21.11.2024

Nowa ustawa o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego

opublikowano: 2021-10-01 przez: Więckowska Milena

Wojciech Miller

Uwagi ogólne
W dniu 11 sierpnia 2021 r., po rozpatrzeniu poprawek Senatu uchwalona została ustawa o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (dalej: „ustawa”). Ustawa została podpisana przez Prezydenta w dniu 19 sierpnia 2021 r. i ogłoszona w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 7 września 2021 r. Co do zasady ustawa wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, tj. w dniu 7 grudnia 2021 r. Ma ona zastąpić ustawę z dnia 25 lutego 2016 r. o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (dalej: „ustawa z 2016 r.”).

Głównym celem ustawy jest implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1024 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego[1] (dalej: „dyrektywa 2019/1024/UE”), chociaż w ustawie wprowadzane są także nowe rozwiązania, które stanowią bezpośrednio implementacji dyrektywy 2019/1024/UE. Dyrektywa 2019/1024/UE stanowi trzecią dyrektywę o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego. Pierwszą była dyrektywa 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego. Druga dyrektywa – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/37/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. zmieniająca dyrektywę 2003/98/WE w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego – poszerzała zakres ponownego wykorzystania o zasoby bibliotek, archiwów i muzeów.

Przyjmując dyrektywę 2019/1024/UE, wskazano na konieczność zaktualizowania dotychczasowych ram ustawodawczych ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego w celu ich dostosowania do postępujących zmian w dziedzinie technologii cyfrowych oraz zapewnienia pełnego wykorzystania potencjału informacji sektora publicznego dla europejskiej gospodarki i europejskiego społeczeństwa.

Zasadniczym celem zmian wprowadzonych w dyrektywie 2019/1024/UE jest zwiększenie ilości danych dostępnych do ponownego wykorzystania. Zmiany wprowadzone w dyrektywie 2019/1024/UE dotyczą przede wszystkim wyodrębnienia spośród informacji sektora publicznego danych dynamicznych oraz danych o wysokiej wartości, a także poszerzenia zakresu regulacyjnego ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego o nowe kategorie danych, w szczególności dokumenty będące w posiadaniu przedsiębiorstw publicznych w rozumieniu art. 2 pkt 3 dyrektywy 2019/1024/UE.

Jak wskazano powyżej, zasadniczym celem ustawy jest dostosowanie polskich przepisów do wymogów dyrektywy 2019/1024/UE. Jednocześnie w ustawie przewidziano wprowadzenie nowych rozwiązań, które nie są pochodną prawa Unii Europejskiej i wykraczają poza ramy wyznaczone dyrektywą 2019/1024/UE. Celem ustawy jest również przeniesienie na poziom regulacji ustawowej wybranych instytucji i rozwiązań realizowanych już w ramach działań pozaustawowych prowadzonych na rzecz otwierania danych.

Główne elementy konstrukcyjne ustawy oparto na przepisach ustawy z 2016 r. Do najważniejszych nowych obszarów regulowanych ustawą należy zaliczyć:
  • wprowadzenie kategorii danych o wysokiej wartości i kategorii danych dynamicznych oraz zobligowanie podmiotów zobowiązanych do ich udostępniania do ponownego wykorzystywania co do zasady bezpłatnie, w formacie nadającym się do odczytu maszynowego, za pośrednictwem interfejsu programistycznego aplikacji (API), oraz, w odpowiednich przypadkach, do zbiorczego pobrania;
  • objęcie zakresem ponownego wykorzystywania danych badawczych, jeżeli dane te zostały wytworzone lub zgromadzone w ramach działalności naukowej finansowanej ze środków publicznych i są już publicznie udostępniane w systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego;
  • objęcie zakresem ustawy danych będących w posiadaniu przedsiębiorstw publicznych w rozumieniu art. 2 pkt 3 dyrektywy 2019/1024/UE, prowadzących działalność w wybranych sektorach gospodarki, przy jednoczesnym niewprowadzaniu ogólnego obowiązku udostępniania lub przekazywania przez takie podmioty informacji sektora publicznego do ponownego wykorzystywania.
Dodatkowo w ustawie przewidziano wprowadzenie nowych rozwiązań wykraczających poza minimum wyznaczone dyrektywą 2019/1024/UE. W tym zakresie najważniejsze zmiany obejmą następujące obszary:
  • zaktualizowanie i przeniesienie do ustawy regulacji dotyczącej centralnego repozytorium informacji publicznej (portalu dane.gov.pl) znajdującej się obecnie w ustawie o dostępie do informacji publicznej;
  • zapewnienie możliwości podmiotom sektora prywatnego dobrowolnego udostępniania w portalu dane.gov.pl zasobów informacji będących w ich posiadaniu;
  • wprowadzenie upoważnienia ustawowego dla ministra właściwego ds. informatyzacji do opracowania Programu otwierania danych’
  • uregulowanie w ustawie statusu i zadań pełnomocników do spraw otwartości danych działających obecnie w wybranych instytucjach administracji rządowej (ministerstwa, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Główny Urząd Statystyczny);
  • poszerzenie sieci pełnomocników do spraw otwartości danych poprzez umożliwienie ich powoływania w innych instytucjach, nie tylko rządowych.
Jeśli chodzi o systematykę ustawy, to w zasadniczej części oparta ona została na konstrukcji ustawy z 2016 r. Jednocześnie wprowadzono nowe rozdziały, w których zawarte zostały przepisy dotyczące nowych kwestii regulowanych w ustawie.

Przepisy ustawy ujęte zostały w następujące rozdziały:
  1. Przepisy ogólne
  2. Zasady udostępniania i przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania
  3. Warunki ponownego wykorzystywania
  4. Zasady ustalania opłat za ponowne wykorzystywanie
  5. Dane badawcze, dane dynamiczne i dane o wysokiej wartości
  6. Program otwierania danych
  7. Portal danych
  8. Pełnomocnicy do spraw otwartości danych
  9. Ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego przekazywanych na wniosek
  10. Zmiany w przepisach
  11. Przepisy przejściowe, dostosowujące i przepisy końcowe
W dalszej części zostaną opisane najważniejsze rozwiązania przewidziane w ustawie.

Zakres ustawy
Zgodnie z art. 1 ustawa określa zasady otwartości danych, zasady i tryb udostępniania i przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania oraz podmioty, które udostępniają lub przekazują te informacje.

W art. 2 ustawy został zawarty słowniczek ustawowy. W słowniczku tym zdefiniowano pojęcia użyte już na gruncie ustawy z 2016 r. (pojęcia informacji sektora publicznego i ponownego wykorzystywania) oraz przewidziano definicje szeregu nowych pojęć, w tym anonimizacji, danych badawczych, danych dynamicznych, danych o wysokiej wartości, danych prywatnych, otwartych danych oraz portalu danych.

Przez informację sektora publicznego należy rozumieć każdą treść lub jej część, niezależnie od sposobu utrwalenia, w szczególności w postaci papierowej, elektronicznej, dźwiękowej, wizualnej lub audiowizualnej, będącą w posiadaniu podmiotu zobowiązanego.

Ponownym wykorzystywaniem jest wykorzystywanie przez użytkowników informacji sektora publicznego w jakimkolwiek celu, z wyjątkiem wymiany informacji sektora publicznego między podmiotami zobowiązanymi wyłącznie w celu realizacji zadań publicznych.

Danymi o wysokiej wartości są informacje sektora publicznego, których ponowne wykorzystywanie wiąże się z istotnymi korzyściami dla społeczeństwa, środowiska i gospodarki, w szczególności ze względu na ich przydatność do tworzenia produktów, usług i zastosowań opartych na wykorzystywaniu tych danych.

Dane dynamiczne to informacje sektora publicznego utrwalone w postaci elektronicznej podlegające częstym aktualizacjom lub aktualizacjom w czasie rzeczywistym, w tym ze względu na ich zmienność lub szybką dezaktualizację, w szczególności dane wygenerowane przez czujniki.

Dane badawcze to informacje sektora publicznego utrwalone w postaci elektronicznej, inne niż publikacje naukowe, które zostały wytworzone lub zgromadzone w ramach działalności naukowej w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce[2] i są wykorzystywane jako dowody w procesie badawczym lub służą do weryfikacji poprawności ustaleń i wyników badań.

Otwartymi danymi są informacje sektora publicznego udostępniane lub przekazywane w postaci elektronicznej, bezwarunkowo lub z uwzględnieniem warunków, o których mowa w rozdziale 3 ustawy, kompletne, aktualne, w wersji źródłowej, w otwartym i niezastrzeżonym formacie przeznaczonym do odczytu maszynowego, które są przeznaczone do bezpłatnego ponownego wykorzystywania na tych samych zasadach dla każdego użytkownika, bez konieczności potwierdzania tożsamości przez użytkownika.

Przez dane prywatne należy rozumieć każdą treść lub jej część, niezależnie od sposobu utrwalenia, w szczególności w postaci papierowej, elektronicznej, dźwiękowej, wizualnej lub audiowizualnej, będącą w posiadaniu podmiotu innego niż podmiot zobowiązany i przez niego wytworzoną, z wyjątkiem danych osobowych.

Portal danych to prowadzony przez ministra właściwego do spraw informatyzacji, powszechnie dostępny system teleinformatyczny, służący do udostępniania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania oraz danych prywatnych w celu wykorzystywania.

Format otwarty to format pliku, który jest niezależny od systemu oraz jest udostępniany bez żadnych ograniczeń, które utrudniałyby ponowne wykorzystywanie.

Format przeznaczony do odczytu maszynowego to format pliku ustrukturyzowany tak, aby programy komputerowe mogły zidentyfikować, rozpoznać i pozyskać określone dane i ich wewnętrzną strukturę.

Anonimizacją w rozumieniu ustawy jest proces zmiany informacji sektora publicznego w informacje anonimowe, które nie odnoszą się do zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej, lub proces zmiany danych osobowych w dane anonimowe w taki sposób, że identyfikacja osoby, której dane dotyczą, nie jest lub już nie jest możliwa.

Dodatkowo w ustawie zdefiniowano pojęcie interfejsu programistycznego aplikacji (API), przez który rozumie się zbiór technicznych funkcji umożliwiających połączenie i wzajemną wymianę danych lub metadanych między programami komputerowymi lub systemami teleinformatycznymi.

W ustawie określony został katalog podmiotów zobowiązanych, które udostępniają lub przekazują informacje sektora publicznego w celu ich ponownego wykorzystywania. Katalog ten jest zasadniczo tożsamy z katalogiem podmiotów zobowiązanych wyznaczonym przez ustawę z 2016 r. Różnice w porównaniu z dotychczasowym stanem prawnym dotyczą poszerzenia tego katalogu o nową kategorię podmiotów mieszczących się w zakresie definicji „przedsiębiorstwa publicznego” w rozumieniu art. 2 pkt 3 dyrektywy 2019/1024/UE. Do tej kategorii zaliczono podmioty, które:
  • wykonują jeden z rodzajów działalności sektorowej, o której mowa w art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych[3], lub
  • działają w charakterze podmiotów świadczących usługi publiczne w rozumieniu art. 2 lit. d rozporządzenia (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczącego usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70 (Dz. Urz. UE L 315 z 03.12.2007, s. 1, ze zm.[4]), lub
  • działają w charakterze przewoźników lotniczych w rozumieniu art. 2 pkt 10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1008/2008 z dnia 24 września 2008 r. w sprawie wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty (Dz. Urz. UE L 293 z 31.10.2008, s. 3, ze zm.[5]), wykonujących obowiązki użyteczności publicznej zgodnie z art. 16 tego rozporządzenia, lub
  • działają w charakterze armatorów Wspólnoty w rozumieniu art. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 3577/92 z dnia 7 grudnia 1992 r. dotyczącego stosowania zasady swobody świadczenia usług w transporcie morskim w obrębie Państw Członkowskich (kabotaż morski) (Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 6, t. 2, s. 10, ze zm.[6]), wykonujących zobowiązania z tytułu świadczenia usług publicznych zgodnie z art. 4 tego rozporządzenia.
Dodatkową przesłanką pozwalającą zaliczyć dany podmiot do kategorii podmiotów zobowiązanych, mieszczących się w zakresie definicji przedsiębiorstwa publicznego w rozumieniu art. 2 pkt 3 dyrektywy 2019/1024/UE (poza prowadzeniem określonej działalności), jest wywieranie na ten podmiot przez podmioty określone w art. 3 pkt 1–4 ustawy (tzn. „publiczne” podmioty zobowiązane) pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot, dominującego wpływu. Sytuacja wywierania „dominującego wpływu”, zgodnie z przepisami ustawy, ma miejsce w szczególności gdy podmioty posiadają ponad połowę udziałów albo akcji lub posiadają ponad połowę głosów wynikających z udziałów albo akcji lub mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego. Jednocześnie przedsiębiorstwa publiczne zostały wyłączone z szeregu obowiązków ustawowych, w szczególności podmioty te nie będę zobowiązane do przekazywania informacji sektora publicznego na wniosek o ponowne wykorzystywanie oraz udostępniania posiadanych zasobów w portalu danych.
 
Wyłączenia ze stosowania przepisów ustawy
Zgodnie z art. 4 ustawy jej przepisy nie będą miały zastosowania do informacji sektora publicznego będących w posiadaniu niektórych podmiotów. Katalog wyłączeń podmiotowych pozostał w znacznej mierze tożsamy z katalogiem przewidzianym w ustawie z 2016 r.

Nowe wyłączenia dotyczą przedsiębiorstw publicznych w rozumieniu art. 2 pkt 3 dyrektywy 2019/1024/UE (art. 3 pkt 5 ustawy). Przepisy ustawy nie będą miały zastosowania do informacji sektora publicznego będących w posiadaniu tych podmiotów w zakresie, w jakim informacje te wytworzone zostały poza zakresem zadań publicznych oraz w przypadku, w którym informacje te zostały wytworzone w ramach działalności uznanej przez Komisję Europejską, zgodnie z art. 34 dyrektywy 2014/25/UE, za działalność bezpośrednio podlegającą konkurencji i tym samym wyłączoną spod regulacji tej dyrektywy.

Analogicznie jak w ustawie z 2016 r., spod zakresu ustawy wyłączono podmioty, o których mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Jednocześnie do istniejących wyjątków od tego wyłączenia (biblioteki naukowe, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy) dodano nowy, zgodnie z którym przepisy ustawy będą znajdować zastosowanie do danych badawczych oraz informacji będących w posiadaniu muzeów państwowych oraz muzeów samorządowych prowadzących działalność naukową.

Ustawa nie będzie miała także zastosowania do informacji będących w posiadaniu podmiotów tworzących system oświaty, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe[7], z wyjątkiem bibliotek pedagogicznych.
W ustawie wprowadzone zostało również wyłączenie dotyczące schronisk dla nieletnich oraz zakładów poprawczych.
Przewidziano ponadto wyłączenie z ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego znajdujących się w posiadaniu Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury.

Wyżej wskazane wyłączenia z zakresu ustawy nie będą miały zastosowania do informacji publicznych podlegających udostępnianiu w Biuletynie Informacji Publicznej (dalej: „BIP”), tj. wtedy gdy obowiązek umieszczenia w BIP wynika z przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej lub przepisów innych ustaw.

Dodatkowo przepisów ustawy nie będzie stosować się do informacji sektora publicznego, których udostępnianie lub przekazanie zostało uzależnione od wykazania przez użytkowników interesu prawnego lub faktycznego na podstawie odrębnych przepisów.
 
Podmiotowe prawo do ponownego wykorzystywania informacji
W ustawie, analogicznie jak w ustawie z 2016 r., sformułowano prawo do ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego. Prawo to, ze względu na źródła pozyskiwania informacji (oprócz informacji przekazywanych na wniosek), ma dotyczyć informacji udostępnianych w BIP podmiotu zobowiązanego lub w portalu danych lub w innym systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego.

Ograniczenia prawa do ponownego wykorzystywania przewidziane w ustawie w znacznej mierze pokrywają się z ograniczeniami przewidzianymi w ustawie z 2016 r. i obejmują swym zakresem w szczególności ograniczenia ze względu na:
  • ochronę informacji niejawnych oraz ochronę innych tajemnic ustawowo chronionych;
  • tajemnicę przedsiębiorstwa lub prywatność osoby fizycznej, w tym ochronę danych osobowych;
  • przepisy innych ustaw szczególnych.
Ograniczenia te nie dotyczą jednak informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym informacji o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku gdy osoba fizyczna wyrazi zgodę na przetwarzanie jej danych osobowych w celu ponownego wykorzystywania lub gdy przedsiębiorca rezygnuje z przysługującego mu prawa.

Nowe ograniczenia prawa do ponownego wykorzystywania przewidziane w ustawie, w porównaniu z ustawą z 2016 r., dotyczą informacji sektora publicznego, które są wyłączone z dostępu lub do których dostęp jest ograniczony ze względu na ochronę infrastruktury krytycznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym[8]. Ponadto ograniczenie tego prawa dotyczy informacji sektora publicznego stanowiących program komputerowy, przy czym w ustawie przewidziano, że podmiot zobowiązany może udostępniać lub przekazać w celu ponownego wykorzystywania kod źródłowy lub inne elementy programu komputerowego opracowanego w ramach realizacji zadań publicznych.
 
Zasady udostępniania informacji w celu ponownego wykorzystywania
Zgodnie z ustawą podmioty zobowiązane w celu ponownego wykorzystywania:
  • udostępniają informacje sektora publicznego:
  • w BIP (dotyczy wyłącznie informacji publicznej w rozumieniu ustawy o dostępie do informacji publicznej),
  • w portalu danych,
  • w inny sposób (np. w innym systemie teleinformatycznym);
  • wskazują warunki ponownego wykorzystywania lub opłaty, jeżeli zostały określone albo wyraźnie zastrzegają o braku takich warunków lub opłatach;
  • przekazują informacje sektora publicznego na wniosek.
W przypadku kiedy podmiot zobowiązany udostępnia informacje sektora publicznego w portalu danych, ma obowiązek wskazać warunki ponownego wykorzystywania, jeżeli zostały przez niego określone.

Podmiot zobowiązany, który udostępnia informacje sektora publicznego w sposób inny niż w BIP lub w portalu danych, udostępniając informacje, ma obowiązek wskazać warunki ponownego wykorzystywania, jeżeli zostały określone, a także określić wysokość opłat albo poinformować o braku warunków ponownego wykorzystywania lub opłat.

Brak informacji o warunkach ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego udostępnianych w BIP lub w portalu danych uważa się za udostępnianie informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania bez warunków.

W ustawie wprowadzono zamiany w zakresie udostępniania i przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania. W art. 10 ust. 1 ustawy sformułowano zasadę, zgodnie z którą podmioty zobowiązane, o ile to możliwe, powinny udostępniać lub przekazywać informacje sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania, jako otwarte dane.

Ponadto, na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy, podmiot zobowiązany, który udostępnia informacje sektora publicznego poprzez API, został zobligowany do zapewnienia dostępności, stabilności, jednolitości sposobu korzystania i standardów, łatwości i utrzymania przez cały cykl użytkowania oraz bezpieczeństwa stosowanego interfejsu.

Na podmioty zobowiązane nałożono obowiązek niezwłocznego publikowania w systemie teleinformatycznym, w którym udostępniane są informacje sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania, informacji o zaprzestaniu udostępniania lub aktualizowaniu takich informacji oraz informacji dotyczących dostępności informacji sektora publicznego udostępnianych za pośrednictwem API, w tym w szczególności danych dynamicznych.
 
Warunki ponownego wykorzystywania
W ustawie, podobnie jak w ustawie z 2016 r., formułowano generalną zasadę, zgodnie z którą udostępnianie lub przekazywanie informacji sektora publicznego w celu ich ponownego wykorzystywania dokonuje się bez określenia warunków ponownego wykorzystywania. Od tej zasady, również jak w przypadku ustawy z 2016 r., zostały przewidziane wyjątki. Przewidziano dwa rodzaje warunków ponownego wykorzystywania:
  • obligatoryjne;
  • fakultatywne.
Podmiot zobowiązany będzie miał obowiązek określenia warunków ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, mających cechy utworu lub przedmiotu praw pokrewnych lub stanowiących bazę danych lub objętych prawami do odmian roślin, do których przysługują mu prawa, w szczególności zobowiązując użytkownika do poinformowania o nazwisku, imieniu lub pseudonimie twórcy lub artysty wykonawcy, jeżeli jest znany.

W przepisach ustawy określono katalog warunków ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, jakie podmiot zobowiązany może ustanowić, udostępniając lub przekazując informacje sektora publicznego do ponownego wykorzystywania. Są to warunki o charakterze ogólnym oraz warunki, które dotyczą części zasobów muzeów państwowych i samorządowych, bibliotek publicznych, bibliotek naukowych oraz archiwów.

Fakultatywne warunki ponownego wykorzystywania o charakterze ogólnym mogą dotyczyć:
  • obowiązku poinformowania o źródle, czasie wytworzenia i pozyskania informacji sektora publicznego od podmiotu zobowiązanego; lub
  • obowiązku poinformowania o przetworzeniu informacji sektora publicznego ponownie wykorzystywanych; lub
  • zakresu odpowiedzialności podmiotu zobowiązanego za udostępniane lub przekazywane w celu ponownego wykorzystywania informacje sektora publicznego, w szczególności za dostępność, poprawność, aktualność, kompletność lub jakość udostępnianych lub przekazywanych informacji; lub
  • informacji sektora publicznego stanowiących lub zawierających dane osobowe.
Z kolei muzea państwowe, muzea samorządowe, biblioteki publiczne, biblioteki naukowe, biblioteki pedagogiczne i archiwa mogą określić inne niż wskazane powyżej warunki ponownego wykorzystywania ograniczające wykorzystywanie informacji sektora publicznego:
  • w działalności komercyjnej lub na określonych polach eksploatacji, jeżeli dotyczą zbiorów o charakterze martyrologicznym oraz zawierają godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej, a także herby, reprodukcje orderów, odznaczeń lub odznak honorowych, odznak lub oznak wojskowych bądź innych odznaczeń;
  • w działalności niekomercyjnej, jeżeli są powiązane z obiektami objętymi roszczeniami lub prawami osób trzecich lub niebędącymi własnością podmiotu zobowiązanego.
Przyjęto, że warunki ponownego wykorzystywania muszą być obiektywne, proporcjonalne, niedyskryminacyjne oraz nieograniczające w sposób nieuzasadniony możliwości ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego.
 
Zasady ustalania opłat za ponowne wykorzystywanie
W ustawie formułowano zasadę bezpłatnego udostępniania lub przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania.

Podmioty zobowiązane będą jednak mogły nałożyć opłatę za ponowne wykorzystywanie, jeżeli przygotowanie lub przekazanie informacji sektora publicznego w sposób lub w formie wskazanych we wniosku o ponowne wykorzystywanie wymagałoby poniesienia dodatkowych kosztów. Nakładając opłatę, podmiot zobowiązany będzie zobligowany uwzględniać koszty przygotowania lub przekazania informacji sektora publicznego w określony sposób lub w określonej formie, w tym koszty anonimizacji, oraz inne czynniki, jakie będą brane pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosków o ponowne wykorzystywanie, mogące mieć wpływ w szczególności na koszt lub czas przygotowania lub przekazania danych.

Łączna wysokość opłaty nie będzie mogła przekroczyć sumy kosztów poniesionych bezpośrednio w celu przygotowania lub przekazania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania w określony sposób i w określonej formie. Ograniczenie to nie będzie dotyczyło muzeów państwowe i muzeów samorządowych w przypadku udostępniania lub przekazywania przez nie informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania w celach innych niż niekomercyjne o charakterze badawczym, naukowym lub edukacyjnym. W takiej sytuacji muzea będą mogły nałożyć wyższą opłatę, z tym że jej wysokość nie będzie mogła przekroczyć kosztów wraz z rozsądnym zwrotem z inwestycji, jednak nie wyższym niż 5 punktów procentowych powyżej stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Maksymalne stawki opłat za ponowne wykorzystywanie nakładane przez muzea państwowe i muzea samorządowe określi, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw informatyzacji.

Podmiot zobowiązany, na żądanie wnioskodawcy, będzie zobligowany wskazać sposób obliczenia opłat w odniesieniu do konkretnego wniosku o ponowne wykorzystywanie.
 
Udostępnianie danych badawczych, danych dynamicznych oraz danych o wysokiej wartości
W ustawie przewidziane zostały przepisy szczególne dotyczące udostępniania szczególnych rodzajów danych, tj. danych badawczych, danych dynamicznych oraz danych o wysokiej wartości.

Dane badawcze będące w posiadaniu podmiotów, o których mowa w art. 7 ust. 1 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, będą podlegać bezpłatnie ponownemu wykorzystywaniu, jeżeli zostały wytworzone lub zgromadzone w ramach działalności naukowej finansowanej ze środków publicznych oraz są już publicznie udostępniane w systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego, w szczególności w repozytorium instytucjonalnym lub tematycznym.

Dodatkowo na ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki nałożono obowiązek opracowania Polityki otwartego dostępu do danych badawczych finansowanych ze środków publicznych, która uwzględniać powinna w szczególności aktualny stan udostępniania danych badawczych oraz standardy i dobre praktyki w zakresie udostępniania danych badawczych, obowiązujący stan prawny, kierunki rozwoju w zakresie otwartego dostępu do danych badawczych i zarządzania wynikami badań naukowych, a także postanowienia Programu otwierania danych.

Podmioty zobowiązane zostały zobligowane do udostępniania informacji sektora publicznego, spełniających kryteria danych dynamicznych, niezwłocznie po ich zgromadzeniu, za pośrednictwem API oraz jeżeli będzie to możliwe – do zbiorczego pobrania. Jedynie w przypadku gdy udostępnianie w celu ponownego wykorzystywania danych dynamicznych niezwłocznie po ich zgromadzeniu, za pośrednictwem API, przekraczałoby możliwości finansowe lub techniczne podmiotu zobowiązanego, dane te będą mogły zostać udostępnione w terminie późniejszym, jednak bez uszczerbku dla możliwości wykorzystania ich potencjału gospodarczego i społecznego.

W ustawie wprowadzono także szczególne warunki udostępniania danych o wysokiej wartości w celu ich ponownego wykorzystywania. Dane takie muszą być udostępniane bezpłatnie, w formacie nadającym się do odczytu maszynowego, za pośrednictwem API oraz jeżeli to możliwe – do zbiorczego pobrania. Jednocześnie w ustawie przewidziano, że muzea państwowe, muzea samorządowe, biblioteki publiczne, biblioteki naukowe, biblioteki pedagogiczne i archiwa oraz przedsiębiorstwa publiczne w rozumieniu art. 2 pkt 3 dyrektywy 2019/1024/UE (art. 3 pkt 5 ustawy), w przypadku udostępniania danych o wysokiej wartości w celu ich ponownego wykorzystywania, będą mogły nakładać opłaty za ponowne wykorzystywanie zgodnie z przepisami ustawy.

W ustawie przyjęto, że udostępnianiu w opisany powyższej sposób podlegać będą dane o wysokiej wartości wymienione w wykazie ustanowionym w aktach wykonawczych Komisji Europejskiej wydanych na podstawie art. 14 ust. 1 dyrektywy 2019/1024/UE. Dodatkowo wprowadzono możliwość wydania przez Radę Ministrów fakultatywnego rozporządzenia, w którym mogłyby zostać określone, odrębnie dla poszczególnych podmiotów zobowiązanych, lista będących w ich posiadaniu danych o wysokiej wartości, warunki ponownego wykorzystywania tych danych, a także sposób udostępniania oraz formaty tych danych i metadanych.
 
Program otwierania danych
Do ustawy przeniesiono regulacje dotyczące Programu otwierania danych, które obecnie znajdują się w ustawie o dostępie do informacji publicznej.

Program otwierania danych ma na celu zwiększenie ilości oraz poprawę jakości informacji sektora publicznego, danych prywatnych oraz metadanych opisujących ich strukturę udostępnianych w portalu danych. Do opracowania Programu został upoważniony minister właściwy do spraw informatyzacji. Określono także elementy, jakie mają znaleźć się w tym dokumencie. Rada Ministrów będzie przyjmować Program, na wniosek ministra właściwego do spraw informatyzacji, w drodze uchwały. Program ma być przyjmowany na okres siedmioletni i może być zmieniany w tym okresie. Program będzie realizowany co do zasady przez członków Rady Ministrów oraz Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Jednocześnie umożliwiono włączenie się w realizację Programu również innym podmiotom. Koordynatorem Programu ma być minister właściwy do spraw informatyzacji.

W ustawie określone zostały zadania realizatorów i koordynatora Programu.

Na mocy przepisu dostosowującego Program otwierania danych przyjęty na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej stanie się Programem otwierania danych w rozumieniu ustawy.
 
Portal danych
Do ustawy przeniesiono także regulacje dotyczące centralnego repozytorium informacji publicznej. Dotychczas funkcjonujące centralne repozytorium informacji publicznej, prowadzone przez ministra właściwego do spraw informatyzacji na podstawie art. 9b ustawy o dostępie do informacji publicznej, ma stać się portalem danych. Funkcję portalu danych pełnić będzie serwis internetowy dostępny na stronie www.dane.gov.pl.

W portalu danych mają być udostępniane informacji sektora publicznego o szczególnym znaczeniu dla rozwoju innowacyjności w państwie lub rozwoju społeczeństwa informacyjnego, które ze względu na sposób przechowywania i udostępniania pozwalają na ich ponowne wykorzystywanie. Podmiotami, które będą obowiązane do udostępniania w portalu danych informacji sektora publicznego, mają być podmioty zobowiązane w rozumieniu ustawy z wyjątkiem przedsiębiorstw publicznych w rozumieniu art. 2 pkt 3 dyrektywy 2019/1024/UE (art. 3 pkt 5 ustawy). Jednocześnie przedsiębiorstwom publicznym pozostawiono możliwość udostępnia w portalu danych kwalifikujących się do tego informacje sektora publicznego.

Wprowadzono także dodatkowy obowiązek publikowania w portalu danych przez podmioty do tego zobowiązane otwartych danych, o ile to możliwe. Na podmioty zobowiązane do publikowania informacji w portalu danych nałożono także obowiązek systematycznego weryfikowania, aktualizacji oraz podnoszenia jakość tych informacji.

W tym zakresie przewidziano możliwość wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia dotyczącego informacji sektora publicznego przeznaczonych do udostępniania w portalu danych (w tym zakres tych informacji, podmioty zobowiązane do ich udostępnienia, sposób udostępniania informacji, harmonogram udostępniania oraz aktualizowania informacji). Obecnie wydanie analogicznego rozporządzenia dotyczącego centralnego repozytorium ma charakter obligatoryjny. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, rozporządzenie ma być instrumentem wykorzystywanym jedynie w nadzwyczajnych sytuacjach.

Tak jak obecnie w przypadku centralnego repozytorium, również w przypadku portalu danych minister właściwy do spraw informatyzacji będzie mógł zlecić wyspecjalizowanym podmiotom, pod określonymi warunkami, czynności związane z prowadzeniem portalu danych. W zakresie tych warunków, w porównaniu z przepisami dotyczącymi centralnego repozytorium, został przewidziany dodatkowy, tj. zapewnienie warunków organizacyjnych i technicznych zapewniających ochronę przetwarzanych danych osobowych, w szczególności zabezpieczenia danych przed nieuprawnionym dostępem, nielegalnym ujawnieniem lub pozyskaniem, a także ich modyfikacją, uszkodzeniem, zniszczeniem lub utratą, w przypadku zawarcia umowy o powierzeniu przetwarzania danych osobowych, o której mowa w art. 28 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. Urz. UE L 119 z 04.05.2016, s. 1, z późn. zm.[9]).

W portalu danych będą mogły być także udostępniane dane prywatne o szczególnym znaczeniu dla rozwoju innowacyjności w państwie lub rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz metadane opisujące ich strukturę.

Na mocy zamieszczonego w ustawie przepisu dostosowującego centralne repozytorium informacji publicznej, o którym mowa w art. 9b ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, stanie się portalem danych.
 
Pełnomocnicy do spraw otwartości danych
Nowym rozwiązaniem przewidzianym w ustawie jest powołanie sieci pełnomocników do spraw otwartości danych. Pełnomocnikom tym ma być powierzone realizowanie działań mających na celu zwiększenie ilości i poprawę jakości informacji sektora publicznego udostępnianych w portalu danych w celu ponownego wykorzystywania. Pełnomocnicy będą obligatoryjnie powoływani w urzędzie obsługującym ministra kierującego działem administracji rządowej, w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz w Głównym Urzędzie Statystycznym. Pełnomocnika będzie można powoływać również w urzędach obsługujących inne podmioty zobowiązane.

W art. 38 ustawy wskazano otwarty katalog obowiązków pełnomocników. Należeć do nich będzie m.in. pozyskiwanie informacji sektora publicznego możliwych do udostępniania na portalu, monitorowanie jakości i aktualności informacji sektora publicznego oraz metadanych, a także ocena informacji sektora publicznego pod względem ich jakości oraz użyteczności, do ich ponownego wykorzystywania.
 
Ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego przekazywanych na wniosek
Informacje sektora publicznego będą udostępnianie na wniosek o ponowne wykorzystywanie w sytuacji, gdy informacje te:
  • nie są udostępniane w BIP lub w portalu danych;
  • są udostępniane w innym systemie teleinformatycznym i nie zostały określone warunki ponownego wykorzystywania lub opłaty za ponowne wykorzystywanie albo nie poinformowano o braku takich warunków lub opłat;
  • będą wykorzystywane na warunkach innych niż zostały dla tych informacji określone;
  • są udostępniane lub zostały przekazane na podstawie innych ustaw określających zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami sektora publicznego.
Tryb wnioskowy nie będzie miał zastosowania do informacji sektora publicznego będących w posiadaniu przedsiębiorstw państwowych oraz danych badawczych.

Wniosek o ponowne wykorzystywanie wnosi się do podmiotu zobowiązanego. Wniosek będzie mógł również dotyczyć umożliwienia ponownego wykorzystywania, w sposób stały i bezpośredni w czasie rzeczywistym, informacji sektora publicznego gromadzonych i przechowywanych w systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego. Wniosek będzie mógł zostać wniesiony w postaci papierowej albo elektronicznej. W ustawie określono wymogi formalne, jakie powinien spełniać wniosek, a także skutki niespełnienia tych wymogów.

Rozpatrzenie wniosku powinno co do zasady nastąpić niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku.

W wyniku realizacji wniosku (z wyjątkiem wniosku o ponowne wykorzystywanie bezpośredniego i stałego dostępu do informacji sektora publicznego gromadzonych i przechowywanych w systemie teleinformatycznym) podmiot zobowiązany:
  • przekaże informacje sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania bez ograniczeń warunkami (bez określania warunków ponownego wykorzystywania);
  • poinformuje o braku informacji sektora publicznego wskazanych we wniosku;
  • w przypadku posiadania informacji sektora publicznego przez wnioskodawcę – zawiadomi o braku ograniczenia warunkami;
  • przedstawi wnioskodawcy ofertę zawierającą warunki ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego lub informację o wysokości opłat za ponowne wykorzystywanie (jeżeli są przewidziane) lub informację o przyczynach braku możliwości przekazania informacji sektora publicznego i wskazanie, w jaki sposób lub w jakiej formie informacje sektora publicznego mogą zostać przekazane;
  • odmówi, w drodze decyzji, ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego.
Wnioskodawca, który otrzyma ofertę zawierającą warunki ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, będzie mógł w terminie 14 dni od dnia otrzymania tej oferty złożyć sprzeciw z powodu naruszenia przepisów ustawy albo zawiadomić podmiot zobowiązany o przyjęciu oferty. Brak zawiadomienia o przyjęciu oferty w terminie 14 dni od dnia otrzymania oferty jest równoznaczny z wycofaniem wniosku.

W przypadku otrzymania sprzeciwu podmiot zobowiązany, w drodze decyzji, będzie rozstrzygał o warunkach ponownego wykorzystywania lub o wysokości opłat za ponowne wykorzystywanie lub, w przypadku gdy udostępnienie informacji wiązałoby się z koniecznością podjęcia nieproporcjonalnych działań przekraczających proste czynności, odmawiał wyrażenia zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego.

Podmiot zobowiązany będzie odmawiał wyrażenia zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego także w przypadku, gdy prawo do ponownego wykorzystywania podlega ograniczeniom przewidzianym w ustawie.

W przypadku odmowy wyrażenia zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego ze względu na prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa do baz danych lub prawa do odmian roślin, przysługujące podmiotom innym niż podmioty zobowiązane, albo w przypadku odmowy ze względu na objęcie informacji sektora publicznego prawami własności przemysłowej lub prawami własności przemysłowej podlegającymi ochronie na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa Unii Europejskiej, podmiot zobowiązany będzie wskazywał osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, która posiada prawa, jeżeli jest znana, albo licencjodawcę, od którego podmiot zobowiązany uzyskał dany przedmiot praw.

W wyniku realizacji wniosku o ponowne wykorzystywanie bezpośredniego i stałego dostępu do informacji sektora publicznego gromadzonych i przechowywanych w systemie teleinformatycznym podmiot zobowiązany:
  • przedstawi wnioskodawcy ofertę, zawierającą warunki ponownego wykorzystywania lub wysokość opłat za ponowne wykorzystywanie oraz informacje dotyczące dostępności informacji sektora publicznego; przy czym od tej oferty nie przysługuje sprzeciw, lub
  • poinformuje wnioskodawcę o braku możliwości ponownego wykorzystywania w sposób wskazany we wniosku lub ze względu na format, w jakim informacje sektora publicznego miałyby zostać udostępnione, lub
  • odmówi wyrażenia zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego.
Organem odwoławczym od decyzji o odmowie wyrażenia zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego oraz od decyzji o warunkach ponownego wykorzystywania lub o wysokości opłat za ponowne wykorzystywanie będzie minister właściwy do spraw informatyzacji.

W ustawie przewidziano, że do skarg rozpatrywanych w postępowaniach o ponowne wykorzystywanie stosuje się przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi[10], z tym że przekazanie akt i odpowiedzi na skargę następuje w terminie 15 dni od dnia otrzymania skargi, a skargę rozpatruje się w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę.
 
Zintegrowana platforma analityczna
Ustawą dokonano zmian ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne[11]. Zasadnicza zmiana dotyczy stworzenia ram prawnych funkcjonowania rozwiązania organizacyjno-technicznego – zintegrowanej platformy analitycznej. Platforma ta ma służyć prowadzeniu analiz wspomagających tworzenie kluczowych polityk publicznych z wykorzystaniem danych udostępnianych przez podmioty realizujących zadania publiczne, gromadzonych w rejestrach publicznych i systemach teleinformatycznych.

Platforma ma stanowić centralne narzędzie analityczny pozyskującym niezbędne dane będące w dyspozycji jednostek administracji publicznej, wskazane przez jednostkę inicjującą analizę. Analizy te będą przeprowadzane na podstawie porozumień podpisanych przez ministra właściwego do spraw informatyzacji z podmiotami publicznymi biorącymi udział w analizach. Porozumienia te będą zawierały co najmniej cel analizy, zakres danych niezbędnych do jej przeprowadzenia, informację na temat danych z rejestrów i systemów teleinformatycznych, które będą ze sobą łączone, metodę pseudonimizacji oraz tryb udostępniania.
 
Kwestie przejściowe i dostosowujące
Zgodnie z zawartym w ustawie przepisem przejściowym do spraw z zakresu przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania, wszczętych i niezakończonych w dniu wejścia w życie ustawy, będą miały zastosowanie przepisy dotychczasowe.
 
Wojciech Miller
legislator; współpracuje z Krajową Radą Radców Prawnych w zakresie tworzenia aktów prawa wewnętrznego
 

[1] Dz. Urz. UE L 172 z 26.06.2019, s. 56.

[2] Dz. U. z 2021 r. poz. 478, ze zm.

[3] Dz. U. z 2021 r. poz. 1129, ze zm.

[4] Zmiany wymienionego rozporządzenia zostały ogłoszone w Dz. Urz. UE L 240 z 16.09.2015, s. 65 oraz Dz. Urz. UE L 354 z 23.12.2016, s. 22.

[5] Zmiany wymienionego rozporządzenia zostały ogłoszone w Dz. Urz. UE L 212 z 22.08.2018, s. 1, Dz. Urz. UE L 11 z 14.01.2019, s. 1, Dz. Urz. UE L 165 z 27.05.2020, s. 1 oraz Dz. Urz. UE L 426 z 17.12.2020, s. 1 i 4.

[6] Zmiany wymienionego rozporządzenia zostały ogłoszone w Dz. Urz. UE L 112 z 24.04.2012, s. 21 oraz Dz. Urz. UE L 295 z 11.10.2014, s. 85.

[7] Dz. U. z 2021 r. poz. 1082.

[8] Dz. U. z 2020 r. poz. 1856, ze zm.

[9] Zmiany wymienionego rozporządzenia zostały ogłoszone w Dz. Urz. UE L 127 z 23.05.2018, s. 2 oraz w Dz. Urz. UE L 74 z 04.03.2021, s. 35.

[10] Dz. U. z 2019 r. poz. 2325, ze zm.

[11] Dz. U. z 2021 r. poz. 670, ze zm.

Prawo i praktyka

Przygody Radcy Antoniego

Odwiedź także

Nasze inicjatywy