. 65¹ ust. 3 ustawy o radcach prawnych oraz imperatywnego brzmienia powołanego przepisu, wydanie orzeczenia łącznego okazało się konieczne.
 
Przepisy ustawy o radcach prawnych nie regulują, wzorem art. 85a i art. 86 Kodeksu karnego, zasad łączenia kar jednorodzajowych oraz dyrektyw wymiaru kary łącznej. Odesłanie zawarte w art. 74¹ ustawy o radcach prawnych nie pozwala na odpowiednie zastosowanie powołanych wyżej przepisów kk, ponieważ znajdują się one w rozdziale IX Kodeksu karnego.
 
W świetle powyższego, Sąd stanął na stanowisku, że przy orzekaniu kary łącznej należy wziąć pod uwagę przede wszystkim elementy podmiotowe, związane z osobą Obwinionego w ramach tzw. dyrektywy prewencji indywidualnej. Natomiast, kwestie przedmiotowe, związane bezpośrednio z popełnionymi przewinieniami (w tym wymiar orzeczonych kar), pozostawały poza zakresem istotnym dla rozstrzygnięcia w zakresie przedmiotowego wniosku, ponieważ podlegały ocenie i ostatecznemu rozstrzygnięciu w toku orzekania we wskazanych powyżej sprawach.
 
Przyjęto również, że należy kierować się także elementami dyrektywy prewencji generalnej w wymiarze kształtowania świadomości prawno-dyscyplinarnej radców prawnych i aplikantów radcowskich.
 
Ponadto, jako kryterium pomocnicze, Sąd miał na uwadze liczbę popełnionych przewinień, czas między przewinieniami, rodzaj naruszonego dobra, a także motywy i pobudki Obwinionego.
 
Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy, Sąd zważył, że Obwiniony popełnił trzykrotnie przewinienie w stosunkowo krótkich odstępach czasu. Czyny Obwinionego były podobne, polegały na wykonywaniu czynności zawodowych pomimo zakazu wynikającego z wcześniejszego orzeczenia sądowego. W przypadku pełnomocników zawodowych należy przyjmować istnienie pełnej świadomości prawnej w zakresie skutków orzeczeń dyscyplinarnych oraz naruszenia zakazów z nich wynikających. Stąd też zawinienie Obwinionego jawi się jako bezdyskusyjne, zwłaszcza w kontekście prawomocnych orzeczeń dyscyplinarnych.
 
Niewątpliwie, wykonywanie dalszych czynności zawodowych pomimo orzeczenia ich zakazu może stanowić, w ocenie osób trzecich, wyraz lekkomyślności, czy też nawet pogardy członka samorządu wobec wewnętrznych zasad samorządowych oraz organów samorządu. Brak było podstaw dla przyjęcia działania Obwinionego w warunkach wyższej konieczności.
 
Ponadto, popełnienie powołanych trzech przewinień dyscyplinarnych było związane z wcześniejszym deliktem w ten sposób, że Obwiniony nie dostosował się do zasad ponoszenia dolegliwości wynikających z wykonywania kary za wcześniej popełnione przewinienie. W ten sposób, Obwiniony powrócił do przewinienia dyscyplinarnego. Powyższe wyznacza okres, w którym Obwiniony nie stosował się do zasad wykonywania zawodu. W tym kontekście podkreślić należy, że Obwiniony podjął ryzyko powrotu do przewinienia dyscyplinarnego pomimo wymierzenia mu jednej z najsurowszych kar w katalogu ustawowym, tj. kary zawieszenie prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego. Oznacza to, że wymierzenie tej kary w wymiarze sześciu miesięcy nie pozwoliło na realizację celów kary w kontekście prewencji indywidualnej, adresowanej do Obwinionego. Wywołało to konieczność sięgnięcia po surowszy wymiar kary w przypadku dalszych przewinień.
 
Powyższe świadczyło za zaostrzeniem wymiaru kary łącznej.
 
Za złagodzeniem wymiaru kary łącznej przemawiała postawa Obwinionego oraz ujawnione przez niego informacje o warunkach rodzinnych, majątkowych oraz dotyczących stanu zdrowia Obwinionego. Niewątpliwie, radca prawny, wobec którego orzeczono zakaz wykonywania zawodu w dłuższym okresie czasu, za jaki uznać należy czas dłuższy niż rok, stoi przed wyzwaniem zapewnienia środków na utrzymanie siebie i rodziny. Obwiniony wyjaśnił w toku rozprawy, że prowadzi samodzielnie gospodarstwo domowe, nie pozostają na jego utrzymaniu jakiekolwiek osoby. Zważając na wiek Obwinionego (57 lat) należało przyjąć za uprawdopodobnione, że jego zdolność do zmiany zawodu na czas wykonywania kary (realnie niespełna cztery lata), a także podjęcia pracy wymagającej wysokiej sprawności fizycznej, jest ograniczona. Przychód miesięczny w kwocie 1500 zł netto jest niższy od minimalnego wynagrodzenia za pracę, nie stanowi, w obecnych realiach rynkowych, kwoty pozwalającej na samodzielną egzystencję. Utrzymanie takiego stanu rzeczy w dłuższym okresie rodzi realne ryzyko ogłoszenia upadłości Obwinionego.
 
Obwiniony odbył, od dnia […] r., karę w wymiarze niespełna półtorarocznym. Na chwilę orzekania nie były prowadzone przeciwko Obwinionemu postępowania dyscyplinarne. Świadczy to o powstrzymaniu się przez Obwinionego od dalszego wykonywania czynności zawodowych, co pozwala na przyjęcie za szczerą deklaracji Obwinionego o pozytywnej refleksji nad swoim postępowaniem. Powyższe powinno gwarantować poprawne wykonywanie zawodu w przyszłości, co najmniej w rozważanym zakresie.
 
Przedstawione wyżej wywody przemawiały za złagodzeniem wymiaru kary łącznej.
 
Jak wyżej wskazano, przepisy ustawy o radcach prawnych, a w szczególności jej art. 65¹,  nie określają zasad łączenia kar jednorodzajowych. Kodeks karny w przepisie art. 86 § 1 przewiduje m.in., że sąd wymierza karę łączną w granicach powyżej najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy. Oparcie się odpowiednie na powołanym przepisie nie było możliwe w świetle odesłania z art. 74¹ ustawy o radcach prawnych. Wobec powyższego Sąd przyjął, że w postępowaniu dyscyplinarnym powinny znaleźć tożsame zasady per analogiam. Za powyższym przemawia przede wszystkim umiejscowienie odpowiedzialności dyscyplinarnej radców prawnych w systemie prawa. Postępowanie dyscyplinarne jest niewątpliwie postępowaniem o charakterze represyjnym, którego funkcje i cel, poza specyfiką podmiotową i przedmiotową, nie odbiegają od postępowania karnego. W związku z tym niedopuszczalne byłoby przyjęcie do stosowania w postępowaniu dyscyplinarnym zasad odbiegających, czy to w zakresie standardów ochrony praw obwinionych czy też przyznania im szczególnych prerogatyw, od ustalonych przez ustawodawcę w postępowaniu karnym o charakterze uniwersalnym. Takie przyjęcie nie wpisywałoby się bowiem, w sposób absolutnie nieuzasadniony, w systematykę prawa, a także odbiegałoby od aksjologicznych wartości, jakie znalazły uznanie i legły u podstaw regulacji art. 86 § 1 Kodeksu karnego.
 
Ponadto, względy racjonalności przemawiają za stosowaniem rozwiązania analogicznego w stosunku do przywołanej wyżej zasady z ustawy karnej. Powszechnie akceptowany założeniem jest wprawdzie, że orzeczenie kary łącznej jest, co do zasady, korzystne dla obwinionego. Jednakże wymierzenie takiej kary w wymiarze niższym niż najsurowsza spośród kar podlegających łączeniu oznaczałoby w istocie, że sąd orzekający karę łączną dokonałby modyfikacji jednego z wcześniejszych orzeczeń w zakresie wymiaru kary, w trybie nieznanym w stosowanej procedurze. Ponadto, wymierzenie kary łącznej powyżej sumy kar podlegających łączeniu byłoby nie tylko niekorzystne dla obwinionego, lecz również prowadziłoby do zaostrzenia wymiaru kary za poszczególne przewinienia już osądzone.
 
Wziąwszy powyższe pod rozwagę, Sąd przyjął, że w przypadku łączenia kar zawieszenia prawa do wykonywania zawodu jej wymiar powinien mieścić się w granicach powyżej najsurowszych z kar wymierzonych za poszczególne przewinienia do ich sumy.
 
Suma kar orzeczonych wobec Obwinionego i podlegających łączeniu wynosiła 5 lat, przy czym realny okres wykonywania wyniósłby 3 lata 11 miesięcy i 15 dni. Najsurowszą spośród orzeczonych kar była kara 3 lat zawieszenia prawa do wykonywania zawodu.
 
Sąd wymierzył Obwinionemu karę łączną trzech lat zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego, która to kara odpowiada najsurowszej spośród kar podlegających łączeniu. Wobec zaliczenia Obwinionemu okresu odbywania kary zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego od dnia […] r., Obwiniony zakończy odbywanie kary łącznej […] r.
 
W ocenie Sądu obecna postawa Obwinionego świadczy o spełnieniu celów orzeczonych kar. Dolegliwość wynikająca z dalszego odbywania kary łącznej będzie dla Obwinionego niewątpliwie istotna. Należało założyć, że doświadczenie stąd płynące będzie zniechęcać Obwinionego do popełniania dalszych przewinień.
 
Ponadto, zmniejszenie łącznego wymiaru kar nie następuje w stopniu, który ujmowałby stanowczości reakcji Samorządu na postawę Obwinionego poddaną osądowi w poprzedzających orzeczeniach.
 
Sąd uznał, że wobec braku specyficznej regulacji ustawy o radcach prawnych w zakresie łączenia zakazu wykonywania patronatu, który nie jest karą dyscyplinarną, brak jest podstaw dla objęcia wymierzonych zakazów orzeczeniem łącznym.
 
Odnosząc się do wniosku o zawieszenie wykonywania kary zakazu wykonywania zawodu radcy prawnego na okres próby 2 lat wskazać ponownie należy na brak regulacji ustawy o radcach prawnych, która pozwalałaby na stosowanie środków probacyjnych. Sięgnięcie przez Sąd po rozwiązania przewidziane w Kodeksie karnym, zgodnie z postulatem Obwinionego sformułowanym poprzez odesłanie do konkretnych przepisów tego kodeksu, nie znajduje podstawy. Zgodnie z art. 741 pkt 2) ustawy o radcach prawnych, w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania dyscyplinarnego stosuje się odpowiednio przepisy: rozdziałów I-III Kodeksu karnego. Powyższe wyłącza możliwość zastosowania przepisów rozdziału IX Kodeksu karnego.
 
W zakresie, w jakim brak było warunków do wydania wyroku łącznego należało postępowanie umorzyć na zasadzie art. 572 kpk zastosowanego odpowiednio w oparciu o art. 74¹ ustawy o radcach prawnych.
 
Sąd orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 70⁶ ust. 2 ustawy o ustawy o radcach, który przewiduje, że koszty postępowania ponosi obwiniony jedynie w razie ukarania. W pozostałych przypadkach postępowania przed okręgowym sądem dyscyplinarnym pokrywa właściwa okręgowa izba radców prawnych. W niniejszej sprawie, Sąd dokonał jedynie połączenia wcześniej orzeczonych kar dyscyplinarnych, co nie stanowiło w istocie wymierzenia Obwinionemu kolejnej kary lub zwiększenia jej wymiaru.
 
JR